لطفا «تشکر» کنید!

در کشور ما هم در گذشته‌های خیلی دور تشکر و قدردانی بخشی از رابطه اجتماعی و فردی بوده. در قرآن و احادیث هم بر قدردانی، شکر‌گزاری و طلب بخشش تاکید زیادی شده است.اما واقعیت این است که فرهنگ قدردانی و سپاسگزاری و عذرخواهی مدت‌هاست که به قول سهراب سپهری لب طاقچه عادت از یادمان رفته و ما به ملتی تبدیل شده‌ایم که ترجیح می‌دهیم در بیشتر مواقع یا خوبی دیگران را نادیده بگیریم یا آن را به حساب وظیفه بگذاریم.شاید به همین دلیل است که نام ما معمولا در ردیف‌های اول جدول عصبانی‌ترین مردم جهان قرار می‌گیرد.
دیروز ، روز جهانی «قدردانی» بود.مناسبتی که به ما یادآوری کند، قدردانی یکی از رفتارهایی است که باعث می‌شود حال همه ما خوب شود و به مرور حال جامعه و کشورمان هم بهتر شود.
با ناهید سادات شریفی که دکترای روان‌شناسی دارد و تاکنون شش سری از برنامه هزار راه نرفته را روی آنتن شبکه دو فرستاده هم‌صحبت شدم تا او برایمان از دلایل کم توجهی به «قدردانی» بگوید.
حال خوب، نعمت است
شریفی می‌گوید: در قرآن چندین بار تاکید شده که شکرگزار نعمت‌هایی که خداوند به ما داده باشیم و یادآوری شده که شکرگزاری باعث وفور نعمت می‌شود.احادیث به ما یادآوری می‌‌کنند که اگر آدمیزاد شکرگزار خداوندش باشد یاد می‌گیرد قدردان آدم‌هاهم باشد.مولانا در مثنوی معنوی می‌گوید: شکر نعمت، نعمتت افزون کند.نعمت که همیشه مالی و مادی نیست.نعمت حال خوب هم هست.تجربه و تحقیقات نشان داده آدم‌ها وقتی مورد توجه قرار گیرند و برای کاری که انجام داده‌اند مورد تشویق و قدردانی قرار بگیرند، ترغیب می‌شوند آن رفتار را باز هم تکرار کنند.بنابراین اولین پیامد ترویج فرهنگ تشکر و قدردانی ، گسترش کارهای خوب است که افراد را عمیقا خوشحال کرده و آنها را به تکرار رفتار خوب عادت می‌دهد.اما چرا در کشور ما این فرهنگ خوب کم‌رنگ شده را باید با این پرسش جواب داد که مهدهای‌کودک، مدارس، رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی چقدر روی این موضوع متمرکزند و آن را ترویج می‌کنند.معمولا در شبکه‌های اجتماعی ویدیویی که از یک دعوا و مشاجره گرفته شده بارها دیده می‌شود اما آیا تاکنون دیده‌ایم که ویدیویی به اشتراک گذاشته شود که در آن مردم از هم تشکر و قدردانی می‌کنند؟ اگر ژاپن به جایی رسیده که تشکر و قدردانی جزو آداب اولیه زیستی مردمش شده به این دلیل است که آنها سال‌های زیادی است روی این موضوع سرمایه‌گذاری کرده‌اند هم در مهدهای‌کودک و مدارس و هم در خانواده‌‌ها. اما قدردانی در کشور ما برای هیچ نهادی دغدغه نیست که برای نهادینه کردن و گسترش آن برنامه‌ای داشته باشد.برخی از خانواده‌ها خودشان روی این موضوع متمرکزند و آن را برای حفظ چارچوب خانواده مهم می‌دانند. برای همین به کودکان خود آداب قدردانی را می‌آموزند.اما این خانواده‌ها زیاد نیستند.
مثبت‌اندیشی، راهی برای قدردانی
شریفی می‌گوید:برای داشتن جامعه‌ای با مردمی که روان سالمی دارند باید فرهنگ خوب دیدن را تقویت کرد.باید به بچه‌ها آموزش داد که خوبی‌ها را ببینند و نسبت به آن قدردان باشند.این مهارت به آدم‌ها از همان کودکی یاد می‌دهد که مثبت‌اندیش باشند و خوبی‌ها را پیدا کرده و نسبت به آن قدردان باشند.این روش به این معنا نیست که ما در برابر بدی‌ها و کژی‌ها منفعل باشیم و نسبت به آنها واکنش نشان ندهیم اما واقعیت این است که وقتی آدم‌ها یاد بگیرند خوبی‌ها را ببینند و آنها را گسترش دهند به مرور جایی برای بدی نمی‌ماند.به باور من اگر بچه‌ها از مهدکودک قدردانی و شکرگزاری را بیاموزند، می‌توانند به اعضای فعالی در خانواده‌ها تبدیل شده و والدین خود را به مثبت‌اندیشی و قدردانی تشویق کنند.این نکته را هم یادآوری کنم که تربیت کودکان که در آینده به آدم‌بزرگ‌های جامعه تبدیل شده و فرمان کشور را به دست می‌گیرند اولویت است.هم برای دولتمردان و هم برای مدیران آموزش و پرورش و هم برای خانواده‌ها. این که گرفتاری‌های امروزی زیاد است و اقتصاد می‌لنگد و پدر و مادرها وقت و حوصله خوب تربیت کردن بچه‌ها را ندارند فقط بهانه‌ای است که جامعه را با چالش‌های زیادی رو به رو می‌‌کند.فرهنگ‌سازی درباره قدردانی و عذرخواهی باید از بچگی شروع شده و نمود بیرونی پیدا کند.تا زمانی که این فرهنگ تبدیل به دغدغه و ضرورت نشود، نمی‌توان توقع داشت افراد جامعه بابت اشتباهات هرچند کوچک از هم عذرخواهی کرده و تشکر و قدردانی جای پرخاشگری را بگیرد.

خداوند در قرآن بارها تاکید می‌‌کند که طلب آمرزش کنید و خدای خود را سپاس بگویید برای همه آنچه که به شما عطا کرده.رفتارشناسان و جامعه‌شناسان هم تاکید می‌کنند که برای داشتن روان سالم یاد بگیرید اگر اشتباهی کردید عذرخواهی کنید و برای کوچک‌ترین دریافت‌‌ها تشکر کنید تا اجتماعی سالم و مهربان داشته باشید. روز جهانی قدردانی یادآور این نکته است که اگر کسی در حق ما لطف و محبتی می‌کند، وظیفه‌اش نیست! با بهانه قرار دادن « وظیفه» از تشکر و قدردانی شانه خالی نکنیم.

طاهره آشیانی
روزنامه‌نگار