نگاهی به رمان «پس از بیست سال»

عدالت سازشکار نیست

«به راستی حسین را چرا کشتند؟» این پرسشی است که با گذشت نزدیک به ۱۴۰۰ سال از شهادت سیدالشهدا(ع) همچنان مطرح است. با وجود این‌که به این پرسش در طول تاریخ بارها پاسخ داده شده اما همچنان پرسشی کلیدی محسوب می‌شود، زیرا تاریخ پیوسته در حال تکرار است و انسان نیز موجودی است که عبرت نمی‌گیرد. علاوه بر این همواره حاکمانی بوده‌اند که با محو کردن اصل ماجرا و پر و بال دادن به حواشی، پاسخ دادن به این پرسش را به تعویق انداخته تا راحت‌تر بتوانند قدرت را حفظ کنند. با منحرف کردن ذهن جوامع از اصل موضوع که چرا حسین را کشتند، در واقع انگیزه‌های قیام حسینی را محو و کمرنگ می‌کنند تا بیشتر بر اریکه قدرت تکیه بزنند.

کد خبر: ۱۲۲۶۶۸۲

حال سلمان کدیور در رمان تحسین شده «پس از بیست سال» تلاش کرده تا این پرسش را پاسخ بدهد و مخاطب را در معرض جواب‌هایی برای این سؤال قرار دهد. پرسشی که آخرین کلمات رمان سترگ اوست و کتاب با آن به کار خود پایان می‌دهد. رمانی که از کربلا آغاز می‌شود و با یک چرخش زمانی به روزگار خلافت خلیفه سوم و حکمرانی معاویه در شام می‌رود و تصویری از آن روزگار در کنار دسیسه‌ها و کلک‌های «پسر هند» را به خواننده نشان می‌دهد که چگونه برای حفظ قدرت دست به هر توطئه و حیله‌ای می‌زده تا بتواند دو روز بیشتر بر مسند حکومت شام بنشیند. در واقع کدیور در این اثر ریشه و پاسخ پرسش پایانی خود را در سال‌هایی می‌داند که راحت‌طلبی و زیاده‌خواهی خواص، زمینه پدید آمدن انحراف در جامعه اسلامی را دامن زد.
کدیور در این رمان ۷۵۰ صفحه‌ای خواننده را به کوچه‌پس‌کوچه‌های شام می‌برد. کوچه‌هایی که در آن جوانان شامی که روزگاری رومیان بر آنها مسلط بودند، حالا در روزگار اسلام به همان اعمال و رفتارهایی مشغول هستند که در سابق بودند و تمام اینها از دولت حکومت بنی‌امیه است که برای حفظ قدرت و البته نابود کردن آثار اسلام، اسلامی اموی را ترویج کردند و آنها را از معارف ناب دینی دور نگه داشتند. معارفی که منبع و سرچشمه آن ۲۵ سال خانه‌نشین بود، ولی توسط معاویه و خاندانش چنان تبلیغاتی علیه حقیقت او صورت گرفته بود که هیچ‌کس تصور نمی‌کرد اسلام علی(ع) همان اسلام محمد(ص) است تا جایی که برخی در زمان شهادت مولای متقیان در محراب مسجد کوفه، گفتند «مگر علی نماز می‌خوانده؟» و این کاری است که کدیور در رمانش انجام داده و تصویری از روزگار خلافت خلفا بر مسلمین و حکمرانی معاویه بر شام را نشان می‌دهد و در واقع سراغ ریشه‌های انحراف در امت اسلام رفته که زمینه به قتل رساندن سبط پیامبر را فراهم کرد.
پس از بیست سال بر خلاف ظاهر و حجمی که دارد اثری خوشخوان و روان است. خواننده در چند نشست می‌تواند به پرسش پایانی کتاب برسد. نثر یکدست کتاب یکی از ویژگی‌های این رمان است که با وجود حجم زیاد آن در سراسر کتاب، شاهدش هستیم و نویسنده تلاش کرده از آن عدول نکند و همین سبب می‌شود که انسجام متن حفظ شود و خواننده با اثری چندپاره روبه‌رو نشود.
ابوذر غفاری، صحابی رسول خدا(ص) و از یاران امیرالمومنین(ع) یکی از شخصیت‌هایی است که در این کتاب به دقت نشان داده شده و نویسنده تصویری کمتر دیده شده از او را در برابر دیدگان خواننده به نمایش درآورده است. کدیور، ابوذر را آن‌طورکه بوده نشان داده و نقش او در برملاکردن انحراف‌ها و بدعت‌های ایجاد شده توسط بنی‌امیه و دیگر افراد را به درستی در رمانش پیاده کرده است. انسانی که هیچ از مال دنیا نمی‌خواهد و در برابر زورمندان کوتاه نمی‌آید، ولی در برابر کفار نیز سخت و محکم است و این تصویر نشان می‌دهد عدالتی که ابوذر ترویج می‌کند و علی(ع) مظهر آن است؛ سازشکار نیست. عدالتی که ابوذر و سپس عمار در پس از بیست سال نماد آن هستند مدافع مظلومان و درهم‌کوبنده متجاوزان و زورگویان است.
خواننده در این رمان با جزئیاتی از تاریخ اسلام به‌خصوص برهه‌ای که امیرالمومنین علی(ع) بر مسند کار می‌نشیند روبه‌رو می‌شود که شاید بارها در کتب تاریخ با آن روبه‌رو شده باشد، ولی روایت شیرین و جذاب کدیور، آنها را در ذهن حکاکی و ماندگار می‌کند. روایت جنگ صفین بخش شورانگیز و حماسی این رمان است که نویسنده کوشیده با استفاده از پرداخت داستانی، آن را از حالت خشک
یک گزارش تاریخی خارج و به اثری با مایه‌های داستانی تبدیل کند. ماجرای عاشقانه سلیم و راحیل نیز به‌عنوان موتور پیش‌برنده اتفاقات در داستان نقش‌آفرینی می‌کند که کدیور از این ظرفیت به‌خوبی برای اثرش استفاده کرده است. روایتی که پاکیزه و عفیف بودن آن را باید متذکر شد و این‌که کدیور به بهانه عاشقانه‌نویسی خطوط قرمز اثرش را درهم نریخته و ارزش روایت تاریخی‌اش را از بین نبرده است.
در مجموع این رمان را باید اثری بیدارگر و هوشیارکننده نامید که تلاش می‌کند به حقیقت عاشورا و وقایعی که به ریخته شدن خون خدا منجر شد، اشاره کند.