گرانی دارو، دوا ندارد!

علی نوبخت، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس پشت پرده افزایش قیمت دارو را سوءاستفاده برخی افراد از شرایط ایجاد شده پس از تحریم عنوان کرده است. این که برخی با زیر پا گذاشتن وجدانشان از مقام خود سوءاستفاده کرده و دارو را گران‌تر به دست مردم می‌رسانند قابل قبول نیست و آن را تحمیلی نامیده است و بعد از آسپیرین وارداتی گفته که به قیمت 145 هزار تومان رسیده است. آسپیرینی که طبق قانون کشور، رسما نباید وارد شود، چرا که شرکت‌های زیادی در کشور تولید آسپیرین دارند و بنابراین به گفته نمکی، جلوی واردات دارویی که در داخل تولید می‌شود، باید گرفته شود و گویا رئیس کمیسیون بهداشت مجلس، یک داروی قاچاق خریداری کرده است. قیمت یک ورقه آسپیرین 81 ـ 80 تولید داخل در داروخانه‌ها، به اندازه 12 هزار و 500 تومان است. نوبخت توجه وزرات بهداشت و سازمان غذا و دارو را به دلیل همین، منعطف به نظارت‌ها و بازرسی‌های بیشتر کرده است.
داروی خارج از شبکه
نظارت بر نقل‌ و انتقالات دارویی کشور به عهده وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروست و به همین دلیل است که شورای قیمت‌گذاری دارویی دارد و در سامانه‌اش، همه داروخانه‌ها و مردم می‌توانندآخرین قیمت دارو را ببینند. در این میان، اما داروهایی هم هستند که به داروهای خارج از شبکه معروف است و به گفته داروخانه داران، با ارز آزاد وارد می‌شود و همین باعث شده است شرکت‌های واردکننده دارو را به هر قیمتی که دوست دارند، به فروش برسانند، داروهایی که حتی در سوپرمارکت‌ها هم به فروش می‌رسد و به خاطر همین در توزیع و قیمت‌گذاری آن هیچ نظارتی نمی‌شود و شرکت‌ها دارویی را که 50 هزار تومان خریداری کرده‌اند 150 هزار تومان به فروش برسانند. اما چرا باید این داروها وجود داشته باشند؟ مدیر یکی از داروخانه‌های پایتخت به ما می‌گوید: «دلیلش این است که مشتری دارد.» اما به جز اینها، داروهای دیگر هم افزایش قیمت دارند؛ چه داروهایی که وارداتی هستند و چه داروهایی که تولید داخل هستند. مریم محسنی، متولی فروش یکی از داروخانه‌ها هم این نکته را تایید می‌کند. او به ما می‌گوید:‌ «هر هفته شاهد افزایش قیمت دارو هستیم.» داروهایی که بسته به نیاز مشتری، شاید حتی روزانه، هفتگی یا ماهانه به شرکت‌ها سفارش داده شود و او شاهد افزایش قیمت روزانه داروهاست. هرچند که محمدرضا شانه‌ساز، سرپرست سازمان غذا و دارو، خبر از افزایش 5 تا 15درصدی قیمت داروها، چه داروهایی که در داخل تولید می‌شوند و چه داروهایی که وارداتی‌ هستند، داده است. به گفته او، افزایش قیمت دارو، بعد از چهار سال انجام شده است. این در حالی است که در این مدت بیماران، با افزایش قیمت دارو مواجه بوده‌اند و امروز هم همه چیز از خیز زودهنگام و یکباره افزایش دارویی می‌گوید. اما چه عواملی بر افزایش قیمت یک دارو اثر می‌گذارد؟
واسطه‌های دارویی
از نظر علی فاطمی، نایب رئیس انجمن داروسازی دلایل متنوعی برای افزایش قیمت دارو وجود دارد. او به ما می‌گوید: «داروهای داخلی افزایش جزئی پیدا کرده‌اند و ارز دولتی که به کارخانه‌ها تعلق می‌گیرد، برای تهیه مواد‌اولیه است.» برای ساخت دارو، مواد اولیه تنها مهم نیستند. تجهیزات پزشکی در تهیه دارو استفاده می‌شود، تجهیزاتی مانند بسته‌بندی و کاغذ که بسته به تورم بازار، افزایش قیمت هم خواهند داشت. دستمزد کارگران، افزایش ایاب و ذهاب و انتقال بین شهری، غذا و برق مصرفی و بسیاری از موارد دیگر، روی قیمت دارو تاثیرگذارند. هرچند به گفته نایب‌رئیس انجمن داروسازی، شورای قیمت‌گذاری وزارت بهداشت، مسؤولیت قیمت‌گذاری را دارد و برای هر دارویی که در هر شرکت تولید می‌شود، قیمت‌گذاری هم انجام می‌گیرد؛ و این به آن معناست که تخلف قیمتی نباید صورت بگیرد. هرچند او مافیای دارو را تایید نمی‌کند، اما معتقد است گاهی عرضه دارو در داروخانه‌ها هم با تناقض همراه می‌شود و این به‌ آن معنا نیست که داروخانه تخلف کرده، بلکه موضوع چیز دیگری است. در بسیاری موارد، شرکت‌های داروسازی، داروها را در بسته‌بندی‌های قدیمی که سال پیش سفارش داده‌اند، عرضه می‌کنند و داروخانه هم مجبور است، دارو را بسته به فاکتور خریدی که از شرکت خریداری کرده‌ به فروش برساند و از نظر او این تخلف نیست.
اینها اما همه مربوط به داروهایی است که در داخل ایران تولید می‌شود و آیا دارویی که با ارز نیمایی، 4200 تومانی وارد کشور می‌شود هم باید گران شود؟ فاطمی در پاسخ می‌گوید: عملا افزایش قیمتی نباید وجود داشته باشد، چرا که واردات دارو با ارز دولتی انجام می‌شود اما اگر افزایش داروی وارداتی وجود دارد، به‌خاطر این است که به‌دلیل تحریم‌ها، انتقال پول با واسطه انجام می‌شود و این واسطه‌ها هستند که افزایش قیمت دارو را ایجاد کرده‌اند.
در حوزه نظارتی ما نیست!
صنعت دارویی کشور در حالی با آفت‌های بیشماری مانند مافیای دارو، واردات داروهای غیرمجاز و حالا افزایش قیمت دارو دست و پنجه نرم می‌کند که سازمان غذا و دارو، باید با تخلفات آن برخورد کند. جواب غلامحسین مهرعلیان، مدیرکل داروی سازمان غذا و داروی کشور، اما به تخلفات یک چیز است. او به ما می‌گوید: «ما به همه داروخانه‌ها نظارت داریم، هیچ داروخانه‌ای اجازه افزایش دارو خارج از عرف را ندارد.» او با اشاره به نظام دارویی کشور از وجود داروهای خارج از شبکه اظهار بی‌اطلاعی می‌کند و توضیح می‌دهد که تنها داروهایی مورد تایید سازمان غذا و دارو هستند که باید تحت نظارت این سازمان وارد کشور شوند و داروهایی که با این شبکه وارد نمی‌شوند، غیرقانونی‌اند. از نظر او، همه شرکت‌های واردکننده دارو، از ارز دولتی استفاده می‌کنند و این‌که قیمت‌گذاری خارج از عرفی وجود داشته باشد، امکان ندارد، چون قیمت‌گذاری‌ها هم زیرنظر این سازمان است. هرچند که مدیرکل داروی سازمان غذا و دارو، تاکید می‌کند که نظارت بر داروهای غیرقانونی در دایره فعالیت آنها قرار ندارد، او اما می‌گوید: «با داروخانه‌هایی که داروی غیرقانونی می‌فروشند، برخورد می‌کنیم.» و مهرعلیان تاکید می‌کند که داروخانه‌هایی هم بوده‌اند که با آنها برخورد شده است و حتی به خاطر فروش داروی غیرقانونی، کار به مرحله تعلیق پروانه و تعطیلی داروخانه هم رسیده است. درست است که مهرعلیان از نظارت سازمانی بر داروخانه‌ها و غیرقابل فروش بودن داروهای غیرقانونی می‌گوید، اما این‌طور که به نظر می‌رسد دارویی که رئیس کمیسیون بهداشت مجلس به‌تازگی خریده هم جزو داروهای غیرقانونی است و اتفاقا همین نکته‌ای است تا هم سازمان غذا و دارو و هم قوه‌قضاییه نظارت بیشتری بر صنعت دارویی کشور داشته باشند. این طور که به نظر می‌آید، دلایل بی‌شماری بر افزایش قیمت دارو تاثیر می‌گذارد. از محصولات شرکت‌های داخلی که به خاطر تورم افزایش قیمت پیدا کرده‌اند، تا دستانی که ارز دولتی دریافت و داروی گران‌تر عرضه می‌کنند. شرکت‌هایی که دارویی غیرقانونی وارد می‌کنند و بی‌توجهی نهادهای نظارتی و قضایی و سازمان غذا و دارویی، همه و همه باعث شده‌اند تا هزینه داروهایی که باید درمانگری کنند، خود بیماری ایجاد کنند؛ وگرنه گران شدن دارو و عرضه داروی غیرقانونی به هر قیمتی، گذاشتن باری روی دوش بیماران و خانواده شان است.

تغییر قیمت برخی داروهای پر مصرف در 6 ماه گذشته (قیمت به تومان)

لیلا شوقی
جامعه