آندوسکوپی دیسک کمر (جراحی بسته) روشی کم تهاجمی برای درمان دیسک

به نقل از متخصصین دیسک کمر کلینیک امید عمل دیسککتومی آندوسکوپی یک تکنیک جراحی موثر و با حداقل تهاجم است که برای درمان فتق دیسک ستون فقرات انجام می‌شود. در جراحی آندوسکوپی ستون فقرات نیازی نیست که جراح استخوان‌ها و عضلات را برای جراحی فتق دیسک بردارد. جراح ستون فقرات را به وسیله‌ی دوربینی کوچکتر از دوربین گوشی هوشمند می‌بیند که از راه لوله‌ی جراحی کوچکی وارد بدن شده است. به این ترتیب عمل آندوسکوپی دیسک نیازی به برش‌های بزرگ ندارد. جراحی آندوسکوپی برخلاف عمل‌های جراحی قدیمی آسیبی به ستون فقرات نمی‌زند.

علت دیسک کمر

تصویر: شرح تصویر: فتق دیسک کمر. از چپ ساعتگرد: نخاع، دیسک (آنولوس، نوکلئوس)، عصب نخاعی، دیسک برجسته شده

فتق دیسک عموماً پی‌آمد ساییدگی تدریجی و ناشی از گذر عمر است و اصطلاحاً فرسایش یا دژنراسیون دیسک گفته می‌شود. بخشی از آب موجود در دیسک‌های ستون فقرات به موازات بالا رفتن سن از بین می‌رود؛ در نتیجه انعطاف‌پذیری دیسک کمتر می‌شود و دیسک در برابر پارگی آسیب‌پذیر می‌شود، به حدی که ممکن است در اثر یک چرخش یا کشش جزئی نیز پاره شود. علت دقیق فتق دیسک اکثر بیماران مشخص نیست. برای مثال اگر برای بلند کردن اشیاء سنگین و بزرگ به جای عضلات ران و پا از عضلات کمر استفاده کنید، یا هنگام بلند کردن اشیاء بچرخید، ممکن است دچار فتق دیسک شوید. حوادثی نظیر زمین خوردن یا وارد شدن ضربه به کمر نیز به ندرت منجر به فتق دیسک می‌شود.

عامل‌های خطر

عامل‌های زیر خطر فتق دیسک را افزایش می‌دهد:

• وزن: اضافه وزن فشار شدیدی را به دیسک‌های پایین کمر وارد می‌کند.
• شغل: افرادی که شغل‌های بدنی سخت دارند، بیشتر مستعد ابتلا به مشکلات کمر هستند. بلند کردن، کشیدن و هل دادن مکرر و چرخیدن و خم شدن به طرفین خطر فتق دیسک را افزایش می‌دهد.
• ژنتیک: برخی استعداد ابتلا به فتق دیسک را به ارث می‌برند.

علائم بیماری‌های دیسک کمر

به نقل از دکتر حیدریان فوق تخصص درد بیماران مبتلا به ناراحتی‌های دیسک کمر، در بازه‌ی سنی 50 ـ 20 سال عموماً از درد مزمن پایین کمر شکایت دارند. بیماران معمولاً سابقه‌ی دچار شدن به آسیب‌ها و سوانحی را ندارند که موجب شروع درد شده باشد.

• درد غالباً هنگام نشستن یا خم شدن به جلو تشدید می‌شود. حساسیت به لمس موضعی در پایین کمر وجود دارد. درد مزمن است و بیشتر از شش هفته طول می‌کشد.
• درصد شیوع این عارضه در میان مردان و زنان یکسان است.
• چنانچه تغییرات فرسایشی ستون فقرات از اختلال داخلی دیسک پیشرفت کند و به بیماری دیسک دژنراتیو و بی‌ثباتی سگمنتال تبدیل شود، علائم دیسک کمر تشدید می‌شود.
• بیماران مبتلا به اختلال داخلی دیسک از دردی عمیق در پایین کمر رنج می‌برند که ظرف چند ماه بیشتر می‌شود. درد در اثر حرکت کردن تشدید می‌شود.
• درد ناشی از فرسایش دیسک در پی پیشرفت عارضه در پایین کمر و پشت ران و باسن نیز حس می‌شود.
• بیماران مبتلا به بی‌ثباتی سگمنتال از درد فزاینده‌ای رنج می‌برند که رو به پایین در پاها نیز منتشر می‌شود. این درد هنگام حرکت کردن و راه رفتن بیشتر می‌شود.

تشخیص دیسک کمر

دیسک کمر از طریق معاینه فیزیکی، تصویر برداری و آزمایش عصب تشخیص داده می شود.

معاینه بالینی

پزشک کمر را برای یافتن نقاط دردناک و حساس به لمس معاینه می‌کند و برای یافتن علت درد از بیمار می‌خواهد تا به پشت دراز بکشد و پاها را در جهات مختلف حرکت دهد. همچنین پزشک معاینه‌ی عصبی را برای بررسی موارد زیر انجام می‌دهد:

• رفلکس‌ها
• قدرت عضلات
• توانایی راه رفتن
• توانایی حس کردن لرزش، کشیده شدن شیء نوک تیز روی پوست یا لمس ملایم

معاینه بالینی و بررسی پرونده‌ی پزشکی بیمار عموماً برای تشخیص اکثر موارد فتق دیسک کفایت می‌کند.

تصویربرداری

• رادیوگرافی: رادیوگرافی معمولی کمکی به تشخیص فتق دیسک نمی‌کند، اما می‌توان آن را برای تشخیص افتراقی و رد احتمال ابتلا به دیکر علل کمر درد، مانند عفونت، تومور، مشکلات عدم هم‌ترازی ستون فقرات یا شکستگی استخوان انجام داد.
• سی تی اسکن (توموگرافی رایانه‌ای): اسکنر سی تی مجموعه‌ای از تصاویر رادیوگرافی را از جهات مختلف می‌گیرد و آنها را با هم ترکیب می‌کند تا تصاویری مقطعی از ستون فقرات و ساختارهای دور آن به دست بیاید.
• تصویربرداری تشدید مغناطیسی (ام آر آی): با استفاده از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی تصاویری از ساختارهای داخلی بدن به دست می‌آید. این روش تصویربرداری برای تایید محل فتق دیسک و دیدن عصب‌های درگیر کار برده می‌شود.
• میلوگرام: ماده حاجب (رنگی) در مایع نخاعی تزریق می‌شود و سپس رادیوگرافی انجام می‌شود. در این روش فشاری که به دلیل فتق چند دیسک یا عارضه‌های دیگر به نخاع یا عصب‌ها وارد می‌شود، قابل مشاهده خواهد بود.

آزمایش‌های عصبی[h3]

نوار عصب و عضله (الکترومیوگرافی) و تست هدایت عصبی چگونگی حرکت کردن تکانه‌های الکتریکی را در امتداد بافت عصبی نشان می‌دهد. پزشکان با توجه به نتایج این آزمایش‌ها می‌توانند محل آسیب عصبی را تشخیص دهند.

درمان دیسک کمر به روش عمل بسته دیسک کمر

آندسکوپی دیسک کمر یک روش با حداقل تهاجم است که می تواند به درمان دیسک کمر کمک کند.

کاربردهای عمل آندوسکوپی

• آرتریت و خارهای استخوانی ستون فقرات
• بیماری فاست مزمن (درد و اسپاسم کمر هنگام تکیه دادن به پشت)
• برجستگی دیسک
• اسپوندیلولیستزی (سر خوردن مهر)
• رادیکولیت یا رادیکولوپاتی
• فتق دیسک
• درد سیاتیک
• عمل جراحی ناموفق کمر
• دیسکوژنیک یا درد پایین کمر
• تنگی فورامینال (تنگی کانال نخاعی)

آندوسکوپی دیسک کمر برای چه بیمارانی مناسب نیست

آندوسکوپی دیسک کمر به بیماران زیر توصیه نمی‌شود:

• چنانچه دیسک کاملاً از جای خود بیرون زده باشد و به سمت بالای کانال نخاعی حرکت کرده باشد. البته این عارضه نادر است.
• بیماران مبتلا به تنگی کانال نخاعی گسترده. برای درمان این گروه از بیماران لازم است که عمل جراحی باز برای برداشتن استخوانی انجام شود که به عصب فشار می‌آورد.
• اگر ناپایداری ستون فقرات گسترده باشد و بیمار به فیوژن ستون فقرات نیاز داشته باشد، انجام جراحی باز ضروری خواهد بود.

انواع عمل آندوسکوپی

• دیسککتومی آندوسکوپی ترانسفورمینال: عمل دیسککتومی آندوسکوپی عملی با حداقل تهاجم است که درد ناشی از فتق، برجستگی یا بیرون‌زدگی دیسک را کاهش می‌دهد.
• فورامینال پلاستی آندوسکوپی: عمل آندوسکوپی فورامینال پلاستی عملی با حداقل تهاجم است که فشاری را که به دلیل فتق دیسک، تشکیل بافت همبند جای زخم یا خار استخوان روی عصب یا نخاع وارد می‌شود، برطرف می‌کند.
• آنوپلاستی آندوسکوپی: چنانچه دیواره‌های آنولوس دیسک پاره شده باشد، آنوپلاستی با هدف درمان عصب‌هایی انجام می‌شود که داخل دیسک رشد کرده‌اند و باعث بروز درد شده‌اند. این عمل درد بیمار را بدون نیاز به فیوژن ستون فقرات تسکین می‌دهد
• ریزوتومی آندوسکوپی: عمل ریزوتومی آندوسکوپی عملی سرپایی و با حداقل تهاجم است که درد مزمن پایین کمر یا اسپاسم‌ها و گرفتگی‌های عضلات را برطرف می‌کند.

آمادگی قبل از عمل آندوسکوپی

چند روز قبل از عمل آندوسکوپی باید آزمایش‌هایی مانند آزمایش خون، نوار قلب و عکسبرداری از قفسه سینه را انجام دهید. قبل از انجام عمل لازم است که رضایتنامه را امضاء کنید و فرم‌های دیگری را کامل کنید تا جراح از سابقه‌ی پزشکی، شامل آلرژی، داروها/ ویتامین‌های مصرفی، سابقه خونریزی و جراحی و واکنش به بی‌حسی، اطلاع کامل پیدا کند. لازم است کلیه‌ی داروهای مصرفی خود، اعم از تجویزی، بدون نسخه و مکمل‌های گیاهی را به پزشک معالجتان اطلاع دهید. مصرف بعضی از این داروها باید قبل از عمل قطع شود. مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی و داروهای رقیق کننده خون را طبق دستور پزشک از یک تا دو هفته قبل از عمل قطع کنید. همچنین لازم است که کشیدن سیگار و جویدن توتون را از یک هفته قبل از عمل تا دو هفته بعد از آن ترک کنید تا دچار مشکل خونریزی نشوید. از نیمه شب قبل از عمل جراحی آندوسکوپی باید ناشتا باشید.

صبح روز عمل آندوسکوپی

• دوش بگیرید و از صابون آنتی باکتریال استفاده کنید. لباس تمیز و گشاد بپوشید.
• کفش بدون پاشنه و پشت بسته بپوشید.
• اگر پزشک دستور داده است که داروهای معمول را مصرف کنید، داروها را با یک جرعه‌ی کوچک آب مصرف کنید.
• وسایل باارزش و جواهرات را همراه خود به کلینیک نیاورید.
• فهرستی از کلیه‌ی داروهای مصرفی (تجویزی، بدون نسخه و مکمل‌های گیاهی) را با ذکر دوز و زمان مصرف آنها همراه داشته باشید.
• فهرستی از حساسیت به داروها یا مواد غذایی مختلف را تهیه کنید و به همراه بیاورید.

دو ساعت قبل از زمان جراحی به بیمارستان بروید تا برای انجام کارهای اداری و آمادگی قبل از عمل فرصت داشته باشید. متخصص بیهوشی مشاوره را انجام می‌دهد و اثر بیهوشی و عوارض و خطرهای احتمالی آن را توضیح می‌دهد. سپس سرم دریافت می‌کنید.

عمل آندوسکوپی دیسک کمر چگونه انجام می‌شود؟

بی‌حسی موضعی اعمال می‌شود تا هیچ چیزی در طول جراحی حس نکنید. جراح بعد از بی‌حس شدن موضع درمان، برشی را نزدیک دیسک برجسته ایجاد می‌کند و برش را در بافت عضلانی کمر پیش می‌برد. سپس برش را با دیلاتور باز نگه می‌دارد و لوله‌ای فلزی به قطر تقریبی 0.6 سانتیمتر را وارد بدن می‌کند تا از راه آن به دیسک دسترسی داشته باشد. جراح در مرحله‌ی بعد دوربین/ آندوسکوپ را وارد لوله می‌کند تا بتواند دیسک برجسته را ببیند و لزوم برداشتن ساختارهای مختلف را ارزیابی کند. سپس جراح وسایل جراحی بسیار ظریفی را از راه آندوسکوپ وارد بدن می‌کند و دیسک برجسته را خارج می‌کند. پارگی‌های داخل دیسک با لیزر تمیز و ترمیم می‌شود و عصبی که داخل پارگی لایه‌ی حلقوی دور دیسک (آنولوس) رشد کرده، برداشته می‌شود. لیزر پارگی را بدون آسیب زدن به دیسک، کوچک می‌کند و می‌بندد. بعد از آن که پارگی‌ها ترمیم شد و دیسک برجسته برداشته شد، جراح لوله‌ی فلزی را بیرون می‌آورد و زخم را می‌بندد.

دوران بهبود بعد از عمل آندوسکوپی دیسک کمر

دوران بهبود بعد از عمل آندوسکوپی دیسک کمر به نوع و گستردگی عمل بستگی دارد. دوران بهبود و استراحت برای بیمارانی که کار اداری و پشت‌میزنشینی دارند، معمولاً یک تا دو هفته است. اما بیماران فعال‌تر مانند ورزشکاران و افرادی که فعالیت بیشتری در طول روز دارند، باید چهار تا شش هفته استراحت کنند. بیماران در طول دوران بهبود باید از درمان طب فیزیکی بهره بگیرند. طب فیزیکی دوران بهبود را تسهیل می‌کند و کمک می‌کند تا بیماران سریع‌تر به روند معمول زندگی خود برگردند. برخی بیماران نیاز دارند که مسکن در طول دوران بهبود مصرف کنند.

نرخ موفقیت عمل آندوسکوپی دیسک کمر

جراحی آندوسکوپی دیسک کمر عملی با نرخ موفقیت بالا است. نتایج مطالعه‌ای که در آن، شرایط بیماران بعد از عمل آندوسکوپی در یک بازه‌ی زمانی ده ساله در نظر گرفته شد، نشان داد که بیش از 80 درصد بیماران از نتایج عمل رضایت دارند و هیچ یک از بیماران از نامناسب بودن نتایج شکایت نداشت.

عوارض جراحی آندوسکوپی دیسک کمر

لازم به ذکر است تضمینی وجود ندارد که جراحی بسته‌ی دیسک کمر به روش آندوسکوپی تمام علائم یا مشکلات را برطرف کند. احتمال بروز خطرها و عوارض جانبی احتمالی بعد از تمام عمل‌های جراحی وجود دارد و هر عملی، از جمله جراحی گزینشی آندوسکوپی نیز با خطرات خاص خود همراه است. در هر حال عوارض عمل آندوسکوپی کمتر از جراحی باز کمر است. شایع‌ترین عوارض عمل آندوسکوپی عبارت است از:

• درد مداوم ریشه‌های عصبی به دلیل دستکاری کردن جزئی عصب‌ها یا ترمیم عصب‌هایی که قبل از عمل آسیب دیده است. این عارضه در 15 ـ 5 درصد بیماران تجربه می‌شود و معمولاً زودگذر است.
• احتمال عفونت کردن دیسک وجود دارد. البته چون برش کوچک است و بیماران آنتی بیوتیک درون وریدی در طول عمل دریافت می‌کنند، خطر عفونت پایین است.
• اگر مفصل فاست قبل از جراحی آسیب دیده باشد، کمر درد مزمن ادامه پیدا می‌کند یا شروع می‌شود.
• ضعف جزئی پا تا چند ماه بعد از جراحی حس می‌شود، به ویژه اگر ضعف پا از علائم مزمن قبل از جراحی باشد.
• سردرد موقتی