نبـرد روایت‌ها

ضرورت بازسازی مهندسی ادراک و مدیریت برداشت
رضا سراج
کارشناس مسائل راهبردی
در بحث مرجعیت‌سازی، ایجاد محورها و خط خبری یا به تعیبر جدیدتر آن ایجاد ادراک و مدیریت برداشت، الگویی در غرب و جریان بیگانه وجود دارد. آنها معمولا از شبکه‌های ماهواره‌ای یا توییتر یک خط خبری را تولید و بعد آن را در قالب متن‌های کوتاه وارد شبکه‌های اجتماعی می‌کنند و پس از آن در قالب متن‌های محتوایی در روزنامه‌ها انتشار می‌دهند. این الگو در رسانه‌ها و نشست‌های نخبگانی جریان شبکه‌های فارسی‌زبان ثابت است. متاسفانه این الگو بدون مطالعه مورد تقلید ناشیانه رسانه‌های انقلاب نیز قرار گرفته و همین رویه، پیوند روشنگری و تبیین‌گری را در فضای جریان انقلابی و مذهبی جامعه دچار آشفتگی کرده است. مهندسی ادراک و برداشت از سوی محافل رسانه‌ای ضد انقلاب براساس یک فهم دقیق صورت گرفته اما نخبگان خودی که برای به‌هم زدن این فضا به توییتر کوچ کردند، می‌خواهند همان فضا را به سایر فضاهای اجتماعی و رسانه‌های مکتوب بیاورند. در حالی که این مهندسی برای جریان انقلاب امکان‌پذیر و مناسب نیست.
به همین خاطر نقطه قوت ما تبدیل به نقطه ضعف شده است. نقطه قوت ما این بود که خط‌های خبری از سوی چند کارشناس خبره از طریق رسانه‌های مکتوب یا صدا و سیما روشن می‌شد و متعاقب آن از طریق سخنرانان این موارد به صورت تبیینی بیان می‌شد و بعد با ظهور رسانه‌های اجتماعی جدید این متن‌ها و تحلیل‌ها به صورت مینیمال در اختیار آحاد جامعه قرار می گرفت.
الان مهندسی ادراک و مدیریت برداشت در جریان‌های خبری خودی به هم ریخته است و باید به سرعت این فضا بازسازی شود در غیر این صورت ما در نبرد جهت دهی و تحت تاثیرقرار دادن افکار عمومی، سنگرها را یکی پس از دیگری به دشمن واگذار می‌کنیم. اگر این روند تصحیح شود حتما مرجعیت خبری در مورد رویدادهای کشور با رسانه‌های داخلی خواهد بود. این مساله قبلا به دفعات اتفاق افتاده است و ما موفق شده‌ایم با بهره‌گیری از رسانه‌های داخلی در نبرد رسانه‌ای نابرابر پیروز شویم. به عنوان مثال در جریان دستگیری ملوانان انگلیسی، با استفاده از رسانه‌های داخلی توانستیم رسانه‌های خارجی را تحت کنترل خودمان قرار دهیم. خط‌های خبری تولید شده ما درباره جنگ‌ 33 روزه و 22 روزه هم باعث برتری ما در بعد رسانه‌ای شد.

ضرورت وجود تیم رسانه‌ای حرفه‌ای در سطح کلان
احسان قاضی‌زاده‌هاشمی / عضو کمیسیون فرهنگی مجلس
نوع برخورد رسانه‌ای کشورمان با موضوع نزار زاکا و همچنین آتش گرفتن دو نفتکش در دریای عمان نشان داد که در این‌گونه موارد نمی‌توانیم قوی عمل کنیم. به این معنی که می‌بایست در حوزه رسانه‌ای مخصوصا در وقایع این چنینی که جنبه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی دارد بتوانیم جمع‌بندی رسانه‌ای و ارزیابی دقیقی داشته باشیم تا بتوان بر اساس آن برنامه‌های مختلفی در نظر گرفت و بدانیم که چنین اتفاقاتی با چه واکنش‌هایی روبه‌رو خواهد شد و به دنبال آن چه پاسخ‌هایی می‌توانیم ارائه دهیم. به همین دلیل ضرورت وجود تیم رسانه‌ای حرفه‌ای در سطوح کلان احساس می‌شود؛ تیم رسانه‌ای که به طور خاص از سوی مراجع ویژه تصمیم‌گیر مانند شورای عالی امنیت ملی و قوه قضاییه وارد عمل شود تا به این ترتیب بتوانیم ارزیابی‌های متعددی از کنش‌ها و واکنش‌ها داشته باشیم و برای هر یک برنامه رسانه‌ای خاصی در نظر بگیریم. این مساله می‌‌تواند نشان‌دهنده انسجام ما در صدور پیام‌های بین‌المللی و جهانی باشد. البته در گذشته نیز شاهد عملکرد خیلی خوب رسانه‌ای در مورد برخی حوادث نبودیم که از جمله می‌توان به حادثه تروریستی چند سال پیش در مجلس اشاره کرد. در آن حادثه شاهد بودیم که تروریست‌ها از داخل مجلس و از عملیات خود ویدئو ضبط کرده و به دنیا ارسال کردند، این در حالی بود که تصمیم‌سازان حوزه رسانه‌ای ما در آن مقطع در حال تصمیم‌گیری برای نوع پوشش آن حادثه تروریستی بودند. بنابراین می‌‌بایست در مورد رویارویی با این نوع اتفاقات فکر شود تا متناسب با آن پاسخی داشته باشیم.

هراس و اغماض رسانه‌های داخلی
بیژن نوباوه / نماینده پیشین مجلس
شاید مهم‌ترین سوال یک رسانه برای جذب مخاطب و وا ندادن میدان به حریف این باشد که چه کنیم رسانه‌های خارجی از ما جلو نیفتند. البته ممکن است رسانه‌های خارجی بر اساس سلیقه مخاطب خود اخباری را منتشر کنند که رسانه‌های خودی و داخلی به دلایل مختلف سیاسی، اخلاقی، اجتماعی،‌ قضایی و در سطح کلان منافع ملی این کار را انجام نمی‌دهند اما معمولا علت برتری رسانه‌های خارجی در برابر رسانه‌های داخلی در مسائل مشترک و موازی این است که موقع انتشار خبر و در مواقع مواجهه با برخی شکاف‌های خبری از طریق ارائه اطلاعات به پر کردن این شکاف‌ها می‌پردازند. پرکردن این اطلاعات از طریق رسانه‌های داخلی این مزیت را دارد که هر چند ممکن است تلخ باشد اما این تلخی به مثابه دارو است اما اگر دشمن و حریف در عرصه ‌رسانه به چنین کاری دست بزند به مثابه زهر است. به طور معمول در این گونه موارد اصحاب رسانه داخلی دچار اغماض و هراسند و طبعا در چنین شرایطی رسانه حریف از این شکاف‌ها استفاده می‌کند و هر آن چیزی که دوست دارد به مخاطب ارائه می‌دهد. یعنی بخشی از واقعیت را بیان می‌کند و در خلا اطلاعاتی هر چه را که بخواهد به آن می‌افزاید. بنابراین مهم‌ترین اصل برای مرتفع شدن چنین معضلی این است که ما در ابتدا برای مخاطب ایجاد جذابیت و اعتماد کنیم که البته رسیدن به این هدف کار سختی نیست. در مرحله بعدی زمانی که احساس کردیم بخشی از خبرها را نمی‌توانیم به دلیل خاص منتشر کنیم حداقل بخش‌هایی از آن که نیاز مخاطب را مرتفع می‌کند، بیان کنیم. اگر چنین رویه‌ای در پیش گرفته نشود، فرصت‌ها را به حریف رسانه‌ای خود واگذار کردیم.

مرجعیت انتشار اخبار با رسانه‌های داخلی است
فرشاد مهدی‌پور
مدیر مسؤول صبح نو
این‌که مرجعیت خبری پیرامون رویدادهایی که در داخل اتفاق می‌افتد با رسانه‌های خارجی باشد حتما جای دغدغه و نگرانی دارد. اما در اتفاقاتی که اخیرا افتاده رسانه‌های داخلی در انتشار اولین اخبار پیرامون وقایع و رخدادها پیشگام بودند و رفته‌رفته این معادله در حال تغییر و دگرگونی است. در عین حال برخی اخبار فاقد این ویژگی هستند و رسانه‌های خارجی به عنوان اولین مرجع خبری مورد استفاده قرار می‌گیرند اما حجم این اخبار زیاد نیست. البته این قاعده‌ای جهانی است که در کنار بسیاری از رسانه‌های داخلی، منابع محدود رسانه‌ خبری در غرب هستند که مرجع انتشار اخبار محسوب می‌شوند. اما به طور کلی حوادثی که مبدا داخلی داشته باشد عمدتا اولین خبرهای آن از سوی رسانه‌های داخلی انتشار پیدا می‌کند در هر صورت باید نگران این موضوع بود و نباید اجازه داد اخبار داخلی به‌ویژه در بخش‌های مرتبط با موضوع قضایی و امنیتی و سیاسی بار اول از سوی رسانه‌های خارجی منتشر شود. این نکته را نیز باید مد‌نظر داشت که مثلا در یک بازه زمانی مشخص، مرجعیت انتشار اخبار با رسانه‌های داخلی بوده یا رسانه‌های خارجی. طبعا در برخی رویدادها که عمدتا مربوط به دیدارها و گفت‌و‌گوهای ایران با سایر کشورهای دنیا می‌شود انتشار اخبار دو وجه دارد؛ رسانه‌های داخلی و خارجی به عنوان مراجع خبری به شمار می‌روند اما در مورد خبرهایی که مبدا آن در داخل کشور قرار دارد تعداد کمی را می‌توان به عنوان نمونه برشمرد که مرجعیت انتشار آن با رسانه‌های خارجی است. در عین حال معتقدم انتشار برخی اخبار از سوی رسانه‌های خارجی به مثابه "گفته آید در زبان دیگران" است. به نمونه می‌توان به موضوع سفر شینزو آبه به تهران و توییت‌ خبرنگار ژاپنی و اظهارنظرهای نماینده مجلس کویت در این باره اشاره کرد. از این منظر انتشار این اخبار در رسانه‌های خارجی برای توسعه پیام جمهوری اسلامی ایران موثر است.

فتاح غلامی

سیاسی