جولان بچه‌معروف‌ها

موضوعات پرجست‌وجو

ملت شعریم یا ملت عشق؟
هنوز در بر همان پاشنه می‌چرخد؛ هنوز تصور عموم مردم از مقوله کتابخوانی، مساوی است با خواندن رمان. این را آمار نمایشگاه امسال هم تایید می‌کند. فهرست را از نظر بگذرانید:
جست‌وجو در سایت نمایشگاه: بیشترین جست‌وجوی موضوعی به رمان اختصاص دارد، پس از آن هم موضوعات روان‌شناسی و شعر رتبه‌های دوم و سوم را از آن خود کرده‌اند. حقوق، طب، موسیقی، بورس، عاشقانه، معماری و فلسفه رتبه‌های بعدی را اشغال کرده‌اند.
جست‌وجوی فیزیکی در غرفه‌های اطلاع‌رسانی نمایشگاه: اعلام نشده است.
نکات
حتما شما هم بارها شنیده‌اید که ایرانیان، ملت شعرند [هر چند عجالتا آنها «ملت عشق»اند که رمانی به همین نام را این‌قدر پرفروش کرده‌اند] با این حال با قرارگرفتن «شعر» در فهرست موضوعات پرجست‌وجو معلوم است که آن گزاره مسلط و معروف ما ایرانیان همچنان از درجه اعتبار ساقط است.
ارائه آمار فهرست موضوعی از جست‌وجوهای مخاطبان نمایشگاه، بیشترین فایده را برای ناشران دارد؛ آنها متوجه می‌شوند که می‌توانند روی کدام موضوع بیشتر سرمایه‌گذاری کنند.

کتاب‌های پرجست‌وجو

ملت عشق کتاب؟
حالا می‌رسیم به آمار هدفمندترین جست‌وجوها در نمایشگاه کتاب؛ یعنی جست‌وجوی عنوان کتاب‌ها. بله درست حدس زده‌اید؛ «ملت عشق» بلامنازع صدرنشین است. چند روز پیش هم آذر مهاجر، همکار خوبم در گروه ادبیات، گزارشی نوشت که نشان می‌داد این کتاب به دست 15 ناشر ترجمه و در همین نمایشگاه منتشر شده است.
جست‌وجو در سایت نمایشگاه: جدای از «ملت عشق» الیف شافاک که سال 2010 به دو زبان ترکی و انگلیسی منتشر شده و عنوان پرفروش‌ترین کتاب ترکیه را به دست آورده و حالا چند سالی است بازار کتاب ایران را هم قبضه کرده، کتاب «انسان خردمند» اثری از یووال نوح هراری دومین اثری است که بیشترین جست‌وجوی نام کتاب در سایت سی و دومین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را به خود اختصاص داده است. پس از آن می‌توان به کتاب «خودت باش دختر» نوشته ریچل هالیس اشاره کرد که مقام سوم را در جست‌وجوی این بخش دارد؛ کتابی که بن‌مایه روان‌شناسی دارد و جالب است بدانید در فهرست پرفروش‌های آمازون و نیویورک‌تایمز هم قرار دارد. همچنین رتبه‌های چهارم تا نهم این بخش به کتاب‌های «من سر قولم هستم» نوشته امیرعلی قاف، «دنیای سوفی» اثری از یوستین گردر، «کیمیاگر» پائولو کوئیلو، «اکنون» فاضل نظری، «جزء از کل» نوشته استیو تولتز، «شدن» میشل اوباما و «وقتی نیچه گریست» به قلم اروین د.یالوم اختصاص دارد.
جست‌وجوی فیزیکی در غرفه‌های اطلاع‌رسانی نمایشگاه: کتاب‌های جست‌وجو شده تقریبا مانند سایت است؛ ملت عشق، انسان خردمند، خودت باش دختر، بنویس تا اتفاق بیفتد، جزء از کل، اثر مرکب، توحید مفضل، بی‌شعوری، کیمیاگر، نخل و نارنج.
نکته
نخستین نکته‌ای که به نظر می‌رسد این است که ظاهرا کاربران، با نویسنده‌های خودشان چندان کاری ندارند! در فهرست ده تایی جست‌وجوها در سایت و در غرفه‌های اطلاع‌رسانی، هیچ کتاب تالیفی
دیده نمی‌شود، همه ترجمه آثار خارجی هستند؛ راستی همه‌شان هم حسابی امتحان‌پس‌داده و معروف‌اند. این یعنی، مخاطبان در انتخاب کتاب مستقل عمل نمی‌کنند و دوست ندارند لای غرفه‌ها به کشف آثار جدید و کمتر شناخته‌شده بپردازند، آنها می‌خواهند یکراست بروند سراغ چیزهایی که شنیده‌اند همه می‌خوانند.

ناشران پرجست‌وجو

همان همیشگی لطفا!
خب عده‌ای هم هستند که ناشر را جست‌وجو می‌کنند؛ اینها احتمالا می‌دانند در غرفه ناشر مورد نظرشان چه کتاب‌هایی پیدا خواهند کرد یا دست‌کم می‌دانند کتاب‌های فلان ناشر به مذاق‌شان سازگارتر است. بنابراین وقت تلف نمی‌کنند و می‌روند سراغ غرفه خودشان.
ناشرانی که در ادامه به فهرست آنها اشاره می‌شود عموما از ناشران حرفه‌ای و صنعتی بازار نشر هستند که طی سال‌ها فعالیت توانسته‌اند به جایگاهی قابل قبول در حوزه نشر دست پیدا کنند.
جست‌وجو در سایت نمایشگاه: در ابتدای این فهرست نشر «چشمه» قرار دارد و پس از آن به اسامی ناشرانی مانند «جنگل»، «قطره»، «افق»، «ققنوس»، «نگاه»، «نیلوفر»، «سوره مهر»، «نی» و «هرمس.»
جست‌وجوی فیزیکی در غرفه‌های اطلاع‌رسانی نمایشگاه: ماهی، افق، چشمه، هوپا، پرتقال، گاج، جنگل، سمت، نگاه و ققنوس
نکات
نکته جالب این آمار این است که نشر قطره با این‌که در نمایشگاه حضور نداشت، اما سومین رتبه بیشترین جست‌وجوی نام ناشر را در سایت نمایشگاه از آن خود کرده است.
از ده ناشری که از راه سایت نمایشگاه بیشتر جست‌وجو شده‌اند،
9 ناشر، ناشر عمومی هستند در حالی که از ده ناشر جست‌وجوهای فیزیکی، پنج ناشر عمومی‌اند و باقی ناشران کمک‌درسی و کودک هستند. شاید به این خاطر که جست‌وجوکنندگان فیزیکی در خود نمایشگاه، تحت تاثیر تبلیغات محیطی گسترده ناشران تخصصی از جمله درسی به جست‌وجو می‌پردازند.
اگر می‌گفتیم ناشران معروف، پرفروش‌های نمایشگاه هم بوده‌اند، لابد شما می‌گفتید خب غیب گفته‌اید و مگر قرار بوده غیر از این باشد، اما آیا نمی‌توان انتظار داشت مخاطبان دست کم در جست‌وجوهایشان، ناشرانی را هم جز این ناشران بزرگ و صنعتی جست‌وجو کنند؟

آدم‌های پرجست‌وجو

فاضل‌تر از زمانی؟
شنیدن نام ده نفر نویسنده، شاعر یا مترجمی که مردم در نمایشگاه کتاب بیشتر جست‌وجوی‌شان کرده‌اند، هیچ شگفت‌زده‌تان نمی‌کند، جز یک مورد: یکی میشل اوباماست که کتاب خاطراتش را از وقتی بانوی اول ایالات متحده بود نوشته و در میان خیل روایات غیرداستانی سیاستمداران که در دنیا پرفروش شده‌اند، در ایران هم مورد توجه قرار گرفته. باقی آدم‌های فهرست، در ده تای جست‌وجو در سایت، آدم‌های جاافتاده حوزه کتاب هستند که پرجست‌وجو بودن‌شان قابل پیش‌بینی است؛ از فاضل نظری و سیمین دانشور گرفته تا صادق هدایت و نادر ابراهیمی. اما خب ترتیب قرارگرفتن این نویسنده‌ها و شاعران در فهرست می‌تواند شگفت‌زده‌تان کند؛ این‌که مثلا فاضل نظری در فهرست اول است.
جست‌وجو در سایت نمایشگاه: فاضل نظری اول است، سیمین دانشور دوم و نفرات سوم تا دهم این‌ها هستند: هوشنگ ابتهاج، صادق هدایت، نادر ابراهیمی، محمود دولت آبادی، کریم زمانی، برایان تریسی و میشل اوباما.
جست‌وجوی فیزیکی در غرفه‌های اطلاع‌رسانی نمایشگاه: اعلام نشده است.
نکات
وقتی مخاطبان نام نویسنده، شاعر یا مترجم را جست‌وجو می‌کنند، ظاهرا برای این است که تازه بدانند از او چه کتابی در نمایشگاه موجود است. به عبارت دیگر آنها با خود کتاب و موضوعش کاری ندارند و شیفته مولفان و خالقان آثار هستند. آنها می‌خواهند از نویسنده مورد نظرشان کتابی بخرند نه این‌که دنبال کتاب‌هایی باشند که شاید کتاب‌های مناسبی باشند با نویسنده‌هایی که چندان نمی‌شناسیم‌شان.
نام هیچ مترجمی در فهرست ده نفر پرجست‌وجو نیست. همه یا شاعرند یا داستان‌نویس یا پژوهشگر یا نویسنده روایت‌های غیرداستانی. دوره مترجم‌های تعیین‌کننده و مورد اعتماد سر آمده است؟ دیگر کم‌تر کسی هست که به نمایشگاه برود تا ترجمه مترجم مورد اعتمادش را، فارغ از این‌که کتاب چیست و چه می‌گوید، بخرد؟

صابر محمدی

ادبیات و هنر