سیل، پیش‌بینی شده بود؟

این را فریدون حسنوند گفته است، نماینده مردم خوزستان در مجلس و مرد جنجالی این روزها. او از یک نامه حرف می‌زند که 17بهمن پارسال از مقامات امنیتی به شخص رئیس‌جمهور رسیده که هم وقوع سیل را پیش‌بینی کرده و هم درباره وقوع اتفاقات ناگوار هشدار داده. حسنوند روایت می‌کند رئیس‌جمهور این نامه را به وزیر نیرو ارجاع داده و شخص وزیر هم فقط زیر نامه نوشته است «ملاحظه شد» و دیگر هیچ اقدامی دراین باره انجام نشد تا این که سیل آمد و مردم را خانه خراب کرد. این نماینده مجلس حتی عدد هم می‌دهد و می‌گوید اعلام خطر شده بود که اگر ظرفیت خروجی سد کرخه برای حداقل1500 مترمکعب بر ثانیه (یک‌و نیم میلیون لیتر) مهیا نشود، وضعیت ناگوار خواهد شد.
دیروز تلفن همراه فریدون حسنوند خاموش بود و نشد درباره زوایای پنهان گفته‌هایش توضیح دهد، وزارت نیرو هم که انگشت اتهام این نماینده مجلس سمتش است با این‌که خواستیم از خودش دفاع کند و توضیحی دهد، ولی ما را ارجاع داد به شرکت. مدیریت منابع آب این شرکت هم گفت که بهتر است ما دوباره برویم سراغ وزارتخانه.
خارج از این دور باطل به اسماعیل نجار، رئیس سازمان مدیریت بحران کشور زنگ زدیم که او از وجود نامه نهادهای امنیتی به رئیس‌جمهور بی‌اطلاع بود، ولی گفت هشدارهای24 ساعته، 48ساعته و 72ساعته هواشناسی را دریافت کرده بودند و با این که پیش‌بینی بارش‌ها در بلندمدت نیز در اختیارشان بود، ولی این‌چنین نبود که از مدت‌ها قبل به آنها گفته شده باشد که حتما سیل می‌آید.
کارشناسان: پیش‌بینی سیل
قطعی نیست
حرف و حدیث‌ها در کرسی‌های سیاسی و مدیریتی به اندازه‌ای متناقض است که آدم گیج می‌شود. در بحث‌های کارشناسی اما همه چیز روشن است و همه حرف‌ها از زبان هر کسی که ادا شود تقریبا یکی است. اگر فریدون حسنوند می‌گوید، وقوع سیل را از دو ماه قبل پیش‌بینی کرده بودند و نهادهای امنیتی به دولت نامه نوشته بودند، ولی کسی وقعی به آن ننهاده است، در عوض کارشناسانی که ما با آنها گفت‌وگو کردیم همگی گفتند که وقوع سیل آن هم از فاصله دوری به اندازه دو ماه اساسا شدنی نیست.
حتی احد وظیفه، مدیرکل پیش‌بینی و هشد ار سریع سازمان هواشناسی خیال همه را جمع کرد و گفت که سیل را نمی‌شود پیش‌بینی کرد، بلکه این بارش است که پیش‌بینی می‌شود. او گفت سیل محصول دخالت‌های انسان است و ماحصل بارش‌ها و به طرزی عمیق به شرایط جذب خاک، پوشش گیاهی، ساخت و سازها در حریم رودخانه‌ها و نحوه نگهداری و ذخیره آب بستگی دارد.
وظیفه گفت درهمه جای دنیا پیش‌بینی‌های بلندمدت و اقلیمی براساس برآورد تخمینی بارش‌های تجمعی در یک منطقه نسبت به میانگین نرمال منطقه انجام می‌شود که معنی ساده‌ای است، این که فقط می‌شود گفت انتظار داریم در یکی دو ماه آینده بارش‌ها فلان درصد بالاتر یا پایین تر از بارش‌های میانگین نرمال (30ساله) باشد. وظیفه می‌گوید البته مرکز ملی اقلیمی گزارش‌های سه یا چهارماهه پیش‌بینی بارش هم می‌دهد که البته نتایجش تقریبی است و لزوما به وقوع نمی‌پیوندد.
شبیه این حرف‌ها را مهری اکبری، آب و هواشناس به ما گفت. او توضیح داد که خاصیت پیش‌بینی‌های هواشناسی این است که اصلا نمی‌شود بیش از پنج شش روز قبل از وقوع بارش‌ها آن را پیش‌بینی کرد و اگر هم پیش‌بینی شود لزوما قطعیت ندارد و نمونه آورد که حتی اگر به نرم‌افزارهای هواشناسی که روی موبایل نصب می‌شود نیز دقت کنید خواهید دید که احتمال بارندگی را با درصد بیان می‌کند و هرگز پیش‌بینی صددرصدی نمی‌دهد.
او می‌گوید همه جای دنیا وضع همین است و پیش‌بینی‌های هواشناسی برآیند خروجی چند مدل هواشناسی است و همواره درصدی از خطا برایش محفوظ است، پس این که گفته شود حتما دو تا سه هفته قبل از وقوع سیل باید پیش‌بینی می‌شد نه درایران و نه درهیچ کجای دنیا شدنی نیست.
واکنش سازمان فضایی
در بحبوحه گرفتاری‌های سیل عده‌ای این روزها دارند ترکیب ستاد مدیریت بحران را به چالش می‌کشند و می‌گویند اگر بعضی سازمان‌ها به این ترکیب اضافه شوند، وضعیت پیش‌بینی مخاطراتی همچون سیل حتما بهتر خواهد شد. این عده می‌گویند خوب است به ترکیب فعلی ستاد مدیریت بحران کشور که مرکب است از وزارتخانه‌های ارتباطات، بهداشت، کشاورزی، کشور، راه و شهرسازی، نیرو و نفت و همچنین سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها، بنیاد مسکن، سازمان محیط‌زیست و هلال احمر و صدا و سیما اگر سازمان‌هایی مثل نقشه‌برداری، پدافند غیرعامل، سازمان فضایی کشور و سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح نیز اضافه شوند، اتفاقات خوبی رخ می‌دهد.
تاکید این عده برتجهیزات ویژه این سازمان‌هاست که به باورشان می‌تواند لااقل پیش‌بینی‌های هواشناسی را دقیق‌تر کند و بالطبع از خسارات بکاهد. اما مصطفی اسماعیلی، کارشناس سازمان فضایی کشور که لااقل این عقیده را ندارد به ما گفت با این که سازمان متبوعش عضو ستاد مدیریت بحران کشور نیست ولی تفاهم‌نامه‌ای با این ستاد دارد و درهمه زمینه‌ها به آن کمک می‌کند.
او البته حرفی متفاوت زد و گفت که می‌شود وقوع سیل را بهتراز آنی که اکنون انجام می‌شود پیش‌بینی کرد و این قابلیت در مرکز فضایی ماهدشت وابسته به سازمان فضایی وجود دارد که تصاویر ماهواره‌ای خارجی را از کشورهای مختلف دریافت می‌کند. اسماعیلی می‌گوید بخشی از این تصاویر فقط در اختیار سازمان فضایی است و بخشی از تصاویر ماهواره‌ای در اختیار سازمان هواشناسی.
با این حال او هم حرف بقیه کارشناسان را تکرار کرد و قاطعانه گفت هرگز نمی‌شود از دو ماه قبل پیش‌بینی کرد که سیلی در راه است، بلکه فقط می‌شود اعلام کرد فلان مناطق پرخطر و آسیب‌پذیرند.
اما این که این کارشناس گفت می‌شود وقوع سیل را بهتر از آنی که اکنون پیش‌بینی می‌شود، تخمین زد مربوط است به مدل‌سازی سیلاب، به این نحو که مشخص شود با توجه به میزان بارش‌ها و توپوگرافی و ارتفاع منطقه کدام مناطق در خطرند و چه میزان خسارت به بار خواهد آمد. او می‌گوید این بخش کار کاملا قطعی و شدنی است و مو لای درز درستی مدل سازی سیلابی نمی‌رود.
با استناد به گفته‌های این کارشناس باید بگوییم ضعف ما در این بخش است و نیازمان تقویت بنیه علمی و اجرایی‌مان در بخش مدل‌سازی وگرنه اگر آسمان هم به زمین بیاید کارشناسان باز هم بر این عقیده استوارند که پیش‌بینی وقوع سیل از ماه‌ها قبل امکان‌پذیر نیست.

عضو کمیسیون انرژی مجلس در گفت‌وگو با جام‌جم مطرح کرد:
آقای وزیر شفاف سازی کنید

محمدحسین خودکار
جامعه

«دو ماه قبل وزارت نیرو در جریان وقوع سیل قرار گرفته بود.» این خبری است که دو روز پیش از قول فریدون حسنوند، رئیس کمیسیون انرژی مجلس روی خروجی خبرگزاری‌ها قرار گرفت. خبری که بر اساس آن، بهمن سال گذشته، برخی «مقامات امنیتی» در نامه‌ای به رئیس‌جمهور پیش‌بینی خود را از وقوع سیل به اطلاع رئیس دستگاه اجرایی کشور رساندند و او نیز آن نامه را به وزیر نیرو ارجاع داد و رضا اردکانیان هم آن گزارش را ملاحظه کرد. برای پیگیری این ادعا با حسنوند تماس گرفتیم که در زمان تماس ما، تلفنش خاموش بود.
به همین خاطر، به هدایت‌ا... خادمی، عضو کمیسیون انرژی تلفن زدیم و او به ما خبر داد که منظور حسنوند از «مقامات امنیتی»، در واقع مدیرکل اطلاعات استان خوزستان بوده و در جلسه‌ای که یکی از نمایندگان این موضوع را مطرح کرد، خود حسنوند حضور نداشته و بعدا یکی دیگر از نمایندگان این اطلاعات را به رئیس کمیسیون انرژی رسانده است.
او البته این را نگفت که این اطلاعات را چه کسی به او و دیگر نمایندگان مجلس رسانده و آیا سندی مبنی بر صحت وجود این نامه وجود دارد یا خیر. خادمی اما تاکید کرد اگر این خبر دروغ بود، وزیر نیرو می‌توانست در روزهای گذشته این خبر را تکذیب کند که تا کنون این اتفاق نیفتاده است.
دو روز پیش رئیس کمیسیون انرژی اعلام کرد هشدار وقوع سیل از دو ماه پیش به رئیس‌جمهور و وزیر نیرو داده شده بود. شما هم در جریان این موضوع هستید؟
بله، بر اساس اطلاعاتی که به ما رسیده است، بهمن سال گذشته مدیرکل اطلاعات استان خوزستان با توجه به گزارش‌هایی که به او رسیده بود، نامه‌ای می‌نویسد در این زمینه که سیل ویرانگری در این استان برای فروردین سال 98 پیش‌بینی شده است و از مقامات مسؤول می‌خواهد برای جلوگیری از آن اقدامات لازم را انجام دهند.
این نامه ظاهرا برای وزیر اطلاعات و بعد هم رئیس‌جمهور ارسال می‌شود و ایشان هم این نامه را برای وزیران نیرو و کشور ارسال می‌کنند و آقای اردکانیان هم این نامه را پاراف می‌کند و برای زیرمجموعه خود می‌فرستد و زیرمجموعه او هم نامه را ملاحظه می‌کنند.
خود شما یا آقای حسنوند چه زمانی در جریان این اطلاعات قرار گرفتید؟
من صبح دو روز پیش، در جلسه‌ای که به اتفاق گروهی از نمایندگان تشکیل داده بودیم و یکی از دوستان این اطلاعات را به ما داد، در جریان این موضوع قرار گرفتم. البته آقای حسنوند در آن جلسه حضور نداشت، ولی ظاهرا یکی از اعضای گروه این اطلاعات را به ایشان رسانده است.
آیا دوستانی که این اطلاعات را به شما رسانده‌اند، هیچ سند و مدرکی از اصل نامه به شما ارائه کرده‌اند؟
ما فقط این صحبت‌ها را شنیده‌ایم و هنوز صحت آن را از مقامات ذی‌ربط پیگیری نکرده‌ایم، اما در روزهای گذشته وزیر نیرو این خبر را تکذیب نکرده و از سکوت ایشان می‌توان به این نتیجه رسید که چنین نامه‌ای وجود داشته است.
گفتید که وزیر کشور هم در جریان این موضوع قرار گرفته‌اند.
بله، فکر می‌کنم که در آن جلسه بحث مطلع بودن وزیر کشور از این موضوع هم مطرح شد.
حال اگر وزارت نیرو می‌خواست براساس این نامه از وقوع سیل جلوگیری کند، چه کاری باید انجام می‌داد؟
به نظر من، اساسا این که بارش باران شدید در ایران باعث وقوع چنین سیل مهیبی می‌شود، به این دلیل است که در کشور ما زیرساخت‌های مناسب برای مقابله با سیل احداث نشده و بسیاری از زیرساخت‌هایی که ساخته شده نیز به نوعی باعث تخریب محیط‌زیست شده است.
اما باید این را هم گفت که رئیس سازمان هواشناسی دو روز پیش در مجلس اعلام کرد پیش‌بینی این مقدار از بارندگی را کرده و این مساله را نیز به اطلاع وزیر نیرو رسانده بودند.
در واقع به نظر شما علت اصلی وقوع سیل اخیر، قصور وزرات نیرو در مدیریت ورودی و خروجی سدها بود؟
می‌توان به این نتیجه رسید. زیرا اگر آنها سدها را مدیریت می‌کردند، بدون این که خطری شهرهای ما را تهدید کند، ذخایر سدهایمان خالی می‌شد و سدها این آمادگی را داشتند که با بارندگی شدیدی که در پیش است، دوباره از آب پر شوند. البته معاون وزیر همان دو روز پیش در جلسه کمیسیون به من گفت اگر ما دریچه‌های سدها را هم باز می‌کردیم، بازهم آن‌قدر آب وارد سدها شده است که جوابگو نباشد.
این در حالی است که برآورد می‌شود در جریان سیل اخیر 20 میلیارد مترمکعب بدون این که مدیریت شود، وارد خلیج فارس شده است و فقط زمین‌های کشاورزی و خانه‌های مردم را تخریب کرده است.
این نشان می‌دهد ما هیچ برنامه‌ای برای مدیریت آب در کشور نداریم و اگر هم زمانی گرفتار خشکسالی می‌شویم، ناشی از این اشکالات مدیریتی است.
از این لحاظ با قاطعیت می‌توان گفت مسؤولان وزارت نیرو می‌توانستند در باز و بسته کردن سدها، رهاسازی آب و ذخیره‌سازی آن بهتر عمل کنند تا چنین سیلی در کشورمان به راه نیفتد.

مریم خباز

جامعه