سفر به بوستانی در عمق فلات

تفرش؛ غرق در جاذبه
از تهران که نقطه آغاز سفر ماست تا تفرش به عنوان اولین مقصد سفرمان، راه زیادی نیست؛ شهری با آب‌و‌هوای معتدل و برخوردار از زیبایی‌های بسیار از جمله چشمه‌ها،‌ آبشارها و غارهایی که شگفتی‌های طبیعت را در یک قاب نشانتان می‌دهد. تفرش به تنهایی آن‌قدر جاذبه دارد که مطمئنیم در چند ساعت و حتی یکی‌دو روز نمی‌توانید بازدید از همه شان را در فهرست برنامه‌های سفرتان بگنجانید.
در پنج کیلومتری شهر تفرش، در بین دو دهکده طراران و کبوران و در زمینی آجری فام که از یک سو به رشته‌کوه‌هایی نه چندان مرتفع اما زیبا تکیه داده، چشمه آب معدنی گراو، باخواص معدنی‌اش آرام گرفته. اگر اهل غارنوردی هستید هم سری به سلطان امجک یا همان غار امجک در شمال غربی تفرش بزنید.
اما این شهر آثار و بناهای تاریخی هم کم ندارد؛ مثل آب‌انبار بلور که از دوره قاجار به‌جا مانده و بخشی از آن حالا به یک موزه با آثار و لوازم زندگی قدیم مردم تفرش و وسایل امرار معاش و کشاورزی و دامداری تبدیل شده. چهار طاقی بهاران یا چهار طاقی کبوران هم اثر تاریخی دیگری است که قدمتش به دوران ساسانی برمی‌گردد و می‌گویند آتشکده بوده اما پژوهش‌ها نشان می‌دهد که چهارطاقی‌هایی نظیر این که در نیاسر هم وجود دارد، همگی به عنوان گاهشمار (تقویم) آفتابی کاربرد داشته و در ساخت این بناهای به ظاهر ساده، پیچیده‌ترین نکات علمی و اخترشناسی به‌کار رفته است. حتما تماشایش خالی از لطف نیست. این چهارتاقی ابتدای ورودی روستای کبوران و روی تپه شنی واقع شده و اخیرا با هزینه اهالی این روستا تعمیر شده است.
بقایای قلعه توس هم در سه کیلومتری جنوب‌غرب روستای خرازان است، اگر وقت کردید، سری به آن بزنید.
کاروانسرای خانک تفرش هم یکی از 20 کاروانسرای تاریخی استان مرکزی و از بناهای ارزشمند دوره صفویه است.
سنگ‌نگاره‌های یازیلی چای مربوط به هزاره سوم تا هزاره اول قبل از میلاد، در روستای دربر و چاهی آب‌فشان در پارک حکیم نظامی که به چاه دیوانه معروف است و در فواصل زمانی یکسان فوران می‌کند، قله گندم‌کوه معروف به دماوند کوچولو با سنگ‌نگاره‌های بی‌بدیل در دامنه، تنها مسجد چوبی کشور در محله فم تفرش که از مهم‌ترین آثار معماری دوران سلجوقیان و همچنین یکی از قدیمی‌ترین مساجد ایران است و نیز آرامگاه دکتر محمود حسابی، همه و همه از دیدنی‌های تفرش است که باید رفت و از نزدیک دید و حظ برد.
راستی تفرش، شهر تکیه و تعزیه نیز است و 14 تکیه در گوشه گوشه آن برپاست. بعد از گشت و گذار در این شهر کوچک، نوبت به خرید سوغاتی می‌رسد. قالی و گلیم و رودوزی‌های سنتی که به تفرشی‌دوزی معروف است و همچنین آثار چوبی منبت و معرق و ظروف مسی از جمله سوغاتی‌هایی است که بعید است در سبد خرید سوغاتی‌تان جایی نداشته باشد.

آشتیان، شهر عمارت‌های قدیمی
سفرمان هنوز به پایان نرسیده، می‌خواهیم به آشتیان برویم، در حاشیه شرقی و از شمال به جنوب استان مرکزی. شهری با خانه‌ها و اماکن قدیمی که بازدید از آنها، روح را در هوای گذشته‌ها به پرواز درمی‌آورد. قلعه مستوفی‌الممالک در یک کیلومتری غرب شهر آشتیان از همین خانه‌هاست؛ خانه‌ای اعیان‌نشین متعلق به اواخر سلطنت ناصرالدین‌شاه قاجار.
خانه معتمدالایاله خانه‌ای دیگر است متعلق به معتمدالایاله، از مردان سیاسی دوره قاجار که در حال حاضر مرکز اسناد آشتیان است و خانه تاریخی دیگر آشتیان با بنایی قاجاری، به خاندان قریب تعلق دارد که البته این یکی در مرکز روستای گرکان واقع شده. خاندان قریب از جمله خانواده‌های صاحب‌نام این شهرند و چند نفر از شخصیت‌های برجسته تاریخ معاصر ایران از جمله دکتر محمد قریب، بنیانگذار طب کودکان در ایران، دکتر عبدالعظیم قریب استاد زبان و ادبیات فارسی و پروفسور عبدالکریم قریب، پدر علم زمین‌شناسی ایران و بنیانگذار دانشگاه اراک به این خانواده تعلق دارند.
بعد از بازدید از خانه‌های قدیمی شهر، نوبت رفتن به موزه است که البته در یکی دیگر از همین خانه‌ها دایر شده است؛ خانه‌ای به نام پدر دکتر محمد مصدق، میرزا هدایت‌ا... و با معماری قاجاری.
از شهر خارج می‌شویم و سراغ طبیعت زیبای آشتیان را می‌گیریم. به منطقه شکار ممنوع کلاهه خواهیم رفت؛ زیستگاهی طبیعی، واقع در شمال شهرستان آشتیان و با وسعتی معادل ۱۹هزار و ۱۲۶ هکتار. در این زیستگاه طیف وسیعی از گونه‌های گیاهی و جانوری زندگی می‌کنند و از این رو تحت نظارت سازمان محیط زیست قرار دارد. در ادامه تفرجمان در طبیعت اطراف آشتیان، سری هم خواهیم زد به دو روستای شهرآب و آهو. نخست به شهرآب می‌رویم که نزدیکی‌اش به سد کشه و قرار گرفتنش در دامنه کوهستان بر طراوت هوای آن افزوده. این روستا با ۱۷۰۰ سال قدمت به درختان انگورش شهره است. اما روستای نمونه گردشگری آهو که در پنج کیلومتری شمال آشتیان قرار دارد، مقصد بعدی ماست با باغاتی سرسبز که در تابستان پر از گیلاس، زردآلو، آلبالو، گردو و بادام خواهند شد؛ در این فصل اما، این باغ‌ها به شکوفه نشسته و از این رو بسیار تماشایی هستند؛ شکوفه‌هایی که بویشان هوش از سر می‌برد و گردش چند ساعته را برای ما به اقامتی یک روزه در روستا بدل می‌کند.

محلات؛ گلستانی با چشمه‌های آب گرم
پس از آشتیان و در منتهی‌الیه جنوبی استان مرکزی، به محلات می‌رسیم؛ شهری که به هلند ایران مشهور است و بزرگ‌ترین مرکز پرورش گل و گیاهای زینتی در کشور است. در سفر به محلات نباید از جاذبه‌های تاریخی و نیز چشمه‌های آب گرم آن غافل شد؛ از جمله مجموعه تاریخی خورهه متعلق به دوران باستان و متعلق به هزاره دوم قبل از میلاد که به نظر می‌رسد خانه‌ای اربابی است که تا پایان دوران اشکانیان نیز به حیات خود ادامه داده است. آتشکده آتشکوه از دیگر آثار باستانی شهر محلات و از مهم‌ترین آثار به جا مانده از دوره ساسانیان است که در پنج کیلومتری جاده نیم‌ور و در نزدیکی روستای آتشکوه نیم‌ور قرار گرفته است. این مجموعه از برترین آتشکده‌های زرتشتیان جهان به شمار می‌رود. قلعه گبر با ویژگی‌های منحصر به فردش جاذبه تاریخی دیگر محلات است. پس از قلعه سراغ سد باستانی نیم‌ور یکی از کهن‌ترین سازه‌های کشور جهت ذخیره کردن آب، خواهیم رفت؛ سازه‌ای که دارای پیشینه‌ای به قدمت حکومت ساسانیان است. پس از بازدید از اماکن تاریخی، سراغ زیبایی‌های طبیعی محلات می‌رویم؛ نخست بوستان سرچشمه که معروف‌ترین تفرجگاه شهر است و پس از آن هم دیدار از چنار 2000 ساله محلات در جوار بوستان سرچشمه با عمر 2000 ساله. بالاخره اما نوبت دیدار «گل» از راه می‌رسد و ما راهی دهکده گل و گیاهان زینتی محلات با وسعتی ۱۱۰ هکتاری می‌شویم؛ محلی که من در تمام طول سفر تا اینجا، برای دیدنش لحظه‌شماری می‌کردم.
دل کندن از این همه زیبایی سخت است؛ از بهشتی زمینی که شما را برای چند لحظه هم که شده، از دنیا و مافیها رها می‌کند. این حال خوش اما همچون دیگر لحظات و احوالات، می‌گذرد و ما را با کلی خاطرات چشمنواز و دلربا، به پایان سفر نزدیک می‌کند. دلگیری این پایان را البته می‌توان به آب‌های گرم محلات سپرد و پس از نوازش روح در باغات گل،‌ تن و جسم خسته از سفر را هم تیمار کرد. چشمه‌هایی به نام‌های روماتیسم، سلیمانیه، شفا، دنبه، حکیم و سودا (بختیاری) که به دلیل وجود مواد معدنی و درمانی شگفت‌انگیز از جمله گاز رادون، مورد توجه گردشگران ایرانی است.

شیما رئیسی

ایران