قرارداد سفید روسیاه

در همان اول گفت‌وگو می‌گوید نامش را در گزارش نیاوریم تا اخراج نشود، تازه‌ترین قراردادش را اول مهر امضا کرده است، قراردادی برای شش ماه. کارشناسی ارشد روان‌شناسی دارد و حدود ده سال است به صورت قراردادی در اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی کار می‌کند. او در توضیحات بیشتر از وضعیت شغلش به جام‌جم می‌گوید: سازمان بهزیستی یکی از سازمان‌های ضعیف از لحاظ توان مالی است، به شکلی که نیروهای این سازمان در شهرهای کوچک هم که خرج زندگی کمتر است، همیشه با مشکل مالی روبه‌رو هستند و ‌ناچار به سمت شغل دوم کشیده می‌شوند. در چند سال اخیر بارها در مجلس شورای اسلامی و در جلسات خصوصی سازمان بهزیستی با مسؤولان رده بالای دولت، وعده افزایش حقوق کارمندان بهزیستی داده شده است، اما هر دفعه به علت‌های مختلف به مرحله اجرایی نمی‌رسید تا بالاخره این‌که بعد از تامین بودجه، حقوق برخی از کارکنان افزایش یافت.
آن طور که این کارمند اورژانس اجتماعی بهزیستی توضیح می‌دهد در سازمان بهزیستی بسیاری از نیروها به صورت قراردادی کار می‌کنند و به این شکل حقوق آنها پایمال می‌شود. او درباره تبعیض قائل شدن بین نیروهای رسمی و قراردادی سازمان بهزیستی توضیح می‌دهد: ساعت کار، نوع کار و خدماتی که نیروی قراردادی ارائه می‌‌کند با نیروی رسمی یکسان است، اما حقوق دریافتی آنها خیلی بیشتر از ماست، مثلا برای ماموریت یک روزه به نیروی رسمی 70 هزار تومان داده می‌شود و به نیروی‌های قرادادی 30 هزار تومان یا این‌که در شرایط ناعادلانه‌تر به من و همکاری که در یک اتاق و یک کار را انجام می‌دهیم، اضافه‌کاری چند برابر کمتر پرداخت می‌شود. این گفته‌های کارمند بهزیستی در حالی است که بارها قرار شده برنامه‌ای برای کمتر کردن اختلاف میان حقوق کارمندان سازمان‌ها اتفاق بیفتد، اما همیشه در حد رسانه‌ای شدن بوده و در عمل هیچ اتفاقی نیفتاده است. در آخرین طرحی که از سوی مسؤولان مطرح شد، اعضای کمیسیون اجتماعی مجلس بر اصلاح وضعیت نیروهای قرادادی و شرکتی در سازمان‌های مختلف تاکید کردند و قرار شد در این زمینه اقداماتی برای بررسی لایحه اصلاح و دائمی کردن قانون مدیریت خدمات کشوری انجام شود، اقدامی که در حال حاضر هیچ روند رو به رشدی نداشته و به بهانه همیشگی نبود اعتبار در مجلس خاک می‌خورد.

قراردادی برای دور زدن بیمه
قراردادهای یک طرفه و قید و بندهای دست و پاگیر در آن راه چاره‌ای برای نیروهای قراردادی باقی نگذاشته است، بیشترآنها اجبار را دلیل تحمل شرایط کنونی می‌دانند و عملا از مزایا و حقوق‌هایی که به ناحق از آنها گرفته می‌شود، آگاهی دارند. بستن قراردادهای کوتاه مدت به مثابه زهرچشمی است که سازمان‌ها از نیروهای قراردادی می‌گیرند و آتش و استرس از دست دادن شغل را در وجود آنها روشن نگه می‌دارند. علی یکی دیگر از کارکنان دولت است که چنین شرایطی دارد، با این تفاوت که جزو نیروهای شرکتی سازمان تامین اجتماعی است. او توضیح می‌دهد، با نیروهای شرکتی قرارداد سه ماهه بسته می‌شود. هر سه ماه یک بار با هزار منت و سختگیری و تعهد قرارداد را تمدید می‌کنند، این در حالی است که مزایایی هم که به آنها داده می‌شود فاصله‌ای چند برابری با نیروهای شرکتی دارد. یکی دیگر از کارمندان سازمان تامین اجتماعی برایمان توضیح می‌دهد: نزدیک به پنج سال است در سازمان تامین اجتماعی کار می‌کنم، هر سال از اول تابستان با نیروهای شرکتی قرارداد می‌بندند. در دو سال اولی که به سازمان آمدم، در سال اول با ما قرارداد سفید و بعد‌ها به صورت هر 89 روز یکبار می‌بستند تا بیمه را دور بزنند. آن طور که نیروهای شرکتی سازمان تامین اجتماعی توضیح می‌دهند در سال جاری هیچ قراردادی با آنها در حالی که 9 ماه از سال می‌گذرد، بسته نشده است.

30 سال نیروی موقت بودن
رویای تعیین وضعیت، تنها انگیزه نیروهای قراردادی و جوان است. به امید این‌که تا چند وقت دیگر شرایط کاریشان بهتر می‌شود و قراردادهای کوتاه مدت با حقوق پایین را قبول می‌کنند. اما خیلی از این جوانان‌ موی سفید کرده‌اند اما همچنان با آنها قراردادهای کوتاه مدت بسته می‌شود. یکی از کارمندان سازمان بهزیستی به جام‌جم می‌گویند: در بین همکاران ما افرادی هستند که در آستانه بازنشستگی قرار دارند اما هنوز به صورت قراردادی در سازمان کار می‌کنند و برخلاف تمام وعده‌هایی که در سال‌های خدمتشان به آنها داده‌اند، تعیین وضعیت نشده‌اند. وضعیت نیروهای قراردادی در سازمان بهزیستی بر اساس شواهد و صحبت‌های کارمندان بخش‌های مختلف این سازمان بدتر از سایر سازمان‌هاست. بیشتر کارمندان قراردادی در اورژانس اجتماعی این سازمان فعالیت می‌کنند؛ بخشی حساس در سازمان که بیشترین برخورد را با آسیب دیدگان در جامعه دارند. نیرویی که خود با این شرایط کاری نمی‌تواند به درستی زندگی خود را مدیریت کند، چگونه می‌تواند همیار و همدم فردی آسیب دیده در جامعه باشد.

دیوان عدالت اداری ورود کند
کارمندان با سابقه سازمان‌ها که امیدشان را برای تعیین وضعیت از دست داده‌اند، چند بار هم سفره دلشان را برای دیوان عدالت اداری باز کرده اند اما ظاهرا دیوان هم ته دلشان را خالی کرده و به آنها گفته باید به صورت رسمی تقاضا یا شکایت خود را به دیوان ارائه کنند تا بتواند اقدام کند.
کارمند قراردادی سازمان تامین اجتماعی اما می‌گوید اگر بخواهیم به دیوان شکایت کنیم، دیگر قراردادی با ما بسته نخواهد شد و از کار بیکار می‌شویم. در عمل کارمند حق شکایت یا مراجعه به سازمان‌های بالاتر برای رسیدگی به وضعیتش را از ترس بیکار شدن از خود سلب کرده است.

به‌جایی نمی‌رسد!
حقوق و مزایا برای کارمندان یکسان خواهد شد. این خلاصه لایحه‌ای است که دولت به مجلس شورای اسلامی داده و قرار است بعد از بررسی در کمیسیون اجتماعی برای تصویب به صحن مجلس برود. رضا شیران خراسانی، عضو کمیسیون اجتماعی مجلس در این‌باره می‌گوید: بر اساس این لایحه قرار است در سازمان و ارگان‌های دولت انواع قراردادها اعم ازقرارداد معین، حجمی، شرکتی، پیمانی و رسمی وجود نداشته باشد. در این شرایط که نیروهایی با سطح تحصیلات و تجربیات یکسان کار می‌کنند اما تفاوت چند برابری بین دریافتی آنها وجود دارد. تصویب و اجرای این قانون ضروری است.
شیران ادامه می‌دهد: رتبه رسمی که به کارکنان داده می‌شود، مانندتیغ‌دو‌لبه عمل می‌کند. به این شکل که در کارمندانی که رسمی هستند باعث امنیت شغلی می‌شود یا انگیزه را از آنها برای انجام بهتر وظیفه‌شان می‌گیرد یا در شرایط بدتر باعث فشارهای کاری و سوءاستفاده از نیروهای قراردادی وشرکتی می‌شود. او با اشاره به این‌که تدوین وتصویب این قانون فعلا در مراحل اولیه کار خود است می‌گوید: بعید می‌دانم این لایحه تا یک سال دیگر بتواند به صحن مجلس برود. اما در بحث افزایش حقوق کارمندان در سال آینده این خبر را بدهم که تفاوتی بین افزایش حقوق انواع قراردادها نخواهد بود و اگر افزایش حقوقی باشد برای همه نیروهای سازمان‌ها اعمال خواهد شد.
آن طور که مشخص است تعیین وضعیت و تفاوت اختلاف مزایا و حقوق کارمندان رسمی و قراردادی به این زودی‌ها حل نخواهد شد و کارمندان قراردادی همچنان باید برای بهتر‌شدن شرایط و تمدید قراردادشان فعالیتی بیشتر و بهتر از کارمندان رسمی داشته باشند تا به چشم مدیران بیایند و پای قرارداد بعدی را امضا کنند. در غیر این صورت باید به جمع بیکاران تحصیلکرده جامعه بپیوندند و منتظر فرصت شغلی بعدی که هزاران داوطلب دارد، باشند.

بهنام اکبری

جامعه