در بانک خون بند ناف پس‌انداز دارید؟

شرکت دانش‌بنیان فناوری بن‌یاخته‌های رویان تاکنون بیش از صدهزار نمونه خون بند ناف نوزادان تازه متولد شده را ذخیره‌ کرده است. این بانک ۳۰ نمایندگی در استان‌های مختلف کشور دارد و توانسته با برقراری ارتباط با مراکز پیوند، علاوه بر درمان بیماری‌های بدخیم و نجات جان انسان‌ها از خروج ده‌ها هزار دلار ارز برای تامین سلول از سایر کشورها جلوگیری کند. از سوی دیگر با توجه به وجود قومیت‌های مختلف در کشور، تنوع ژنتیک نمونه‌های این بانک خون بسیار بالا و قابل توجه است.

بانک خون بند ناف علاوه بر ذخیره این سلول‌ها، همکاری‌هایی در حوزه تحقیقات نیز دارد. در حال حاضر این مجموعه توانسته بخش‌های جدیدی برای ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی ارزشمند دیگر مانند مغز‌‌استخوان، خون محیطی و سلول‌های بند ناف را نیز به خدمات این مجموعه اضافه کند.

افزایش گستره درمانی با ذخیره سلول‌های بنیادی متفاوت

دکتر مرتضی ضرابی، مدیرعامل شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان که علاوه بر بانک خون بند ناف، اولین بانک ذخیره خون محیطی و سلول‌های مغز استخوان را نیز شامل می‌شود، درخصوص اهمیت ذخیره‌سازی و کاربرد سلول‌های بنیادی بافت‌های مختلف می‌گوید: «هر گروه از سلول‌های بنیادی توانایی تبدیل شدن به سلول‌های مشخصی را دارد و بنابراین کاربرد هر کدام با دیگری در مبحث درمان متفاوت خواهد بود. برای مثال سلول‌های بنیادی موجود در خون بند ناف که عمدتا سلول بنیادی خونساز است، بیشتر در درمان بیماری‌های خونی مانند انواع سرطان خون، تالاسمی، نقص سیستم ایمنی و کم‌خونی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حالی که سلول‌های بنیادی موجود در خود بند ناف منشأ مزانشیمی دارد که بیشتر برای درمان بیماری‌های عصبی، استخوانی و غضروف استفاده می‌شود. همچنین نمونه‌های خون محیطی و مغز استخوان نیز برای بیمارانی که پس از انجام مراحل شیمی‌درمانی یا اشعه‌درمانی سلول‌های خون‌ساز یا مغز استخوان خود را از دست می‌دهند به صورت خود پیوندی یا دگر پیوندی پیوند زده می‌شود.»

وی با تاکید بر ضرورت ذخیره‌سازی انواع مختلف سلول‌های بنیادی برای پوشش گستره بزرگ‌تری از بیماری‌ها می‌افزاید: «چشم‌اندازی که در شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان متصور هستیم، ذخیره‌سازی منابع مختلف سلول‌های بنیادی مانند چربی، پالپ دندانی و... در کنار ارتقای دانش با کمک تحقیقاتی است که همگام با کشورهای پیشرفته جهان در زمینه استفاده از سلول‌های بنیادی و پیوند در حال انجام است.»

پس‌انداز در بانک سلولی برای حل مشکلات درمان در آینده

در حال حاضر بانک خون بند ناف از دو بخش عمومی و خصوصی تشکیل شده است. در بخش خصوصی خانواده‌هایی که علاقه‌مند ذخیره خون بند ناف نوزاد خود هستند، نمونه را در بانک به اسم خودشان ذخیره یا به عبارتی پس‌انداز می‌کنند تا در زمان نیاز احتمالی از آن بهره ببرند. اما در بخش عمومی خانواده‌ها نمونه خون بند ناف را برای استفاده عموم جامعه اهدا می‌کنند و مالکیتی روی آن ندارند. در نتیجه نمونه‌های موجود در این بخش می‌تواند برای هر فردی که نیازمند پیوند است استفاده شود.

مدیرعامل شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان با اشاره به این که نگهداری از نمونه‌ها هزینه‌هایی را بر دوش این بانک سلولی قرار‌می‌دهد، خاطرنشان می‌کند: «در حال حاضر بخش کوچکی از نمونه‌ها (حدود 5000 نمونه) در بخش عمومی نگهداری می‌شود، زیرا بودجه مورد نیاز برای نگهداری این نمونه‌ها باید از محل اعتبارات دولتی تامین شود که در حال حاضر چند سال است دولت بودجه‌ای را برای توسعه بانک عمومی اختصاص نداده است.»

وی درخصوص نحوه استفاده از این نمونه‌ها بیان می‌کند: «زمانی که مراکز درمانی برای بیماری اعلام نیاز پیوند می‌کنند، شاخصه‌های ژنتیک بیمار با تمام نمونه‌ها (شامل نمونه‌های خصوصی و عمومی) تطبیق داده می‌شود، زیرا بسیاری از خانواده‌هایی که در بخش خصوصی نمونه‌ای را ذخیره کرده‌اند برگه رضایت‌نامه‌ای به مجموعه می‌دهند که در صورت تطابق نمونه ذخیره شده با فرد بیماری که نیازمند پیوند است، حاضر به اهدای نمونه به صورت رایگان هستند یا آن را در ازای دریافت هزینه‌هایی که برای ذخیره نمونه صرف کرده‌اند اهدا می‌کنند.»

شرایط ذخیره خون بند ناف در بانک

به عقیده دکتر ضرابی با توجه به اهمیت سلول‌های بنیادی در درمان بسیاری از بیماری‌ها بهتر است همه خانواده‌هایی که در انتظار تولد فرزندشان هستند، برای ذخیره‌سازی خون بند ناف نوزادشان اقدام کنند.

وی در ادامه تاکید می‌کند: این موضوع به تمام خانواده‌ها توصیه می‌شود، اما ضرورت ذخیره‌سازی خون بند ناف برای خانواده‌هایی که دارای زمینه ارثی برخی بیماری‌ها هستند یا فرزند بیماری داشته و در آستانه تولد فرزند جدیدی قرار دارند، از اهمیت ویژه‌تری برخوردار است و می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد. هزینه نگهداری نمونه‌ها در بخش خصوصی شامل سه میلیون تومان هزینه اولیه و 140 هزار تومان شارژ سالانه برای نگهداری از نمونه است. البته بانک خون بند‌ناف تسهیلاتی برای خانواده‌هایی فراهم کرده که به دلیل سوابق بیماری، نیاز به ذخیره‌سازی خون بند ناف فرزند خود دارند، اما به لحاظ مالی توان پرداخت هزینه‌های آن را ندارند. همچنین چند مرکز خیریه در همکاری با بانک خون بند ناف، شرایط مورد نیاز برای ذخیره‌سازی نمونه‌های این خانواده‌ها را فراهم می‌کنند.

نمونه‌های ذخیره شده در بانک خون بند‌ناف حجمی بین 80 تا 200 سی‌سی دارد که این حجم براساس نوع زایمان، طول بند ناف، اندازه جفت و... متغیر است. این میزان خون معادل 500 میلیون تا دو میلیارد سلول در خود ذخیره می‌کند. بسته به این که نمونه در یک کیسه یا دو کیسه ذخیره‌سازی شود، می‌تواند برای یک تا دو نوبت مصرف شود. البته براساس نوع بیماری حجم موردنیاز می‌تواند متغیر باشد.

به گفته مدیرعامل بانک خون بند ناف، فقط سه تا پنج دقیقه پس از زایمان می‌توان خون بند ناف را پیش از لخته شدن ذخیره‌سازی کرد. بنابراین اگر شما نیز در آستانه تولد فرزند خود هستید و می‌خواهید از مزایای این بانک بهره‌مند شوید، می‌توانید با مراجعه به وبگاه رسمی بانک خون بند ناف به نشانی www.rsct.ir به صورت آنلاین ثبت‌نام و اطلاعات تکمیلی مورد نیاز را دریافت کنید. پس از ثبت‌نام، هماهنگی‌های مورد نیاز برای ذخیره‌سازی نمونه هنگام زایمان صورت خواهد گرفت و نمونه برداری بلافاصله پس از زایمان انجام خواهد شد.

جایگاه بین‌المللی بانک خون بند ناف ایرانی

در حال حاضر کشورهای همجوار مانند عراق و امارات عربی متحده برای ذخیره‌سازی نمونه به بانک خون بند ناف رویان مراجعه می‌کنند. به گفته دکتر مرتضی ضرابی، علاوه بر این موضوع، شرکت بن‌یاخته‌های رویان با چند کشور دیگر منطقه در حال مذاکره برای انتقال دانش فنی تاسیس بانک خون بند‌ناف نیز است. دورنمای کنونی این شرکت دانش‌بنیان از ارتباطات بین‌المللی، علاوه بر انتقال دانش فنی ذخیره سلول به سایر کشورها، اتصال به شبکه جهانی خون بند ناف به منظور ایجاد امکان تبادل نمونه به صورت بین‌المللی است.

ماموریت‌های در دست اقدام

همان‌طور که پیشتر اشاره شد، در حال حاضر شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان علاوه بر خون بند ناف، سلول‌های بنیادی بند ناف را نیز ذخیره‌سازی می‌کند. با توجه به توانایی این سلول‌ها در تمایز به سلول‌های عصبی، محققان این شرکت دانش‌بنیان همزمان با محققان کشورهای پیشرفته در حال مطالعه درمان بیماران اوتیسم و فلج مغزی با کمک سلول‌های بنیادی هستند.

دکتر ضرابی ضمن ابراز خرسندی از نتایج مثبت اولیه این تحقیقات بیان می‌کند: در حال حاضر هنوز مراحل کارآزمایی بالینی به پایان نرسیده است، اما با توجه به نتایجی که تا این مرحله به دست آمده، امیدواریم بزودی بتوانیم با تکمیل این تحقیقات از این دانش در زمینه ارائه خدمات به بیماران فلج مغزی و اوتیسم که آمار بالایی در کشور دارند، بهره ببریم.

این عضو هیات علمی پژوهشگاه رویان ضمن اشاره به کاربرد سایر فرآورده‌های زایمانی مانند پرده جنینی (آمنیوتیک) در ترمیم بافت‌ها، از تولید پانسمان‌های جدید زیستی تهیه شده از این پسماند زایمانی تا آخر سال 97 خبر داد که می‌تواند در درمان زخم‌های مزمن مانند زخم پای دیابتی یا سوختگی‌ها مورد استفاده قرار بگیرد. به گفته دکتر ضرابی، مراحل تحقیقاتی این محصول جدید با موفقیت طی شده و در مرحله اخذ مجوزهای لازم برای ورود به بازار قرار دارد.

دکتر ضرابی همچنین به اضافه شدن خدمات مربوط به ذخیره‌سازی سلول‌های بنیادی پالپ دندان‌های شیری تا پایان سال 97 به محورهای فعالیت شرکت بن‌یاخته‌ها اشاره کرد. سلول‌های پالپ دندانی به علت قدرت تکثیرپذیری زیاد از اهمیت ویژه‌ای در روش‌های سلول‌درمانی برخوردارست.

مزیت استفاده از نمونه‌های شناسنامه‌دار

شناسه‌های ژنتیک تمام نمونه‌هایی که وارد بانک می‌شود، پیش از ذخیره‌سازی با روش‌های مختلف شناسایی و شناسنامه سلولی آنها صادر سپس در مرکز داده‌های بانک ثبت می‌شود. زیرا مهم‌ترین ویژگی برای استفاده از نمونه‌ها، تشابه میان شناسه‌های ژنتیک نمونه و فرد بیمار است.

دکتر ضرابی، مدیرعامل شرکت فناوری بن‌یاخته‌های رویان در این خصوص توضیح می‌دهد: «در حال حاضر ما در کمتر از یک دقیقه قادر به جست‌وجو در شناسنامه‌های تمام نمونه‌هایی هستیم که در بانک‌های خونی و سلولی ذخیره شده‌اند.

دانستن شاخصه‌های ژنتیک نمونه‌ها کمک می‌کند هنگامی که فرد نیاز به دریافت پیوند دارد، بسرعت بتوانیم نمونه‌های سازگار با او را شناسایی و به مراکز پیوند ارسال کنیم.» در حال حاضر بیشتر پیوندها برای بستگان درجه یک یا خود فرد صورت می‌گیرد، اما در صورت وجود تشابه ژنتیک استفاده از نمونه برای فردی که هیچ نسبت خانوادگی‌ با اهداکننده ندارد نیز میسر است.