شروع خوب بورس نفت

هرچند آمریکا در تحقق هدف خویش در صفر کردن صادرات نفت ایران، ناکام مانده اما فشارهای فراوان کاخ سفید به خریداران نفت ایران موجب شده آنطور که اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس‌جمهور اعلام کرده، برخی کشورها واردات نفت از ایران را به طور کامل متوقف کنند.

آمارهای غیررسمی از کاهش یک میلیون بشکه‌ای صادرات نفت ایران خبر می‌دهد؛ اما کارشناسان معتقدند هیچ بن‌بستی در دور زدن تحریم نفتی ایران وجود ندارد و در کنار تلاش‌های دیپلماتیک، استفاده از توان بخش خصوصی، بسیار مثمرثمر خواهد بود.

کمتر از یک هفته به بازگشت تحریم‌های آمریکا در زمینه فروش نفت ایران (14 آبان ماه) باقی‌مانده است و بر اساس مصوبه 27شهریورماه شورای هماهنگی اقتصادی سران قوا، دیروز عرضه نفت در بورس انرژی آغاز شد تا گام مهمی در راستای بی‌اثر کردن تحریم‌های نفتی آمریکا با توجه به راهبردهای مورد اشاره در بند 13 سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی (متنوع‌سازی روش‌های فروش نفت و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی) برداشته شود. به این ترتیب بعد از فراز و نشیب‌های فراوان درست یک هفته قبل از شروع تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا، نفت خام در بورس انرژی عرضه شد.

جریان اولیه معامله نفت در بورس

دیروز ساعت 2 بعدازظهر عرضه محموله یک میلیون بشکه‌ای نفت خام در بورس آغاز شد. در آستانه آغاز عرضه نفت در بورس انرژی، چهار خریدار، وجه سپرده ۱۰ درصدی برای شرکت در معامله نفت خام سبک ایران از طریق رینگ بین‌الملل بورس انرژی را به حساب بورس واریز کردند اما یکی از آنها قبل از آغاز عرضه، کنار کشید. در میان سه خریدار باقی‌مانده نیز یک شرکت چندملیتی حضور داشت.

ساعت 2 و 50 دقیقه بعدازظهر بالاخره با همه بیم و امیدها برای انجام معامله نفت در بورس، دو پیشنهاد خرید در مقابل سفارش فروش محموله نفت یک میلیون بشکه‌ای عرضه‌شده در بورس بر روی تابلوی معاملات نشست.

بالاترین درخواست برای خرید یک محموله ۳۵هزار بشکه‌ای نفت خام، قیمت 4/62دلار به ازای هر بشکه بود. پیشنهاد دیگر برای خرید این محموله، قیمت 85/61 دلار به ازای هر بشکه اعلام شد. این در حالی بود که شرکت ملی نفت ایران نرخ پایه اعلامی خود را 15/79 دلار به ازای هر بشکه تعیین کرده بود.

ساعت 3 بعدازظهر شرکت ملی نفت ایران نرخ پایه اعلامی خود را به 85/74 دلار به ازای هر بشکه کاهش داد که به همین دلیل، تعداد متقاضیان خرید نفت از بورس انرژی هم بشدت افزایش یافت و تقاضاهای ثبت‌شده در این زمینه، به هشت عدد رسید.

قیمت‌های پیشنهادی متقاضیان خرید نفت از بورس انرژی بین 85/61 تا 82/69 دلار به ازای هر بشکه قرار داشت.

نهایتا ساعت 3 و 10 دقیقه یکی از متقاضیان، درخواست خرید هشت محموله ۳۵ هزار بشکه‌ای نفت خام با قیمت 85/74 دلار را داد و موفق به خرید این هشت محموله شد. دو متقاضی دیگر، خواهان خرید محموله ۳۵ هزار بشکه‌ای نفت خام با قیمت‌های 55/65 و 65/68 دلار بودند که موفق نشدند. سرانجام در مرحله نخست عرضه نفت در بورس، 280هزار بشکه نفت خام ایران به نرخ 74 دلار و 85سنت در رینگ بین‌المللی بورس انرژی معامله شد.

با توجه به معامله موفق دیروز عرضه نفت خام در بورس انرژی و شکستن طلسم این معامله پس از هفت سال، خبرها حاکی است عرضه محموله‌های یک میلیون بشکه‌ای نفت خام در بورس انرژی به صورت هفتگی و در یک نوبت ادامه خواهد یافت.

چه کسانی نفت خریدند؟

از آنجا که هدف از عرضه نفت در بورس، استفاده از توان بخش خصوصی جهت دور زدن تحریم نفتی کشورمان است، سازمان بورس اسامی خریداران نفت را افشا نخواهد کرد. با این حال، محمد کفاش مدیرعامل کارگزار عرضه‌کننده محموله یک میلیون بشکه‌ای نفت خام گفت: مجموعه‌های اقتصادی مختلف و همچنین برخی شرکت‌های بازرگانی وابسته به بانک‌ها به دنبال دریافت کد معاملاتی خرید نفت بودند.

به گزارش فارس، مدیرعامل شرکت کارگزاری خبرگان سهام افزود: با ایجاد جذابیت‌های بیشتر و تداوم عرضه‌های بیشتری از نفت خام می‌توان از توان بخش خصوصی بویژه ایرانی‌های خارج از کشور که دارای ارتباطات شبکه‌ای مویرگی در داخل و خارج از کشور هستند، استفاده کرد. این دسته از سرمایه‌گذاران می‌توانند با توجه به تنگ‌تر شدن حلقه تحریم‌ها کمک شایانی به فروش نفت خام و پدید آمدن دستاوردهای حاصل از آن نماید.

بخش خصوصی چگونه تحریم را دور بزند

یکی از سوالاتی که در مورد عرضه نفت خام در بورس مطرح می‌شود این است که اگر قرار باشد نفت ایران تحریم شود، بخش خصوصی چگونه می‌تواند دست به صادرات بزند؟ پاسخ بخش خصوصی این است که آمریکا معاملاتی را که توسط دولت ایران انجام می‌شود ، منع کرده و اعلام نکرده مردم عادی خرید و فروش نکنند. قرار است عاملان بخش خصوصی در قالب تشکل‌ها، اتحادیه‌ها و شرکت‌های فعال در حوزه انرژی وارد عمل شوند و برای فروش نفت می‌توانند از نفتکش‌های شرکت ملی نفتکش و یا نفتکش‌های آزاد که تحریم مانع فعالیت آنها نمی‌شود استفاده کنند. از سوی دیگر بخش خصوصی می‌تواند سازوکاری را فراهم کند که خارج از مقررات سخت دنیا نفت را صادر کند. همچنین گفته می‌شود بازار کشورهای آسیایی مانند چین و هند و کشورهایی است که امکان انتقال ارزی را دارند.

مشکل بزرگ

براساس تصمیم دولت، تسویه معامله نفت در بورس به‌صورت ۲۰ درصد ریالی (نقدی) و ۸۰ درصد ارزی (اعتباری) تعیین شده است. خریدار برای بخش ۸۰ درصد ارزی اعتباری باید ضمانت‌نامه ریالی معادل ۱۲۵ درصد بخش ارزی ارائه کند که پس از تسویه کامل آزاد می‌شود. حداقل حجم قابل خرید ۳۵ هزار بشکه بوده و شرط شرکت در معامله صرفاً پرداخت معادل ریالی ۱۰ درصد ارزش سفارش به‌صورت نقدی قبل از شروع عرضه است.

کارشناسان نفتی می‌گویند راهکار تسویه 80 درصد از مبلغ فروش نفت به‌صورت ارزی، ریسک بالایی دارد و هدف اصلی از این کار را که دور زدن تحریم‌ها با کمک بخش خصوصی است، محقق نمی‌کند. اکنون با شرایطی که دولت برای فروش نفت به بخش‌خصوصی تعیین کرده، بخش خصوصی برای واریز پول آن دو راه بیشتر ندارد. راهکار اول این است که بخش خصوصی ارز حاصل از فروش نفت را به حساب بانک مرکزی در کشور مقصد واریز کند. این کار عملاً منجر به بلوکه شدن پول نفت خواهد شد زیرا حساب‌های بانک مرکزی در خارج از کشور با آغاز تحریم‌ها مسدود خواهد شد. راهکار دوم که ظاهراً مدنظر وزارت نفت قرار دارد، این است که بخش خصوصی ارز حاصل از فروش نفت را در حسابی مربوط به افراد مورد تأیید بانک مرکزی (به غیر از حساب‌های بانک مرکزی) در کشور مقصد واریز کند. هرچند این راهکار، احتمالاً ریسک تحریم‌ها را کاهش می‌دهد اما بازهم احتمال شناسایی حساب‌های بانکی و اعمال تحریم‌ها وجود دارد.

بنابراین همانطور که مقامات وزارت نفت هم اذعان دارند و بسیاری از کارشناسان تاکید می‌کنند، تسویه ارزی مبلغ فروش نفت، مشکل است و ضرورت دارد در راستای افزایش سهم نفت فروخته شده در بورس در کل نفت صادراتی ایران، تسویه صددرصد ریالی نفت عرضه شده در بورس انرژی در دستور کار قرار گیرد. در این صورت، بخش خصوصی با توجه به انعطاف‌پذیری بالایی که دارد (مثلاً ارتباط تاجرهای ایرانی و خارجی و همچنین صرافی‌ها) به مراتب راحت‌تر می‌تواند ارز مورد نظر خود را به ریال تبدیل کند و به حساب بانک مرکزی در داخل کشور واریز شود. در این صورت، هم بخش خصوصی از خطر تحریم رهایی می یابد و هم نفت ایران در این شرایط سخت تحریمی به فروش می رسد.