شعبان بی‌مخ‌های مجازی بن‌سلمان

در آخرین مورد شاهد بودیم که یکی از رسانه‌های غربی خبر استفاده شاهزاده سعودی از ربات‌ها و ترول‌های مجازی داد. اتفاقی که جدا از این‌که حاوی پیام شکرآب شدن رابطه غرب با بن‌سلمان است، از کاربرد این ربات‌ها در عالم سیاست و در میان زرداران خبر می‌دهد.

3000 دلار برای اوباش مجازی!

نیویورک تایمز در گزارشی که 21 اکتبر منتشر کرده نوشته که «شاهزاده عربستان سعودی محمد بن سلمان و مشاورش در ریاض سازمانی را ایجاد کرده‌اند که صدها ترول (اوباش اینترنتی) روی آن کار می‌کنند.» این خبر حکایت از فعالیت عجیب شاهزاده جوان سعودی برای سلطنت بر افکار عمومی دارد و همین یک خط ذهن را به سوی موارد مشابه حرکت می‌دهد. بر‌اساس اطلاعات این روزنامه، «کارکنان این سازمان سعودی در شبکه‌ها، اطلاعاتی را بر اساس درخواست مقامات منتشر می‌کنند. آنها با توییتر کار می‌کنند و همچنین اطلاعاتی را در واتس‌آپ و تلگرام نیز منتشر می‌کنند.» این روزنامه شرح داده که «کارکنان این سازمان تقریبا 3000 دلار در ماه حقوق می‌گیرند. مقامات سعودی ایجاد کمپین در شبکه‌های اجتماعی را علیه منتقدان دولت سعودی از زمان سال ۲۰۱۰ آغاز کردند.» براساس بررسی‌های این نشریه آمریکایی ترول‌های سعودی در وهله اول به جنگ در یمن و موضوع حقوق زنان در عربستان سعودی توجه نشان می‌دهند.

شکل‌دهی به افکار عمومی با فیک‌ها

این آمار و ارقام در کنار برخی اتفاقاتی که در فضای توییتر که ردپای چهره‌های عربستان سعودی در آن به چشم می‌آید در نوع خود جالب توجه است. برای مثال به نقش دلارهای نفتی عربستان سعودی در کمپین انتخاباتی دونالد ترامپ می‌توان اشاره کرد.

همین روزنامه در گزارشی که حدود پنج ماه پیش منتشر کرده بود به شرکتی اشاره می‌کند که زمینه فعالیتی جالبی دارد؛ شکل‌دهی به افکار عمومی با استفاده از شناسه‌های کاربری جعلی شبکه‌های اجتماعی یا همان فیک‌ها!

طبق گزارش نیویورک تایمز تاجری استرالیایی -اسرائیلی به نام جوئل زامل، در دیدار محرمانه چند ماه پیش از انتخابات 2016 آمریکا با دونالد ترامپ جونیور، پسر رئیس‌جمهور فعلی آمریکا، از توانمندی‌های شرکتش برای ارتقای موقعیت ترامپ در کارزار انتخابات از طریق یک طرح چند میلیون دلاری برای ایجاد موج در شبکه‌های اجتماعی با هدف کمک به انتخاب آقای ترامپ خبر داده بود. در جلسه میان زامل و پسر ترامپ، دو شاهزاده عرب به عنوان تامین کننده مالی پروژه حضور داشته‌اند و در نهایت شرکت Wikistrat با استفاده از هزاران اکانت جعلی در سایت‌هایی مانند فیس‌بوک به برجسته‌سازی نامزدی دونالد ترامپ و اثرگذاری بر نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا اقدام کرده است.

نفوذ در توییتر به سبک سعودی‌ها

اما این تمام ماجرای سعودی و شبکه‌های اجتماعی نیست. روز گذشته خبری جالب‌تر در رسانه‌ها منتشر شد؛ نفوذ عربستان سعودی در میان کارمندان توییتر و جاسوسی از اطلاعات کاربران این شبکه اجتماعی! در خبرها آمده است که حاکمان عربستان سعودی با تطمیع مهندس شاغل در توییتر از او خواسته بودند تا حساب‌های کاربری ناراضیان و منتقدان رژیم دیکتاتور سعودی را کنترل کند.

علی الذباره، مهندسی است که توسط سعودی‌ها اجیر شده تا نظارت بر محتوای منتشر شده از سوی مخالفان آل‌سعود در فضای توییتر را مدیریت و احتمالا دست‌کاری کند. هرچند توییتر مدعی شده که این فرد اکنون از این شرکت اخراج شده و شواهدی مبنی بر در اختیار گذاشتن اطلاعات به سعودی‌ها به دست نیامده است، اما این فرد پس از بازگشت به عربستان سعودی در حلقه نزدیکان محمد بن سلمان قرار گرفت و نشریه عکاظ عربستان سعودی نیز به حضور علی الذباره در این کشور و جلسات با مقامات عالی‌رتبه سعودی اشاره کرده است.

500 هزار توییت به کمک ربات‌ها

پس از قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد ولیعهد عربستان و فشارهای سیاسی‌رسانه‌ای به بن‌سلمان در سطح جهان، هشتگ عربی «ما به محمد بن سلمان اطمینان داریم» در فضای توییتر داغ شد و بیش از 250 هزار مرتبه مورد استفاده قرار گرفت. همزمان هشتگ «ما در کنار رهبرمان می‌ایستیم» نیز بیش از 60 هزار مرتبه مورد استفاده قرار گرفت. این هشتگ‌ها به قدری تعجب‌برانگیز بودند که شبکه بی.‌بی.‌سی به دنبال تحلیل ماهیت برجسته‌سازی آنها افتاد و در گزارشی اعلام کرد هشتگ‌های ثناگوی بن‌سلمان با استفاده از ربات‌ها ترند شده‌اند تا افکار عمومی به محبوبیت شاهزاده جوان پی ببرد. در روزهای بعدی نیز هشتگ‌هایی نظیر «دشمنان ملت را دنبال نکنید» و «کمپین برای تعطیلی الجزیره، شبکه نیرنگ» نیز دیگر هشتگ‌هایی بودند که بیش از 200 هزار مرتبه به کار برده شدند و البته این بار هم ربات‌ها با ریتوییت‌های مکرر و گسترده نقش اصلی را در داغ کردن این هشتگ‌ها داشتند.

آریایی‌های سعودی!

در ایام ناآرامی‌های دی‌ماه سال گذشته بود که ناگهان یک هشتگ عربی که به ماجراهای داخل کشور اشاره داشت در فضای جهانی داغ شد؛ #یحدث_الان_فی_ایران هشتگی که به گزارش لحظه به لحظه راست و دروغ التهابات ایران در فضای توییتر عربی می‌پرداخت و ناگهان ظرف چند ساعت توانست به رتبه یک هشتگ‌های داغ جهان تبدیل شود.

شرکت داده‌کاوی لایف‌وب در همان زمان در گزارشی به بررسی مبدا و کیفیت برجسته‌سازی این هشتگ پرداخت و گزارشی جالب منتشر کرد. بر اساس این گزارش، بخش اعظم انتشار و بازنشر یا همان ریتوییت هشتگ #یحدث_الان_فی_ایران از داخل کشور عربستان سعودی بود و در واقع تلاش همسو و هماهنگی از درون عربستان صورت گرفته بود تا التهابات ایران را در سطح جهانی مطرح کند. لایف‌وب در نمودارهای دیگری به بررسی ماهیت تعدادی دیگر از هشتگ‌های فعال در التهابات ایران نیز پرداخت که تقریبا در همه آنها تعداد توییت فارسی زیادی از کشور عربستان سعودی وجود داشت! یعنی همان زمان که شعارهای ضدعربی در برخی ناآرامی‌ها شنیده می‌شد بخش مهمی از توییت‌های حمایتی از این فعالیت آریایی، در عربستان منتشر می‌شد!

مرکز امنیت سایبر سعودی!

خرداد سال گذشته پس از دیدار ترامپ و ملک‌سلمان، شاه سعودی با حضور رهبران کشورهای عربی و ترامپ مرکزی عجیب با عنوان «میانه روی» را افتتاح کرد.

مرکزی که قبل از حضور ترامپ آغاز به کار کرده و محمد بن نایف بن عبدالعزیز آل سعود ولیعهد و وزیر کشور عربستان آن را افتتاح کرد. این مرکز که نام آن در رسانه‌ها منتشر شد، مرکز امنیت سایبری عربستان سعودی است. ماموریت این مرکز، پیگیری تهدیدات سایبری ضد رژیم سعودی و هشدار دادن به نهادهای دولتی و تاسیسات حساس درباره این تهدیدات است.

حالا با کنار هم قرار دادن اطلاعاتی که درباره فعالیت خاندان سعودی در فضای مجازی بخصوص توییتر در دسترس است، می‌توان ابعاد بیشتری از فعالیت این مرکز را فهمید و ادعا کرد بخشی از دلارهای نفتی سعودی برای جهت دادن به افکار عمومی هزینه می‌شود و شاهزاده 33 ساله سعودی تلاش می‌کند با استفاده از فضای مجازی، هم محبوبیت خود را افزایش دهد هم مخالفانش را سرکوب کند و هم حتی در امور داخلی کشورهای همسایه‌اش دخالت کند و در این مسیر حتی حاضر است به شرکت توییتر نفوذ کند و یکی از مهندسان شاغل در این شرکت را در اختیار بگیرد و البته معلوم نیست این تلاش برای بلندپروازی در نهایت چه نتیجه‌ای برای شاهزاده جوان سعودی خواهد داشت!

دنبال‌کننده‌هایی از ریاض

اما فعالیت سعودی تنها منحصر به توییتر نیست. جان‌فداهای مجازی بن‌سلمان در اینستاگرام هم نقش پررنگی پیدا کرده‌اند. چندی پیش پستی جالب توسط رضا رشیدپور، مجری تلویزیون منتشر شد که پرده از فعالیت گسترده حساب‌های سعودی در اینستاگرام برداشت.

اگر صفحات اینستاگرام خود را از حالت عادی به حالت بیزنس تغییر دهد میزان مخاطبان کاربر در هر لوکیشن و جغرافیایی توسط اینستاگرام اعلام خواهد شد. رضا رشیدپور برای این‌که ببیند در کدام شهر از ایران مخاطبان بیشتری دارد صفحه اینستاگرام خود را از حالت عادی به بیزنس تغییر داد و عکس آن را در پستی شگفت‌انگیز منتشر کرد.

پس از تهران، مشهد، تبریز و اصفهان بیشترین افرادی که اینستاگرام رضا رشیدپور را دنبال می‌کنند ساکن ریاض هستند. 2 درصد از دنبال‌کنندگان (فالوورها) رضا رشیدپور با اکانت ایرانی ـ فارسی از شهر ریاض پایتخت عربستان سعودی هستند، یعنی با توجه به تعداد مخاطبانش، در حدود 16 هزار نفر از دنبال‌کنندگان و کامنت‌گذاران -به ظاهر ایرانی-در این صفحه، ساکن ریاض هستند.

رشید پور در همین رابطه در صفحه خود نوشت:

«2 درصد از دنبال‌کنندگان صفحه من در اینستاگرام اهل یا ساکن ریاض هستند. یعنی چیزی حدود 16 هزار نفر. بسیاری از دوستان هنرمند هم وضعیت مشابهی دارند. به دلیل ناسازگاری وی‌پی‌ ان با اینستاگرام بعید است که علت اصلی، استفاده از فیلتر‌شکن باشد. با توجه به حجم قابل توجه بی‌اخلاقی و فحاشی و اختلاف‌افکنی بین مردم و چهره‌های اجتماعی و... در فضای مجازی چیست؟»

یونس فردوس

رسانه