گزارش موشکافانه جام‌جم از اختلافات سازمان هنری رسانه‌ای اوج و علیرضا رئیسیان راجع به ساخت فیلم «23 نفر»

«آن 23 نفر» برای کیست؟

احتمالا در جریان اختلافات اخیر علیرضا رئیسیان کارگردان سینما و سازمان هنری رسانه‌ای اوج هستید. چند روز قبل بود که خبر کلید خوردن پروژه سینمایی «23 نفر» به کارگردانی مهدی جعفری منتشر شد. فیلمی که با سرمایه‌گذاری سازمان اوج و تهیه‌کنندگی مجتبی فرآورده قرار است ساخته شود. سوژه این فیلم 23 اسیر نوجوان ایرانی است که به دیدار صدام برده می‌شوند. علیرضا رئیسیان بعد از انتشار اخبار تولید این فیلم سینمایی اعلام کرد بر مبنای مستندی که سال 85 از این سوژه ساخته است، حقوق بهره‌برداری تصویری و تولید اثر سینمایی از این موضوع در مالکیت اوست و سازمان اوج برای تولید این اثر از او اجازه نگرفته است. فرآورده و سازمان اوج اما چنین اعتقادی ندارند. همین شد که رئیسیان به سازمان سینمایی وزارت ارشاد و خانه سینما مراجعه و از عوامل پروژه شکایت کرد. ما هم در گروه فرهنگی جام‌جم افتادیم دنبال این موضوع که بفهمیم چه خبر است و حق با کیست. احتمالا خودتان هم گوشی دست‌تان هست که ما مرجع حل اختلاف نیستیم و دنبال صدور حکم هم نبودیم و قضاوت هم نمی‌کنیم. صرفا رفتیم دنبال این‌که روایت طرفین ماجرا را درباره این قضیه بشنویم. حال این کار شد همین گزارشی که امروز منتشر می‌کنیم. اگر شما هم مثل ما توی ذهن‌تان پر از علامت سوال است از خواندن این گزارش غافل نشوید. این را هم بگوییم که عصر دوشنبه همین هفته جلسه‌ای هم در خانه سینما برگزار شده تا نظرات طرفین را بشنوند و در ادامه نظر خود را اعلام کنند.
کد خبر: ۱۱۶۹۵۵۴

موضوع در چه مرحلهای از بررسی قرار دارد؟

رئیسیان: به هیات داوری خانه سینما و شورای پروانه ساخت شکایت کردهام و در حال بررسی است. تا جایی که خبر دارم هنوز رای صادر نشده چرا که اگر قرار به صدور رای باشد باید به من که شاکی هستم ابلاغ کنند.

فرآورده: پرونده برای دایره حقوقی سازمان سینمایی ارسال شده تا اعلامنظر کنند.

ظاهرا صدور پروانه ساخت برای فیلم «23 نفر» مشروط بر این بوده که اگر در هر زمانی ـ بر حسب نظر مرجع مرضیالطرفین ـ اعلام شد رئیسیان در این زمینه ذینفع است باید تهیهکننده (فرآورده) رضایت او را جلب کند... [نکته 1]

رئیسیان: چیزی من اطلاع داشتم همین بوده است. در جلسه شورای پروانه ساخت روی درخواست پروانه ساخت سازمان اوج آمده است که این پروانه به دلیل داشتن معارض ـ یعنی من علیرضا رئیسیان ـ تا تعیین تکلیف نهایی متوقف باشد. در ادامه کار مدیرکل سینمای حرفهای سازمان سینمایی از اختیارات خودش استفاده کرده و پروانه ساخت صادر میکند با این شرط که اگر در هر زمانی محرز شد که حقوقی از رئیسیان ضایع شده، تهیهکننده 23 نفر (فرآورده) مکلف است که حقوق او را پرداخت کند.

فرآورده: این ادعا درست نیست جلسه دو ساعتهای با آقای رئیسیان و فرجی (مدیرکل سینمای حرفهای سازمان سینمایی) داشتیم. در آن جلسه با استدلالهای حقوقی اعلام کردم ادعای آقای رئیسیان در زمینه حقوق مادی اثر وارد نیست. ایشان راجع به این سوژه ادعای مالکیت میکند (من درباره حقوق معنوی بحثی ندارم؛ بحث من حقوق مادی اثر است) مواد قانونی موجود و قانون حقوق مولفین و مصنفین چنین حقی برای ایشان قائل نیست. با این حال در آن جلسه به آقای فرجی و رئیسیان اعلام کردم اگر دایره حقوقی سازمان سینمایی با استناد به قانون حق را به آقای رئیسیان داد بنده هم به عنوان تهیهکننده حقوق ایشان را پرداخت خواهم کرد.

چگونه ممکن است حق بهرهبرداری یک سوژه به یک نفر برسد در حالی که ما قانون مشخصی در این زمینه نداریم و مانند دیگر کشورها در زمینه کپیرایت و بهرهبرداری حقوق مالکیت فکری و معنوی سازوکار قانونی هم نداریم؟ [نکته 2]

رئیسیان: براساس تمام مدارک و شواهد(اعم از قرارداد من با صداوسیما، قراردادم با پژوهشگر و آقای جعفری) حاکی از این است اولین نفری که سوژه را کشف کرده و ساخته است من هستم. این مساله جایی ثبت نمیشود. حقوق مالکانه فقط به واسطه مسؤولیت تهیهکننده به او باز میگردد و این در تمام قوانین صنفی و عرفی بدنه حرفهای سینما به رسمیت شناخته شده است. در ایران فقط بابت سناریو حق ثبت داریم. حقوق مالکانه درباره حقوق معنوی و پدیدآورنده است. اگر تا صد سال دیگر تلویزیون مستند را پخش کند نام من به عنوان تهیهکننده پای آن اثر است. این به معنای آن نیست که این اثر متعلق به صداوسیما نیست؛ اتفاقا هست اما پدیدآورنده آن اثر من هستم. ببینید! ممکن است آن 23 نفر ساخت فیلم سینمایی را به اوج واگذار کنند و در ازای آن پولی هم دریافت کنند. چه تضمینی هست که فردا روزی فرد دیگری پیدا نشود و مبلغ بالاتری به این عزیزان پیشنهاد نکند و این حقوق را مطالبه نکند؟! بحث من این است که این کارها باید یک مبنایی داشته باشد. این حقوق علاوه بر مبانی عرفی و صنفی در قانون هم به صورت قانون حمایت از مصنفان و مولفان مصوب مورد اشاره قرار گرفته و مربوط به کسی است که اولین مرتبه آن را کشف و ساخته است. من حتی اگر محقق بودم هم چنین حقوقی نداشتم. کما اینکه محقق آن مستند تمام حقوق آن پژوهش را به من واگذار کرده است. آقای جعفری (کارگردان فعلی فیلم) از طریق مستندی که سال 85 به تهیهکنندگی من ساخته شد با این اشخاص، مرتبط و آشنا شده است. خود آقای جعفری هم هم تصریح دارد که تا قبل از اینکه من به عنوان تهیهکننده ایشان را به عنوان کارگردانی استخدام نکرده بودم، ارتباطی با این 23 نفر نداشته است. همه چیز این سوژه خاص است و موضوع و سوژه خاص هم قطعا حقوق مالکانه دارد. اگر این نبوده پس بود چرا تهیهکننده تعهد داده است که باید حقوق من را رعایت کنند.

فرآورده: اگر مبنای ایشان در مورد ساخت آن مستند و مالکیت حقوق مادی و معنوی آن درست است این سوال مطرح میشود که الان در همین سازمان صدا و سیما که الان تعداد قابل توجهی تهیهکننده دارد که برایش برنامه میسازند، ولی کدامشان مالک اثر هستند؟ یعنی الان مثلا آقای محمود فلاح میتوانند بیاید و ادعا کند که مالک مادی سریال «مختارنامه» است؟ ایشان ادعا دارد که به سبب ساخت مستندی در رابطه با این موضوع، مالک آن است خب به ایشان گفتم اگر اینگونه است و مالک آن مستند شما هستی و صداوسیما نیست، پس حقوق این فیلم را به من بفروش تا من آن را در یک تلویزیون خارجی مثل اناچکی ژاپن پخش کنم. چرا واگذار نمیکنید؟ مگر این نیست که ایشان مدعی است مالک آن اثر است؟ خب باید بتواند بفروشد دیگر! فرد اگر مالک باشد باید بتواند آن را بفروشد پس چرا نمیتواند این کار را بکند؟! شما با یکی از مدیران سازمان مصاحبه کنید و این را بپرسید که تهیهکننده برنامههای سازمان، مالکیت دارد یا ندارد. ایشان حقی در این زمینه ندارد و حقوق مادی مالکیت این فیلم فقط در اختیار صدا و سیماست. مضاف بر اینها من از این 23 نفر متن مکتوب دارم که کل حقوق مادی و معنوی تولید فیلم سینمایی مربوط به زمان اسارت را به من واگذار کردهاند. اگر ایشان یک خط مجوز از این دوستان دارد عرضه کند. من همینجا دست ایشان را میبوسم و پا پس میکشم.

گویا پیش از این هم ساخت چنین فیلمی از چنین سوژهای در دستور کار بوده و به دلیل همین اختلافات متوقف شده...

رئیسیان: حوزه هنری یک سالونیم قبل میخواست این فیلم را بسازد. به آنها گفتم اگر با هر کارگردانی غیر از مهدی جعفری بخواهید این فیلم را بسازید من حاضرم آن را رایگان در اختیار شما قرار دهم. ظاهرا حبیب احمدزاده هم مشتاق بودند. جلسهای با دوستان حوزه و آقای حمزهزاده برگزار شد. صحبتم را مطرح کردم. در نهایت کار به جایی نرسید. یک بار هم آقای شرفالدین از انجمن سینمای دفاع مقدس قصد ساخت چنین فیلمی را به کارگردانی همین آقای جعفری داشتند که باز هم من پیغام دادم و کار متوقف شد. الان هم عقیده دارم آقای جعفری دوستان اوج را به اشتباه انداخته است.

فرآورده: من در این مورد اطلاعی ندارم. در زمینه همین فیلم سینمایی که الان وارد فرآیند ساخت و تولیدش شدهایم حرف میزنم.

از جلسه روز دوشنبه خانه سینما چه خبر؟ گویا طرفین حاضر شده و حرفهایشان را هم صریحا زدهاند.

رئیسیان: جلسه خوبی بود. من شکایت کرده بودم که آقای جعفری و فرآورده حاضر شدند. دو ساعت طول کشید. در مورد جزئیات هم بهتر است خود دوستان توصیف کنند، اما در کل جلسه خوبی بود و بحثها هم حقوقی و صنفی بود. اصلا هم بحث احساسی و عاطفی در میان نبود. هم من مواردم را مطرح کردم و هم آقایجعفری و فرآورده. الان هم منتظر صدور رای هستیم. خوشحالم از اینکه یک نهاد صنفی برای بررسی این مساله پیشقدم شد و خیلی سریع آن را در دستور بررسی قرار داد.

فرآورده: جزئیات جلسه را بهتر است خود آقای رئیسیان بگویند. در کل ما مطالب و مباحث حقوقی را عنوان کردیم. اینکه ایشان براساس قوانین مدنی، قانون مولفان و مصنفان و قانون صدا و سیما و قراردادشان حق مالکیت مادی درباره این پروژه ندارد. باز هم اعلام میکنم که من بحث حقوق معنوی ندارم. تمام اینها را با استدلال گفتیم و ایشان و هیات داوری هم شنیدند.

قبول دارید که قانون فصلالخطاب این ماجراست.

رئیسیان: من مسیر قانونی را که برای احقاق حق خودم وجود دارد طی خواهم کرد و اگر از شورای پروانه ساخت یا هیات داوری خانه سینما به جایی نرسم ادامه آن را در قوه قضاییه پیگیری میکنم.

فرآورده: گردن ما از مو باریکتر است.

و حرف آخر...

رئیسیان: من درباره موضوع این فیلم شکایتی از اوج ندارم هرچند از رفتار بشدت زشتشان دلگیرم خصوصا مصاحبهای که مدیر روابط عمومیشان کرد. البته این را هم بگویم که شکایت اصلی من به دلیل رعایت نشدن حقوق پدیدآورنده از مهدی جعفری (کارگردان فعلی فیلم) است که این حقوق را غصب و مال خود کرده است. این مساله میتوانست خیلی عاطفی و دوستانه حل شود. گلایه و اختلافی اگر هست برای احیای این حقوق است کما اینکه من موضوع را در شورای پروانه ساخت بردهام چون اگر قرار به صدور رای به نفع من باشد تنها دوستان ارشاد هستند که میتوانند پروانه ساخت را لغو کنند. آن طرف هم خانه سینما پیگیر بحثهای حرفهای در سینماست و چون این مساله یک مساله صنفی است باید در آنجا مطرح شود. در عین حال مراقبم که بحث به سمت مسائل احساسی کشیده نشود. دوست جوانی از سازمان اوج من را تهدید به انتشار فایل صوتی کرده. خب این نحوه برخورد درست نیست آن هم توسط فردی که سنش به اندازه فعالیت من در عرصه فرهنگ نیست. هرچند اگر موقعش برسد خودم آن فایل صوتی را منتشر میکنم. (خنده) اینکه آقای فرآورده تصور میکنند پیگیریهای من به جایی نخواهد رسید هم باید بگویم شب دراز است و قلندر بیدار.

فرآورده: ما با آقای رئیسیان یک پرونده در دایره حقوقی سازمان سینمایی داریم. ایشان علاوه بر این رفتهاند در خانه سینما هم شکایت کردهاند که جلسهاش پریروز برگزار شد. ماحصل این دو جلسه تا الان این بوده که ایشان به این نتیجه رسیده که از مجرای قانونی به جایی نخواهد رسید. من به شما هم توصیه میکنیم که اجازه بدهید مسیر حقوقی و قانونی خودش را به دور از جنجالهای رسانهای و مطبوعاتی طی کند.

پیگیری جامجم از محمدرضا فرجی مدیرکل سینمای حرفهای

آقای رئیسیان و فرآورده با هم درباره این موضوع اختلاف دارند. فرآورده تقاضای پروانه ساخته داده است. رئیسیان مدعی است که مالکیت موضوع متعلق به اوست. ما آمدیم فعلا پروانه ساخت به فرآورده دادیم و جفتشان پذیرفتهاند که حکم مرضیالطرفین (اعم از دفتر حقوقی خانه سینما یا هیات داوری خانه سینما) هر رای و نظری بدهد آن را به عنوان فصلالخطاب ماجرا بپذیرند.

پیگیری جامجم از حامد معینی مدیر کل مالکیت فکری صدا و سیما

مالک مادی هر اثری که خلق میشود به عهده سفارش دهنده است و این مالکیت از شروع یک اثر و با نام آن آغاز میشود و بقیه موارد اعم از تیتراژ، سناریو، تحقیقات، دیالوگها و... را شامل خواهد شد. بنابراین تهیهکننده یا کارگردان طبق قرارداد منعقد شده اثر را تولید کرده، اما حق مالکیت و امتیاز از آن سفارش دهنده است. یعنی گروه سازنده نمیتوانند از دل یک مجموعه تلویزیونی یک نسخه سینمایی هم تولید کرده یا حتی از نام آن اثر هم نمیتوانند استفاده کنند. اگر سفارشدهنده درباره یک واقعه تاریخی یا شخصیتهای واقعی اثری را بسازد باز هم تمام مالکیت به عهده اوست، ولی به این معنا نیست که هیچ سفارشدهنده دیگری نمیتواند درباره آن واقعه یا شخصیت اثری را تولید کند. سفارشدهنده جدید میتواند خودش از ابتدا درباره آن واقعه تحقیق کند و اثر تازهای خلق کند. زمانی سفارش دهنده قبلی میتواند شکایت کند که سفارشدهنده جدید از مواد گروه قبلی در کارش استفاده کرده باشد. در این صورت سفارش دهنده میتواند شکایت کند و کارگردان یا تهیهکننده دخالتی در این ماجرا ندارند.

محمدصادق علیزاده

فرهنگ و هنر

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها