جلوه نور اباالفضل(ع) در اینجا پیداست

برخی از چند روز پیش خود را به زنجان رسانده‌اند، برخی دیشب و بعضی امروز صبح رسیده‌اند و احتمالا دل توی دل آنها که در راهند نیست که آیا بموقع خواهند رسید، به جایی که می‌توان در میان جمعیت صدها هزار نفری‌اش فریاد زد: «آری بادها و توفان‌ها می‌خوابند، ولی هرگز پرچم حسین نمی‌خوابد...» اینجا حسینیه اعظم زنجان است؛ حسینیه‌ای تاریخی، ثبت ملی شده؛ حرم پرطرفدار زنجانی‌ها... اما حسینیه خود به چیز دیگری می‌نازد، به عصر باشکوه روز هشتم محرم، به ساعاتی که در محوطه 20هزارمترمربعی‌اش و در خیابان‌های اطرافش تا امامزاده سید‌ابراهیم، جای سوزن انداختن نیست از جوشش جمعیتی سیاهپوش، شیدا، بی‌قرار و گریان که همراه و همصدا می‌شوند با حاج ولی‌ا... کلامی، مداح شهیر آذری زبان، آنجا که طنین فریادش از طریق 700 بلندگو در سراسر زمین و آسمان زنجان می‌پیچد: «یل یاتل توفان یاتل یاتمز حسنین پرچمی...» اینجا حسینیه اعظم زنجان است؛ کنگره بزرگ عاشقان حسینی کم‌کم در حال شکل‌گیری است؛ متفاوت، باشکوه، با همهمه‌ای غریب و گاه سکوتی سنگین، با شور و حالی متفاوت؛ گویی خبری در راه است؛ خبری عظیم؛ خبری غریب که بر آسمان شهر طنین افکنده؛ آنجا که حاج مرتضی حیدری فریاد برمی‌آورد: «ای شمع حرمخانه/ قربانین العباس جاننار... سنه پروانه/ قربانین اولوم عباس» و انبوه جمعیت فریاد «یا عباس» سر می‌دهد و حرکت دسته شروع می‌شود؛ دسته چند ده هزار نفری؛ بزرگ‌ترین دسته عزادار جهان شیعه.

اینجا بزرگ‌ترین قربانگاه جهان اسلام پس از صحرای مناست؛ جایی که با به راه افتادن دسته عظیم عزادار، قدم به قدم ذبح است و قربانی و دود و اسپند؛ هزاران گوسفند و گاو که قربانی قدم عزاداران و دلدادگان حسین و عباسش می‌شوند.

مردم شهر زنجان از کودک٬ جوان و زن و مرد همه میزبان این اجتماع عظیم‌ هستند؛ میزبان مسافرانی که از شهرها و روستاهای اطراف و استان‌های دور و حتی کشورهای عربی و اروپایی وارد زنجان شده و اینک در حاشیه خیابان‌های مسیر دسته عزاداری حسینیه آرام آرام بر سینه می‌زنند و ریز ریز اشک می‌ریزند. اینجا حسینیه زنجان است؛ سرای اجابت حاجت حاجتمندان؛ همان‌ها که اعجازها دیده‌اند از بیرق‌های سرخ و سبز و سیاه حسینیه؛ از شکستن و فروریختن به پای قدوم عزاداران عباس‌(ع) و از همراهی با نوا و نوحه حاج اصغر زنجان٬ استاد ولی‌ا... کلامی٬ حاج جواد رسولی و حاج مرتضی حیدری...

رازی نهفته در دل تاریخ

حسینیه اعظم زنجان قدیمی است؛ قدمتش چندان آشکار نیست؛ برخی می‌گویند قدمتی 400 ساله دارد و به زمان صفوی (اوج تعزیه‌خوانی و عزاداری) می‌رسد. مجتبی شهامی، مدیر روابط عمومی حسینیه هم همین عقیده را دارد؛ اما درعین حال به ما می‌گوید سنگ نوشته نصب شده بر ورودی حسینیه 180 سال قدمت دارد و مرمت بنا در سال 1261 هجری قمری را نشان می‌دهد. علمی هم در حسینیه هست که 220 سال قدمت دارد و مربوط به سال 1221 ه .ق است.

حسینیه‌ای که امروز و در هشتم محرم، قریب به 500 هزار نفر را در خود جای می‌دهد و بیش از 20هزارمترمربع مساحت دارد، در گذشته یعنی تا همین حدود 30 سال پیش تنها 200مترمربع زیربنا داشته (همان بخش قدیمی بنا که هنوز همچنان باقی است) و حدود 700 مترمربع محوطه سرباز که تا 50 سال پیش هنگام برپایی مراسم عزاداری محرم، خیمه‌ای بزرگ با سه ستون در سراسر آن برپا شده و آن را مسقف می‌کرده است.

از حدود 30 سال پیش انگار زمزمه‌هایی برخاست؛ همهمه‌هایی به پا شد؛ یکی شفا گرفته بود، دیگری حاجت، یکی غم دلش پرکشیده بود؛ دیگری به فرزند رسید...

زنجانی‌ها براساس ارادت خاصی که به عباس‌بن‌علی(ع) داشتند؛ از گذشته‌های دور شب تاسوعا در حسینیه مراسم عزا برپا می‌کردند؛ مراسمی که حالا عصر هشتم برپا می‌شود؛ همان مراسمی که هرسال عده‌ای عزادار و پیوسته به دسته عزادار حسینیه را حاجت روا می‌کرد و این اجابت‌ها دهان به دهان می‌گشت و به سرزمین‌های دور و نزدیک می‌رسید و هرسال جمعیت بیشتری را معتقد به حسینیه و رهسپار زنجان می‌کرد.

مدیر روابط عمومی حسینیه به جام‌جم می‌گوید: سری در میان است و عنایتی خاص و هرچه هست احتمالا برمی گردد به نیت بانی حسینیه و صفای باطنی که داشته و کسی از آن خبر ندارد؛ همان صفایی که شفای بیماری دو نفر از اعضای هیات امنای حسینیه هم را به دنبال داشته است. خبر چشم بینای حسینیه و دست اعجازگرش که به دور و نزدیک رسید و خیل جمعیت از جویی به رودی خروشان بدل گشت؛ دریای حسینیه باید که اقیانوس می‌شد؛ پس هیات امنا و متولیان در فکر توسعه افتادند؛ طرح توسعه حسینیه تهیه و حدود 30 سال پیش برای اجرای آن 80‌ملک پیرامون خریداری شد و همه با نذورات مردمی؛ فضای 700‌مترمربعی حسینیه شد 20هزار مترمربع با پنج‌شبستان 7000مترمربعی. دریای حسینیه هم از بن‌بست خارج شد و به خیابان اصلی شهر رسید، به خیابان فردوسی، به خیل جمعیت عاشق، به اقیانوس.

چه نذورات با برکتی

مردم که آمدند خیل نذورات هم سرازیر زنجان شد؛ از وجه نقد و طلا گرفته تا گاو و گوسفند و مرغ و خروس.

حالا بهتر می‌شد طرح توسعه‌ای حسینیه را پیاده کرد؛ نذورات مردم نشست در قالب طرح‌های عام‌المنفعه و شد کتابخانه 3000‌مترمربعی با 25 هزار جلد کتاب که حدود ده سال پیش به بهره‌برداری رسید و در دل خود یک کتابخانه امام حسین شناسی را هم جای داد؛ گنجینه‌ای با 5000 جلد کتاب خطی و قدیمی فقط درباره امام حسین(ع).

بخشی از نذورات هم صندوق قرض‌الحسنه‌ای را شکل داد که از 15 سال پیش تا به امروز به همه متقاضیان با سپرده‌گذاری اندک وام قرض‌الحسنه می‌دهد؛ در حد توان و منابع مالی حسینیه؛ هرسال برای نزدیک به هزار نفر.

حسینیه اما از قبل یک دارالشفا داشت؛ کوچک و با بضاعتی که می‌توانست فقط در ایام محرم بیماران را رایگان ویزیت کند. در طرح توسعه حسینیه، دارالشفا 12 سال پیش به ساختمانی سه طبقه با 700 مترمربع زیربنا تبدیل شد و ارائه خدمات آن هم گسترش یافت، آنچنان که به گفته داوود وفا، مدیر دارالشفای مسجد حسینیه در تمام طول سال و به کمک پزشکان متخصص و فوق تخصص خود، خدمات اولیه پزشکی و دندانپزشکی، چشم پزشکی، پانسمان و رادیولوژی و قلبی و عروقی با تعرفه‌ای پایین تر از تعرفه وزارت بهداشت به مردم عادی و خدمات رایگان به افراد بی‌بضاعت می‌دهد و در ایام دوازده شب اول محرم هم خدمات رایگان ارائه می‌کند از صبح زود تا انتهای شب.

سالن بزرگ اجتماعات هم بخش دیگری از طرح توسعه حسینیه اعظم زنجان است که امروزه محل برگزاری برنامه‌ها و کارگاه‌های فرهنگی آموزشی تربیتی است.

ویژگی‌هایی که حسینیه اعظم را ممتاز می‌کند

به گفته محمد جواد غم‌پرور، رئیس هیات امنای حسینیه اعظم زنجان، چند اصل است که جلوه‌ای خاص به آیین عزاداری حسینیه بخشیده و اولین آن برمی‌گردد به جمعیت عزادار که شمارشان در سال‌های اخیر به 500‌هزار نفر هم رسیده و بزرگ‌ترین مراسم عزاداری شیعیان جهان را رقم‌زده است.

دومین اصل سادگی و اصالت مراسم و عزاداری هاست، به نوعی که از هیچ طبل و سنج و وسیله‌ای استفاده نمی‌شود و تنها علم حسینیه هم امروز کاربردی نداد و فقط بیرق‌های سیاه و سبز و سرخ برافراشته و دست‌های سینه زن و دل‌های سوخته و چشمان پرآب و مداحی و روضه‌خوانی پیرمداحان اصیل است که در مراسم میدان داری می‌کند. واما مهم‌ترین ویژگی حسینیه‌اعظم‌زنجان که امروزه مراسم آن به طور زنده از 17رسانه صوتی و تصویری پخش می‌شود، قربانگاه آن است؛ بزرگ‌ترین قربانگاه جهان بعد از صحرای منا که هرسال هزاران راس دام در آن توسط مردم قربانی می‌شود. قربانیان حسینیه که شمارشان به نوشته روزنامه کیهان در سال 1350 به 500 قربانی می‌رسید، امروز به بیش از ده هزار راس دام رسیده است؛ قربانیانی که نذر شده‌اند تا زیر پای دسته‌های عزاداران ذبح شوند. بعضی‌هایش توسط نذرکنندگان ذبح می‌شود و برخی هم نیابتی و توسط حدود 3500خادم افتخاری حسینیه.

گوشت‌های قربانی اما همگی بسته‌بندی شده و در میان فقیر و غنی شهر زنجان و روستاهای اطراف توزیع می‌شود. رئیس هیات امنای حسینیه اعظم زنجان به جام‌جم می‌گوید: سال گذشته در مجموع حدود 4میلیاردتومان نذورات به حسینیه رسید که متعلق به حدود صدهزار نفر نذرکننده و حاجتمند از سراسر کشور و حتی کشورهای خارجی بوده است.

فاطمه مرادزاده

ایران