سال به‌ سال، دریغ از پارسال

در این حوزه علاوه بر جشنواره هنرهای تجسمی فجر که موافقان و منتقدان زیادی دارد، جشنواره ملی هنرهای تجسمی جوانان هم چند سال می‌شود که فضایی را برای ورود جوان‌ترها و نمایش و قضاوت آثار آنها فراهم کرده است. این جشنواره که مدتی است هر دوره در یکی از استان‌ها برگزار می‌شود، امسال در بیست و پنجمین دوره خود در تبریز برپا می‌شود و بیش از صد هنرمند در حوزه‌های مختلف نقاشی، کاریکاتور، مجسمه‌سازی، پوستر، عکس و... در آن شرکت کرده‌اند. در کنار جنبه‌ها و بخش‌های مثبتی مثل توجه به جوان ترها، بررسی و قضاوت آثار آنها در کنار گروهی از پیشکسوتان و... این جشنواره با چالش‌های مختلفی همراه است. یکی از این موارد به میزان تأثیرگذاری و خروجی‌ای که بعد از اتمام آن وجود دارد، برمی‌گردد. در واقع بعد از برگزاری هر دوره از این رویداد و معرفی هنرمندان برگزیده رشته‌های مختلف، این افراد بدون اتفاق خاصی مثل گذشته رها می‌شوند و به کارشان در همان فضایی که بودند ادامه می‌دهند. عدم‌وجود محل ثابت برای برگزاری جشنواره و موارد دیگری از این دست، همه جزو موضوعاتی‌اند که ساز و کار برگزاری این رویداد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهند.

امسال در مرحله نخست ارزیابی بیست و پنجمین جشنواره ملی هنرهای تجسمی جوانان، صد هنرمند جوان از ۲۳ استان کشور برای رقابت در این دوره از جشنواره پذیرفته شدند.
جشنواره در چند سال اخیر به ریاست مجید ملانوروزی، مدیرکل سابق هنرهای تجسمی برگزار می‌شد که در فراخوان امسال هم نام او به‌عنوان رئیس شورای سیاستگذاری قید شده بود ـ در حالی که ملانوروزی این موضوع را اشتباهی خواند که در متن فراخوان اصلاح نشده است ـ درباره کارکرد و عملکرد این جشنواره با ملانوروزی گفت‌وگویی داشتیم.

شما عملکرد و جایگاه این جشنواره را چطور برآورد می‌کنید؟

فکر می‌کنم جشنواره جوانان یکی از مهم‌ترین رویدادهایی بوده که توانسته در کشور استعدادیابی کند، چرا که اکثر بی‌ینال‌ها، اتفاقات اینچنینی و نمایشگاه‌ها برای فروش است و برای آن که متوجه شویم در استان‌ها و شهرهای کشور چه استعدادهایی وجود دارند، لازم است جشنواره دولتی در سطح گسترده برگزار شود تا آنها را کشف و معرفی کند؛ رویدادی که در ادامه به آنها کمک کند تا رشد کنند. این جشنواره فرصتی است که در طول آن استادان هنر برای چندین روز به استان میزبان می‌روند و در کنار جوان‌ترها حضور دارند.

اما این کمک و همراهی به استعدادهای کشف شده، مدت‌هاست در جشنواره دیده نمی‌شود... .

بله، این موضوع در سال‌های اول وجود داشت و جشنواره تا حدی به اهدافش می‌رسید، اما امروز از آنجا که حدود 30 تا 40 جشنواره مختلف وجود دارد که توسط نهادهای دولتی یا بخش خصوصی در حوزه تجسمی برگزار می‌شود، شاید این جشنواره بین آنها به‌گونه‌ای گم شده است و در این شرایط هنرمندان شاخص شهرستان‌ها هم کمتر در آن شرکت می‌کنند. اگر این اتفاق رخ دهد که اداره ارشاد هر شهرستانی کمک کند و هنرمندان برجسته‌ای که دارند را معرفی کنند، این جشنواره بهتر می‌تواند در زمینه کشف استعدادها قدمی بردارد. اما همین که یک هنرمند جوان جایزه‌ای را از دست استادان می‌گیرد، به او اعتماد به نفسی می‌دهد که باعث دلگرمی برای ادامه کارش می‌شود. در ادامه فضاهایی مثل دفتر توسعه هنرهای معاصر می‌تواند حداقل گالری‌هایی را برای برگزاری نمایشگاه در اختیار آنها قرار دهد، برای جشنواره‌ها و بی‌ینال‌های بعدی آنها را دعوت کنند و مواردی
از این دست.

با این اوصاف جشنواره تجسمی جوانان آن جایگاهی که باید را هنوز پیدا نکرده است؟!

همان‌طور که اشاره شد در مقطعی این جشنواره جایگاه ویژه‌ای داشت، اما با پیشرفت زمان و اضافه شدن رویدادها دیگر خیلی‌ها شاید تمایل نداشته باشند در آن شرکت کنند. امروز ما شاهد هستیم خیلی از استعدادهای جوان در این جشنواره نیستند یا بعضی از استان‌ها به‌طور کلی در آن حاضر نمی‌شوند چون به هر حال فرستادن هنرمندان به این جشنواره مسئولیت‌هایی را برای ارشاد هر استانی در بردارد، اما سال‌ها پیش وقتی تنها این جشنواره بود، اغلب با وجود همه مسائل در آن شرکت می‌کردند ولی روزبه‌روز این اتفاق بخصوص در ده سال اخیر کمتر شد. با همه اینها جشنواره هنرهای تجسمی جوانان به‌طور کلی لازمه حاکمیتی برای این حوزه محسوب می‌شود، اما این‌که چقدر در اهدافی که دارد موفق می‌شود، جزو مواردی است که با توجه به تعدد رویدادها، باید با هدف‌گذاری مدون و با قدرت به آن پرداخته شود تا مورد توجه هم قرار بگیرد.

با توجه به عملکردی که این جشنواره دارد، فکر می‌کنید برگزاری آن هنوز می‌تواند به جوان‌ترها کمک کند؟ واصلا تأثیرگذار هست؟

به هر حال هر هنرمندی در زندگی‌اش مسیری را در پیش می‌گیرد، خیلی اوقات خودشان دیگر ادامه نمی‌دهند و از سوی دیگر خیلی از کسانی که امروز در بی‌ینال‌های مطرح شرکت می‌کنند، از همین جشنواره جوانان شروع کرده‌اند. این اتفاق طبیعی است. ما در دانشگاه‌هایمان هم این موضوع را می‌بینیم که مثلا از 30 نفر دانشجوی هنر فقط 15 نفرشان ادامه می‌دهند و بازهم فقط تعدادی از آنها هنرمندان حرفه‌ای می‌شوند. این جشنواره هم هر سال کار خود را با حضور اساتید و برگزاری کارگاه‌های مختلف انجام می‌دهد، اما خوب دیگر مثل قدیم نیست و کسانی که در این جشنواره شرکت نمی‌کنند در رویداد دیگری حاضر می‌شوند.

کمی هم از تغییر هر ساله محل برگزاری این جشنواره بگویید، این اتفاق در زمان شما افتاد.

این جشنواره قبل از من هر سال در گرگان برگزار می‌شد، گرچه برگزاری چنین جشنواره‌ای در هر استانی آن را به لحاظ اجرایی تقویت و آماده می‌کند، اما در مقطعی به دلیل هزینه‌های اقامت، پذیرایی و... این شهر دیگر حاضر به برگزاری جشنواره نشد. در آن شرایط ما دیدیم که استان‌های دیگر حاضرند آن را برگزار کنند و از آنجا که حس کردیم این اتفاق می‌تواند فرصتی باشد تا در هر دوره استانی با میزبانی از جشنواره امکان حضور خیلی از جوانان را فراهم کند، قرار شد تا این شیوه برای برگزاری
در نظر گرفته شود.

به برخی از وجوه مثبت این جشنواره اشاره کردید، برای برگزاری بهتر این رویداد و تأثیرگذاری که امروز چندان به چشم نمی‌آید، چه پیشنهادی دارید؟

این جشنواره باید ابتدا در شهرستان‌ها برگزار شود و بعد ازانتخاب بهترین هنرمندان در ادامه جشنواره در سطح استانی برگزار شود و پس از معرفی برگزیده‌های آن، نماینده‌ها از هر استانی بیایند و در جشنواره اصلی شرکت کنند؛ این گونه کیفیت جشنواره هم حفظ می‌شود. اما الان انتخاب‌ها به اختیار استان‌ها گذاشته شده و خیلی‌ها ممکن است در جریان قرار نگیرند، به همین دلیل تغییر در شیوه برگزاری چنین رویدادی می‌تواند تأثیری که به آن اشاره کردید را تا حدی دوباره احیا کند.

کم و کیف برگزاری و جوایز

بیست وپنجمین دوره جشنواره هنرهای تجسمی جوانان امسال با حضور جوانان 15 تا 24 سال در تبریز برگزار شد.

این دوره از جشنواره شامل رشته‌های ارتباط تصویری (پوستر)، تصویرسازی، حجم، خوشنویسی (نستعلیق)، طراحی، عکاسی، کاریکاتور (کارتون)، نقاشی، نگارگری (نقاشی ایرانی، گل و مرغ، تذهیب) است که در این دوره از جشنواره طبق اخبار منتشر شده، به تفکیک 11 نفر در بخش پوستر، ده نفر در تصویرسازی، ده نفر در خوشنویسی، ۱۴ نفر در رشته طراحی، ۱۶ نفر برای عکاسی، ۹ نفر در کاریکاتور، ده نفر برای مجسمه‌سازی، ۱۲ نفر در نقاشی و هشت نفر در رشته نگارگری در کارگاه‌های جشنواره حضور پیدا کردند. همچنین این جشنواره امسال همزمان با رویداد تبریز 2018 برگزار شد. علاوه بر اینها امسال به برگزیده هر رشته جوایزی اعطا شد که علاوه بر بخش مادی، جنبه‌های دیگری را نیز دربرداشت.

در این دوره، جایزه نفرات برگزیده شامل تندیس جشنواره، لوح افتخار، عضویت در مؤسسه توسعه هنرهای تجسمی معاصر، معرفی جهت بیمه هنرمندان، برگزاری نمایشگاه انفرادی و مبلغ
۲۰ میلیون ریال بود. در ادامه در کنار جوایز غیر نقدی که به آنها اشاره شد، سه نفر از برگزیدگان به عنوان برگزیدگان برتر، توسط هیات داوران، انتخاب و به صورت مستقیم به جشنواره بین‌المللی هنرهای تجسمی فجر، راه می‌یابند. در پایان هم به تمامی راه‌یافتگان به جشنواره، گواهی شرکت و مبلغ سه‌میلیون ریال (بابت ورودی) اعطا شد.

انتخاب آثار با ظرفیت‌های هنری و خلاقانه

هادی مظفری

مدیرکل هنرهای تجسمی

جشنواره ملی هنرهای تجسمی جوانان رویدادی است که می‌تواند تصویری از وضعیت هنرهای تجسمی جوانان از نظر آموزش، پراکندگی جغرافیایی و فرهنگی و قوت‌ها و ضعف‌های جریان هنرهای تجسمی جوانان ارائه کند تا در برنامه‌ها مورد توجه قرار گیرد. از سوی دیگر، جشنواره ملی هنرهای تجسمی جوانان فرصتی برای شناسایی استعدادها و ایجاد زمینه رشد و پیشرفت آنان برای آینده هنر کشور است.

نگاه به جشنواره ملی هنرهای تجسمی جوانان باید فرآیندی باشد که هم به زمینه‌های هنرهای تجسمی جوانان و این جشنواره و هم به نتایج و پیامدهای آن اندیشیده شود. خوشبختانه هیات انتخاب و داوران جشنواره به این نکته توجه دارند و جوانانی را که قابلیت‌ها و ظرفیت‌های هنری و خلاقانه دارند برای جشنواره انتخاب می‌کنند.

با توجه به نگاه فرآیندی و آینده نگری ضرورت دارد زمینه‌ها و برنامه‌هایی برای حمایت از جوانان برگزیده این جشنواره اندیشیده شود که در برنامه‌های مرکز هنرهای تجسمی این امر لحاظ می‌شود.

با توجه به برگزاری کارگاه‌های جشنواره و ارتباط هنرمندان جوان با استادان در طول جشنواره، استعدادهای خلاق هنری جوان به شکل مناسبی شناسایی می‌شوند.

فاطمه شهدوست

فرهنگ‌و هنر