سایه شوم بر سر معدن سنگ نیایشگاه آناهیتای کرمانشاه

تعرض به معدن سنگ «چِلمران» کنگاور

معدن سنگ باستانی و تاریخی چِلمران در شهر کنگاور استان کرمانشاه که روزگاری از سنگ‌های آن در ساخت کاخ ساسانی کنگاور استفاده می‌شده، امروز در بدترین شرایط نگهداری و حفاظتی قرار دارد. سودجویان اَموال فرهنگی به بهانه پوچِ یافتن گنج، به این معدن سنگ ارزشمند دست اَندازی (تعرض) کرده و برخی از نیم ستون‌ها و آثار سنگی آن را شکسته‌اند.
کد خبر: ۱۱۴۸۴۲۲
تعرض به معدن سنگ «چِلمران» کنگاور

به گزارش جامجم، معدن سنگ تاریخی چِلمران که شِلمران هم نامیده شده، در نزدیکی کاخ ساسانی کنگاور که به نیایشگاه آناهیتا نامدار است، بر روی کوه کوچکی قرار دارد. از سنگهای این معدن در ساخت کاخ بزرگ و شکوهمند آناهیتا، بهره برده شده است. اما این معدن سنگ و یادمان تاریخی چنان ناشناخته و بیسرپناه است که با وجود ثبت ملی آن در سازمان میراث فرهنگی، گردشگری و صنایعدستی، نه تابلویی برای شناسایی و معرفی اش نصب شده و نه گِرداگرد و پیرامون آن را فنسکشی کردهاند و تنها در گوشهای به حال خود و به اَمان خدا رها شده است. قاچاقچیان و سوداگران فرومایه به بهانههای خیالانگیز یافتن گنج به این معدن سنگ ارزشمند دست اَندازی کرده و برخی از نیم ستونهای تاریخی را شکسته و خرده سنگهای آن را هم کنار این آثار ریخته و رها کردهاند. عوامل طبیعی همچون باد، باران و آفتاب هم بیرحمانه به این آثار سنگی تاخته و ادامه زیست را بر آنها تنگ و سخت کرده است. بدتر از همه عوامل بیولوژیکی (گُلسنگها) است که با رخنه در میان سنگها و پدیداری شکاف و ترک ها، آسیبهای برگشت ناپذیری را به این آثار تاریخی وارد و آنها را در آستانه نابودی قرار داده است. بیشتر نیم ستونهای این معدن سنگ با گذشت زمان و رسیدگی نکردن ترک خورده و رو به نابودی است.

معدن سنگی که ناصرالدین شاه هم از آن یاد کرد

ناصرالدین شاه قاجار در سفری که در سال 1278 مَهی (قمری) به عتبات داشته از شهر کنگاور و بنای تاریخی کاخ کنگاور بازدید کرده و درباره تامین مصالح ساختمانی آن در یادداشتهای روزانه اش چنین نوشته است: «برای این کاخ از معدن شیرمردان که نزدیک کنگور (کنگاور) است و کردها به آن شِلمران میگویند و در جنوب باختری (غربی) کنگور در میان دوکوه کوچک قرار گرفته است و هنوز از پایههای ناتمام همین ستونها که برای قصراللصوص (کاخ باستانی کنگاور) بیرون آورده بودند در این معدن موجود است. جنس این سنگ به همین سنگهای سیاه متداول نزدیک است. »همچنین علی رضا خان عضدالملک در اواخر سال 1283 مَهی که از سوی ناصرالدین شاه مامور شد خشتهای طلای گنبدهای امام علیالنقی(ع) و امام حسن عسگری (ع) را به عتبات ببرد، چند شبی در کنگاور مانده و از کاخ باستانی کنگاور دیدن کرده است. وی به معدن سنگی اشاره میکند که گویا شِلمران است: «یکشنبه غره شهر ذیالحجه الحرام از کنگاور به عزم صحنه برآمده، از میان آبادی و درِ امامزاده و پهلوی قصراللصوص گذشته از کنار کوهی که معدن سنگها است، گذر کردیم.»

از جهانگردان فرنگی نیز اوژن فِلاندن در 1840 میلادی، کاخ کنگاور و جزییات آن را بررسی کرده و با موشکافی ژرفی وضعیت معدن چِلمران و ارتباط آن با کاخ ساسانی کنگاور را بازشکافی کرده است: « در سه کیلومتری به جنوب باختری کنگاور، تپه گستردهای است که معدن سنگی دارد، چنین مفهوم میشود در آن کار کرده و سنگهای استخراج شده را برای ساختمان کاخ به کار بردهاند. در کنار این معدن ستونهایی باقیست که ناتمام ماندهاند. آیا از این معدن است که سنگهای مرمر را به دست آورده و در ساختمان کاخ به کار برده اند یا این که ستونهای ناتمام مانده را برای دیگری تراشیدهاند؟ باور دوم بیشتر به حقیقت نزدیک است، نه تنها از تعداد بی شمار ستونهای نیمه کاره، بلکه از سنگهای زیادی که در یک صفحه توده کردهاند.»

سنگهای معدن چِلمران در کاخ خسرو پرویز

علی رضا جعفری زند، باستان شناسی که از نزدیک این معدن سنگ را دیده است به جامجم میگوید: کاخ نیمه تمام خسرو پرویز در کنگاور نیز همانند پارسه (تختجمشید) دارای چندین معدن سنگ بوده که یکی از مهمترین آنها معدن چِلمران است. نیم ستونهای زبرتراش این معدن با نیم ستونهای برجای مانده از کاخ خسرو پرویز یکسان بوده و برابری میکند و از همین روی است که ما بنای تاریخی کنگاور را یک اثر ساسانی میدانیم. از سویی، جای تیشهها و ابزار تراش بر روی نیم ستونهای معدن چِلمران همان است که بر روی ستونهای کاخ خسرو دوم تکرار شده است. به گفته جعفریزند، ارزش و اهمیت معدن سنگ چلمران نیز به دلیل شناخت ما از دوره تاریخی و بزرگی معدن و به کارگیری سنگهای آن در کاخ خسرو پرویز است. ضمن اینکه نشان میدهد ساسانیان از تجربههایی که نزدیک به 800 سال پیش و از دوره هخامنشیان در زمینه استخراج سنگ از معدنها وجود داشته، بهره برده و همان روش را به کار گرفتهاند. این یعنی هنر و تجربههای کاری گذشتگان از پدر به پسر رسیده و این تجربهها تداوم داشته است، زیرا شرقیها به ویژه ایرانیها سنت گرا بوده اند و سنت گرایی در معماری ایرانی از گذشته تا به امروز وجود داشته و آشکار است.

این باستانشناس با استناد به دلایلی که در بالا عنوان کرده درمجموع معتقد است این معدنها در رابطه با خود صفحه کاخ ساسانی کنگاور بسیار مهم است و قابل توجه و رسیدگی.

سیاوُش آریا

روزنامه نگار

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها