غریبه‌ نمایی‌ آشنایان

در نگاه اول چنین جمله‌ای آدم را یاد حرف‌های مجری‌های آن‌طرف آبی و یا مطالبی که در برخی سایت‌ها و کانال‌های تلگرامی اپوزیسیون علیه جمهوری اسلامی زده می‌شود می‌اندازد اما اشتباه نکنید این جمله، یکی از توییت‌های یکی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی است.

مشابه چنین مواضعی را از سوی برخی دیگر از مقامات فعلی و گذشته نیز شاهدیم و همین روزهای اخیر، فردی که چند سال بالاترین مقام اجرایی کشور را بر عهده داشت و هنوز هم در یکی از نهادها عضو است در سخنرانی با تشریح شرایط امروز کشور و مسئولان گفت: فکر می‌کنند تا ابد هستند، زیرپاهایشان خالی شده اما حواسشان نیست، خیال می‌کنند جایشان محکم است.

یا این‌که یکی دیگر از مسئولان فعلی طی سخنانی با کنایه می‌گوید: نمی‌توان با زور و شلاق مردم را به بهشت برد! با مروری بر این مواضع و موضعگیری‌های مشابه، این سوال مطرح می‌شود که دلیل طرح چنین مواضعی از سوی یک مسئول که خود باید در خصوص شرایط کشور پاسخگو باشد و بخشی از نظام است یا در گذشته مسئولیت مهمی داشته است چه می‌تواند باشد و آیا بسترهای رسانه‌ای و افکار عمومی، جایگاه مناسبی برای تخلیه روحی و روانی شخصی افرادی است که به‌موضوعی معترض هستند؟ اینها چرا پیش و بیش از آن‌که از ظرفیت‌‌های قانونی و ساختارهای حقوقی و سیاسی در این زمینه استفاده شود، با ابزارهایی چون توییتر و تلگرام با اعصاب و روان جامعه بازی می‌کنند؟

پاسخ به این پرسش هرچه باشد اما یک نکته کاملا مشخص است که نتیجه چنین موضع‌گیری‌هایی جز یاس عمومی و ناامیدی مردم چیزی نخواهد بود.

نشاط اجتماعی، قربانی سیاه‌نمایی

نشاط اجتماعی و گسترش امید در سطح عمومی، یکی از اصول ثابت شده برای ایجاد جامعه‌های موفق بوده و رسیدن به چنین ویژگی‌ای یکی از مسئولیت‌های نهاد حاکمیت است. جامعه‌ای که نشاط داشته باشد طبعا بسرعت می‌تواند مسیر توسعه‌یافتگی را طی کند.

مردم در این زمینه مطالبات بحقی دارند و امیدوارند دولت و حاکمیت وظایف خود را در قبال تسهیل شرایط ازدواج جوانان، ایجاد اشتغال، حمایت از تولید و صادرات کالای ایرانی، بهبود وضعیت بهداشت و درمان، اتمام طرح‌های نیمه‌تمام در بخش‌های مختلف انجام دهد. از دیگر زمینه‌های گسترش نشاط اجتماعی و بالابردن روحیه امیدوارانه این است که مسئولان خود زمینه سیاه‌نمایی در جامعه ایرانی را فراهم نیاورند.

الهام امین‌زاده، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با جام‌جم با اشاره به این که سرمایه اجتماعی و امید و نشاط در سطح جامعه ثروتی است که با هیچ‌کدام از سرمایه‌های مادی قابل ارزیابی نیست، می‌گوید: شاید کشوری از ثروت برخوردار باشد و جامعه هم رفاه نسبی داشته باشد، اما میزان امید و رضایت‌مندی آن جامعه اگر کم باشد نمی‌توان آن کشور را توسعه یافته دانست.

وی با بیان این که توسعه یافتگی شامل توسعه مادی و سرمایه اجتماعی است، گفت: اگر اظهار نظری از طرف مسئولان صورت بگیرد که سرمایه‌های اجتماعی و نشاط جامعه را زیر سوال ببرد، کشور امکان توسعه پیدا نخواهد کرد. در بسیاری از کشورهای پیشرفته، توسعه اجتماعی و نشاط جامعه توامان مورد توجه قرار می‌گیرد و امید در جامعه باعث بالا رفتن مشارکت مردم و کمک به نهادهای حکومتی خواهد بود.

این استاد دانشگاه با تاکید بر این که مسئولان باید پاسدار سرمایه‌های اجتماعی باشند ابراز کرد: مسئولان نباید نگاه ابزاری به مردم برای رسیدن به اهداف سیاسی خود داشته باشند و از آنها برای بیرون راندن رقیب از صحنه استفاده کنند که اگر این کار صورت گیرد بزرگ‌ترین توهین به ملت است. مسئولان باید دلسوز مردم و نظام باشند و زمانی که در قدرت هستند و حتی وقتی از قدرت کناره‌گیری کردند نباید ژست اپوزیسیونی به خود بگیرند و با انواع تهمت‌ها و سیاه نمایی، امید و نشاط را از جامعه دور کنند.

با این حال متاسفانه برخی مسئولان و مدیران نه تنها خود اقدام عاجلی برای رفع مشکلات و موانع انجام نمی‌دهند، بلکه عمکرد و رفتارشان یکی از دلایل بروز ناامیدی در جامعه است.

یکی از شیوه‌های برخی مدیران و کارگزاران وقتی بر مسند قدرت هستند این است که در طول دوران زمان خدمت خود، همه موفقیت‌ها را متوجه سیاستگذاری خود می‌کنند و اساسا نسبت به عملکرد مدیران گذشته بی توجه هستند.

از سویی دیگر، وقتی به واسطه ناکامی در اجرایی کردن برنامه‌های خود در معرض سوال قرار می‌گیرند از همه توان خود استفاده می‌کنند تا با سیاه نمایی دوران گذشته مسئولیت همه ناکامی‌ها را به گردن مدیران قبلی بیندازند. این رویه، روال معمول برخی کارگزاران و مدیران است. چنین روشی البته با اهداف خاصی صورت می‌گیرد.

شاید این دست مدیران و مسئولان تصور کردند در چنین شرایطی یکی از راهکارها برای فرار از پاسخگویی و فشار مطالبات اجتماعی، اتخاذ چنین رویه‌ای است.

از سویی دیگر، باید به این نکته توجه داشت برخی مسئولان برای توجیه نامرادی‌های عملکردی خود، دنبال مسبب و مباشر می‌گردند و عمدتا رقبای سیاسی خود را به مانع‌تراشی متهم می‌کنند و از تربیون‌های رسمی بصراحت یا کنایه، جریان منتقد اعم از منتقد و مخالف را عامل اصلی بدفرجامی‌های جاری در کشور معرفی می‌کنند.

تاسف‌بار این که حتی برخی مسئولان با شدت و حدت، چنان درباره وضع جاری یا رویکرد گذشته برخی نهادها سیاه‌‌نمایی می‌کنند که گویا مسابقه‌ای برای اتهام‌زنی به ارکان نظام در جریان است. برخی عبارات و واژگان و توصیفات به کار رفته در چنین ادبیاتی، تشابهات فراوانی با نمونه‌های فرامرزی و اپوزیسیونی آن دارد. نمونه‌هایی از این دست، فراوان می‌توان فهرست کرد.

از مدیر عالی رتبه دولتی که در سخنرانی‌های عمومی خود و هنگام تحلیل برخی التهابات سیاسی و اقتصادی به گوشه و کنایه از وجود عواملی داخلی در کنار دلایل خارجی یاد می‌کند، گرفته تا مشاوران ارشدی که معمولا در فضای مجازی حضور پررنگ دارند و هر از گاهی به واسطه وقوع برخی اتفاقات، تراوشات ذهنی خود را با آوردن برخی عبارات مبهم قلمی می‌کنند و به نهادها و افراد مختلف گوشه و کنایه می‌زنند و نمایندگانی که مثلا افشاگرانه در مورد بسیاری از پرونده‌های سیاسی، قضایی و اقتصادی اظهار نظر می‌کنند و حتی تا مرز اتهام زنی به برخی ارکان حکومتی پیش می‌روند و... همه، نمونه‌هایی از این مخالف‌خوانی‌هاست که رنگ و لعابی از اپوزیسیون نمایی دارد.

چنین رویه‌ای مربوط به یک مقطع و دولت خاص نیست و این روزها شاهدیم کسی که قبلا جزو مقامات عالی‌رتبه نظام بوده و هنوز هم در یکی از نهادها عضویت دارد در شرایط کنونی با باز شدن پرونده‌های قضایی برخی همکارانش به تکاپو افتاده و ضمن انتقاد از رویه دستگاه قضایی در نامه نگاری‌های خود، مشکلات و معضلات جاری نظام را فهرست می‌کند.

این در حالی است که این سوال برای افکار عمومی پیش می‌آید که این فرد زمانی طولانی یکی از مسئولیت‌های مهم کشوری را به عهده داشته و طبعا باید پاسخگوی بسیاری از ناکامی‌های مورد اشاره خود باشد.

واکنش رهبر انقلاب

از همین روست که حضرت آیت‌ا...‌خامنه‌ای در یکی از بیاناتشان به این نکته اشاره کردند که «کسانی که دیروز همه امکانات کشور در اختیار آنها بود و کسانی که امروز همه امکانات مدیریتی کشور را در اختیار دارند، حق ندارند نقش اپوزیسیون بازی کنند و علیه کشور سخن بگویند بلکه باید پاسخگو باشند، ضمن آن‌که مردم آگاه هستند و این‌گونه رفتارها در آنان تأثیرگذار نخواهد بود.»

رهبر انقلاب در یکی از دیگر سخنرانی‌هایشان با تبیین دشمنی‌های دشمن و روش‌های حملات و تخریب آنان، کار اصلی دشمن را ناامید کردن مردم از نظام و رفتار برخی جریان‌ها و چهره‌های داخلی همانند دشمن عنوان کردند.

ایشان در این زمینه فرمودند: «... راز پیروزی انقلاب اسلامی را دشمن فهمیده؛ رازش اعتقاد مردم و ایمان مردم است؛ می‌خواهد این ایمان را از بین ببرد... هدفش این است. این که مردم را ناامید کنند، مردم را بدبین کنند، اعتماد به نفس مردم را بگیرند، آینده را تاریک نشان بدهند، کاری است که امروز دشمن دارد می‌کند.

متأسفانه در داخل هم گروهی همین کار دشمن را دارند انجام می‌دهند؛ حالا بعضی‌ها می‌فهمند که چه‌کار دارند می‌کنند، بعضی‌ها نمی‌فهمند و می‌کنند؛ درست همان کار دشمن؛ ناامیدکردن مردم، متهم کردن این و آن، دروغ‌های شاخدار دشمن‌ساز را به جای راست وانمود کردن و قلمداد کردن در ذهن مردم. اینها کارهایی است که متأسفانه در داخل هم یک عده‌ای دارند انجام می‌دهند.»

فرافکنی برای فرار از مطالبات اجتماعی

در همین زمینه، احمد توکلی، نماینده پیشین مجلس به جام‌جم گفت: وقتی کسی در مسئولیتی قرار می‌گیرد به‌ناچار باید به مردم گزارش بدهد که من در چه شرایطی مسئولیت جدید را گرفتم و الان در چه موقعیتی هستم. طبعا در چنین مواقعی امکان نقد عملکرد گذشته پیش می‌آید. اگر این نقد با انصاف و دقت باشد اشکالی ندارد و اقدامی طبیعی صورت گرفته است. اما اگر این موضوع را بهانه‌ای قرار دهد و اقدامات ناموفق خود را گردن مسئولان قبلی بیندازد،‌ طبعا باید به این سوال پاسخ دهد که وقتی از این وضعیت نابسامان با خبر بوده چرا اساسا این مسئولیت را پذیرفته است. وی اتخاذ چنین روشی را از مصادیق فرار از مسئولیت دانست و خاطرنشان کرد: اقدام درست آن است فردی که مسئولیت جدید را پذیرفته به این نکته اذعان کند از این وضعیت نابسامان اطلاع داشته و به قصد بهبود شرایط چنین مسئولیتی را قبول کرده است. این نماینده پیشین مجلس با بیان این که برخی مسئولان با تجاهل نسبت به وظایف خود درصدد فرافکنی هستند ابراز کرد: طبیعتا وقتی در بیان مسائل گذشته افراط و سیاه‌نمایی صورت بگیرد و حتی در بیان واقعیت‌ها هم اغراق شود،‌ زمینه نشاط را از جامعه خواهد گرفت و مردم را نسبت به عملکرد گذشته و رویه فعلی ناامید خواهد کرد.

بیماری مزمنی به نام اپوزیسیون نمایی

عبدا... ناصری، فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز با بیان این که اپوزیسیون‌نمایی برخی مسئولان در عرصه حاکمیت به صورت یک بیماری مزمن درآمده است تصریح کرد: متاسفانه این روند هر چه جلو می‌رویم شدیدتر می‌شود و مسئولان با هر نگاه سیاسی و هویتی فرافکنی می‌کنند و به جای پاسخگویی در برابر مسائل جامعه و بحران‌ها و مشکلاتی که گربیانگر مردم است،تلاش می‌کنند‌ افراد دیگری را وارد معرکه کنند و مسئولیت را به گردن آنها بیندازند.

وی با اشاره به این که این رویه نشاندهنده نقصان در اخلاق و تربیت سیاسی این دست از مسئولان است، گفت: کسانی که مسئولیتی قبول کردند از همه ظرفیت‌های حوزه خود اطلاع دارند و بر کسی پوشیده نیست فردی که مسئولیت قبول کرده از میزان اختیار و موانع پیش‌روی خود اطلاع دارد، بنابراین کسی که وارد عرصه قدرت شد به هیچ وجه نباید ژست اپوزیسیونی بگیرد، اما می‌تواند صادقانه در برابر مخاطب جامعه رای خود و مسئولان بالاتر و حتی افکار عمومی مسائل را شفاف بیان کند.

ایجاد ناامیدی، بزرگ‌ترین خیانت است

حسن غفوری‌فرد، فعال سیاسی اصولگرا هم درباره اپوزیسیون نمایی برخی مسئولان به خبرنگار جام‌جم گفت: کسی که در نظام سیاسی مسئولیتی قبول می‌کند شرعا، اخلاقا و عرفا به این معناست که به آن نظام با همه وجود اعتقاد دارد و برای رشد و ترقی آن نظام کوشش خواهد کرد. مشخص است در چنین شرایطی که کشور مشکلات داخلی و خارجی دارد،‌ یکی از وظایف اصلی افراد مسئول این است که در مردم ایجاد روحیه امید و نشاط کنند.

وی با اشاره به این که اگر مسئولان اپوزیسیون نمایی کنند و دست روی نقاط سیاه و تاریک بگذارند، دیگر چیزی از نظام و حاکمیت نخواهد ماند، تصریح کرد: وقتی کسی در هر نظامی اعم از انقلابی و غیرانقلابی یا ایدئولوژیک یا غیر ایدئولوژیک مسئولیتی را قبول کرد باید اخلاقا آن نظام را با همه شرایطش قبول داشته باشد و برای رفع مشکلات بکوشد.

غفوری‌فرد گفت: کسانی که در نظام جمهوری اسلامی اعم از دولت،‌ مجلس و قوه قضاییه با رای مستقیم یا غیر مستقیم مردم مسئولیت قبول کردند باید بپذیرند کشور احتیاج به کار و تلاش و تزریق روحیه امید دارد تا ارتقا پیدا کند. اگر مسئولی نسبت به آینده نظام خوشبین نباشد،‌ طبیعتا نمی‌تواند کار مفیدی در راستای حل مشکلات مردم انجام دهد. بنابراین ایجاد ناامیدی در مردم بزرگ ترین خیانت است. ما شاهد بودیم بعضی افراد که روزگاری مسئولیت داشتند و از سمت خود کنار رفتند در قالب اپوزیسیون وارد عمل شدند و تلاش می‌کنند برای نظام مشکل‌‌ساز شوند. این حرکت را من خلاف اخلاق انسانی و اسلامی می‌دانم.

فتاح غلامی - روزنامه‌نگار