سرطان شاخدار!

یک عده با کلنگ پای درختان چنار را می‌کنند، یک عده با فرغون خاک می‌آورند و یک عده اره برقی به دست، درخت‌های نازنین خشکیده را می‌برند. قضیه در خیابان ولیعصر مدتی است بو دار شده.

چنارهای قدبلند یکی بعد از دیگری خشک شده و مثل دندان‌های ریخته آدمی پیر، زشت شده‌اند و به باقیمانده‌هایشان نمی‌شود گفت درخت. یال و کوپال چنارهای ولیعصر بدجوری ریخته است، این خیابان نوستالژیک دیگر خوشگل و جذاب نیست و هرچه هست برج‌های بی قواره و ساختمان‌های بلند شیشه‌ای است.

دو روز پیش اما مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز تهران حرفی زد که یک درد روی دردهای این خیابان گذاشت. او گفت چنارها «سرطان رنگی» گرفته‌‌اند که باید دانه دانه قطع شوند، در آتش بسوزند و خاکشان عوض شود تا دوباره درختی به جایشان کاشته شود.

این حرف آنقدر عجیب و غریب به نظر می‌رسید که ارزش پیگیری داشت، پیگیری از جمعی کارشناس خبره درحوزه گیاه شناسی و گیاه پزشکی، برای این که بدانیم سرطان رنگی دیگر چه صیغه‌ای است، اما هیچ‌کدام از این کارشناسان چنین نامی به گوششان نخورده بود، آنها از سرطان رنگی متعجب شدند و گفتند که اصلا چنین بیماری‌ای در گیاهان وجود ندارد.

به این ترتیب قضیه بودار‌تر شد و برخی گمانه‌ها در مورد نابودی چنارها قوت گرفت؛ آیا دستی در کار است که نمی‌خواهد چنارها سرپا بمانند؟ آیا خیابان طویل ولیعصر جای مجتمع‌های تجاری و هتل‌هاست و درخت‌ها نباید مزاحم کسب و کارها شوند؟ یا این که مثل خیلی وقت‌ها که پروژه‌های شهری بی‌حساب و کتاب استارت می‌خورند و به تنها چیزی که در آنها توجه نمی‌شود، ملاحظات زیست‌محیطی است، چنارهای زیبا و تاریخی ولیعصر نیز قربانی بی‌مبالاتی شده‌اند وقتی پیاده راه این خیابان را می‌ساختند.

راستی دارند به جای چنارهای خشکیده و قطع شده باز هم چنار می‌کارند. مگر قرار است داستان خشکیدگی چنارهای ولیعصر با چند سال تاخیر، باز هم تکرار شود؟

اولین‌بار است که نام سرطان رنگی را می‌شنوم

دکتر هادی کیادلیری - رئیس انجمن علمی جنگلبانی: اولین بار است که نام سرطان رنگی را می‌شنوم، اصلا واژه سرطان را در مورد بیماری‌های گیاهی کمتر به کار می‌برند. اما این‌که حال چنارهای ولی‌عصر خوب نیست یک حقیقت است که با چشم هم دیده می‌شود.

مرگ درخت‌ها دلایل مختلفی دارد و در مناطق شهری به خاطر وجود عوامل فشار مثل آلودگی هوا، کمبود آب، فضای رویشی محدود و حتی ناسازگاری‌های اکولوژیک،‌ درخت‌ها کمتر از زمانی که در شرایط طبیعی هستند، عمر می‌کنند.

چنارها درخیابان ولی‌عصر تهران نیز تحت فشارهای متعدد هستند و به اعتقاد من به دلیل وجود همین فشارها کاشت دوباره درخت چنار در این خیابان اشتباه است. چنارها ریشه‌های قطوری دارند و در فضاهای تنگ و کوچک امکان رشد ندارند.

تاج درخت‌های چنار نیز به فضای زیادی احتیاج دارد کما این‌که ساخت و سازهای بلندمرتبه در تهران این فضای رشد را از چنارها گرفته است. این باعث شده تا اگر برفی ببارد این درختان خم شوند و بشکنند.

خاک پای درخت‌های چنار ولی‌عصر هم کوبیده شده و اجازه نفوذ آب مخصوصا به ریشه‌های عمیق را نمی‌دهد. در مورد درخت‌هایی با پوست صاف و نازک از جمله چنار این نکته نیز حائز اهمیت است که در فصول سرد باید تنه‌هایشان با کیسه‌های کنفی پوشیده شود که در طول سال‌های اخیر مجموع این اتفاقات رخ نداده یا درست و کامل انجام نشده است.

سرطان فقط برای مو و گونه‌های زینتی

دکتر منصوره میرابوالفتحی - استاد بیماری‌شناسی گیاهی موسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی: از نظر بیماری‌شناسی گیاهی، بیماری‌ای به عنوان سرطان رنگی در درختان وجود ندارد و از واژه سرطان فقط در مورد مو که عامل آن گال باکتریایی است و به گال طوقه معروف است، اتفاق می‌افتد. منشا بیماری‌های درختان یا قارچ است یا ویروس یا باکتری و گال یک توده برجسته مثل زگیل است که روی طوقه درخت مو و اخیرا هم روی قلمه رزهای وارداتی دیده شده است.

در مورد درختان چنار ولی‌عصر به نظر می‌رسد عامل مهم نابودی آنها به مسائل غیرزنده مربوط باشد؛ مثل درخت‌های چنار در حاشیه کاخ سعدآباد که بررسی‌های ما نشان داد به علت پاشیدن نمک در زمستان به ریشه آنان آسیب رسیده و باعث زرد و کوچک شدن برگ‌های آنها شده است.

در خیابان ولی‌عصر از فروشگاه‌های حاشیه خیابان مواد شوینده پای درختان ریخته می‌شود و ساختمان‌های بلند اجازه نمی‌دهد فتوسنتز درخت بخوبی انجام شود اما با این حال باید سبب شناسی شود که آیا عوامل زنده در نابودی درختان دخیل بوده‌اند یا عوامل مرده. مدتی قبل عده‌ای در مورد درخت‌های بلوط شمال حرف‌هایی زدند که بررسی‌های ما نشان داد ماجرا چیز دیگری بوده است.

تحقیق آری، اره برقی نه!

دکتر سید مهدی سیدی - متخصص فیزیولوژی گیاهی: هندبوک بیماری‌های گیاهی اکنون پیش روی من است و تا انتهای کتاب هیچ اسمی از سرطان رنگی برده نشده است. من تا به حال چنین واژه‌ای را نشنیده‌ام. اما آنچه قطعی است چندعامل باعث خشکیدگی گیاهان می‌شود ازجمله آفات و حشرات، بیماری‌های فیزیولوژیک، بیماری‌های تغذیه‌ای و بیماری‌های محیطی مثل آلودگی هوا، کمبود آب، گرما و نور زیاد و حتی باد.

اما این‌که چنارهای تهران در بیشتر مناطق شهر حال خوبی دارند اما در خیابان ولی‌عصر دچار خشکیدگی دسته‌جمعی شده‌اند باید به صورت دقیق بررسی شود. متاسفانه متولیان مایل به هزینه کردن برای تحقیقات نیستند و به قطع کردن درختان علاقه بیشتری دارند در حالی که اره کردن درختان فقط پاک کردن صورت مساله است.

چنارها تشنه آب

دکتر مجتبی محمدی‌زاده - رئیس اداره جنگلداری استان البرز: تا به حال بیماری‌ای به نام سرطان رنگی چه در گونه‌های جنگلی و چه در گونه‌های فضای سبز نشنیده‌ام، شاید این اصطلاح را به کار برده‌اند ولی منظورشان چیز دیگری است و با این واژه می‌خواهند بیماری را تفسیر کنند. در مورد چنارها یک اصل کلی وجود دارد و آن این‌که آنها باید در مسیر آب کاشته شوند. چنار یک گونه آب‌دوست است و خواهش‌های اکولوژیک زیادی دارد.

به دلیل این که سطح برگ بزرگی نیز دارد تعرقش از سطح بالاست. زمانی که در ولی‌عصر چنار کاشتند آب در بسترش فراوان بود اما چند سالی است به علت محدودیت منابع آبی چنارها دچار خشکیدگی و خزان زودرس شده‌اند. البته بجز محدودیت منابع آب دلایلی از جمله آلودگی هوا که سطح روزنه‌های برگ را می‌پوشانند و تنفس و فتوسنتز گیاه را مختل می‌کند نیز در خشک شدن درختان دخیل است. همه اینها باعث می‌شود درختان ضعیف و مستعد انواع بیماری و هجوم آفات شوند؛ وضعیتی که باعث می‌شود درخت‌ها بظاهر زنده باشند ولی در حال مرگ باشند.

با این حال برای اظهارنظر در مورد چنارهای ولی‌عصر باید نمونه‌برداری شود چون بدون بررسی دقیق هر کسی که با صراحت اظهارنظر کند قطعا کاری غیرکارشناسی انجام داده است.

مریم خباز - جامعه