مردم حوصله تماشای فیلم‌های جدی را ندارند

او بعد از پیروزی انقلاب و خیلی زود، ساخت فیلم را شروع کرد و سال 60 فیلم اجتماعی آفتاب‌نشین‌ها را مقابل دوربین برد و بعد از آن آثاری مانند سناتور، پرونده، گمشده، سال‌های خاکستر، بازی تمام شد، مهاجران، جستجوی در جزیره، خانه خلوت، مارال و ... را کارگردانی کرد.

با صباغ‌زاده درباره همه سینمای بعد از پیروزی انقلاب می‌توان همصحبت شد و با مرور خاطرات او، فراز و نشیب سینما را بیشتر شناخت.

این روزها که جشنواره فیلم فجر در حال برگزاری است با صباغ‌زاده گپ کوتاهی زدیم تا نظرش را درباره تاثیر جشنواره فیلم فجر بر روند اکران و کارنامه یک فیلمساز برایمان بگوید.

اولین فیلم شما که در جشنواره فیلم ‌فجر به نمایش درآمد، کدام فیلم بود؟

فکر کنم فیلم سال‌های خاکستر بود که در سینما آزادی آن را دیدم. فیلم مورد توجه منتقدان قرار گرفت اما جایزه‌ای به آن ندادند.

سال‌های خاکستر، فیلمی اجتماعی است که به نوعی آن را می‌توان انقلابی هم دانست، چون ظلم به قشر محروم جامعه را به تصویر کشیده است.

پس چرا در جشنواره مورد توجه داوران قرار نگرفت؟ آیا آن زمان هم سلیقه‌ای یا مصلحتی به فیلم‌ها جایزه می‌دادند؟

چرا سال‌های خاکستر را مثال می‌زنید، فیلم خانه خلوت در جشنواره فیلم فجر در بیشتر بخش‌های دهمین جشنواره فیلم فجر، نامزد دریافت سیمرغ بود، اما شب خوابیدند و صبح تصمیم گرفتند فقط یک سیمرغ به آن بدهند !

یعنی از همان دوره‌های اول جشنواره فیلم فجر، رای‌ها عوض می‌شد و تا لحظه آخر اهدای سیمرغ‌ها، تغییراتی در جدول برگزیدگان اتفاق می‌افتاد؟

این فقط مختص جشنواره فیلم فجر نیست. در همه جشنواره‌‌ها امکان تغییر برنده‌ها وجود دارد. یادم هست فیلم سال‌های خاکستر در یکی از جشنواره‌های ایتالیا مورد توجه داوران قرار گرفت و برایش جایزه‌‌ای هم در نظر گرفته بودند، اما برخی مسائل سیاسی پیش آمد و برگزارکنندگان جشنواره بهانه آوردند چون آقای شجاع‌نوری - که آن زمان مدیر بخش بین‌الملل فارابی بود - در جشنواره حضور ندارد، جایزه را به سال‌های خاکستر ندادند! اعمال سلیقه در همه جشنواره‌‌های دنیا هست و تهیه‌کننده‌ها و توزیع‌کننده‌های قوی وجود دارند که با استفاده از لابی‌های خاص خودشان در جوایز جشنواره اعمال نظر می‌کنند. در کشور ما هم امکان این لابی‌ها وجود دارد و گاهی هم دبیر جشنواره، در چینش جوایز و این‌که هر فیلمی چند تا جایزه را از آن خود کند، اعمال نظر می‌کند.

خانه خلوت در زمان اکران، فروش خوبی داشت و منتقدان هم از فیلم استقبال خوبی کردند. آیا تعداد نامزدهایی که در بخش‌های مختلف جشنواره شد و سیمرغ‌هایی که گرفت در فروش آن تاثیر داشت؟

خانه خلوت، یکی از فیلم‌های خوب تاریخ سینمای ایران است ! در آن سال‌ها جریان‌های فرهنگی و هنری برای سینما مهم بود وبیشتر تهیه‌کننده‌ها و کارگردانان برای سینما تصمیم می‌گرفتند. الان سینماداران برای اکران تصمیم می‌گیرند! فیلم‌ها را در جشنواره می‌بینند و ارزیابی می‌کنند چه فیلمی بیشتر می‌فروشد، با پخش‌کننده‌ها رایزنی می‌کنند و روی آنها متمرکز می‌شوند. اما در دهه 70 فیلم‌ها از سوی وزارت ارشاد از «الف» تا «ج» ارزشگذاری و برای آنها جدولی طراحی می‌شد و بر اساس آن، فیلم‌ها اکران می‌شدند و از فیلم‌های شاخص حمایت‌های ویژه می‌شد.پخش فیلم‌ها ضابطه‌مند بود و تهیه‌کننده و توزیع‌کننده می‌دانستند چگونه برای فیلم خود برنامه‌ریزی کنند تا فروش مناسبی داشته باشد.برای فیلم‌های «الف» امتیازاتی قائل می‌شدند و برای فیلم‌های «ج»، محدودیت‌هایی در نظر می‌گرفتند. معاونت سینمایی تلاش می‌کرد سینما را به سمت آثار فرهنگی و هنری ببرد؛ اما سال‌های بعد، ارزشگذاری فیلم‌ها با اعتراضاتی روبه‌رو شد و معاونت سینمایی دیگر رتبه‌بندی فیلم‌ها را به صورت علنی اعلام نکرد.

و الان اکران سینماها بیشتر به فیلم‌های کمدی اختصاص دارد؟

بله! سینما بیشتر به سمت تولید فیلم‌های کمدی سطحی رفته است؛ فیلم‌هایی که هیچ محتوایی ندارند و مردم هم به دلیل این‌که ذهنشان خسته است و فقط فیلمی می‌خواهند که آنها را بخنداند به تماشای این آثار می‌روند و فروش‌های میلیاردی برایشان رقم می‌خورد. ‌مردم مثل گذشته حوصله تماشای فیلم‌های جدی را ندارند. ایرادی هم ندارد مردم برای تفریح به سینما بروند، اما این‌که وزارت ارشاد رویکردش به سینمای فرهنگی تغییر کرده، نگران‌کننده است.

حضور کارگردانان جوان در سینما را چگونه ارزیابی می‌کنید ؟

تعدادی از جوانان، با استعداد هستند و برای این‌که به جایگاه کارگردانی در سینما برسند، تلاش کرده‌اند. این گروه، فیلم‌هایی می‌سازند که برخی از آنها قابل توجه است و هم نظر داوران جشنواره‌ها را به سمت خود جلب می‌کند و هم نظر مردم را. اما از میان جوانانی که به سینما وارد می‌شوند، یکی دو نفر می‌توانند موفق شوند و تعداد زیادی از آنها فقط موفق می‌شوند فیلم اولشان را بسازند و بعد از آن نمی‌توانند برای فیلم دومشان، تهیه‌کننده پیدا کنند. به نظرم باید از جوانان بااستعداد حمایت و زمینه تولید و اکران فیلم‌های آنها فراهم شود.در اینجا باز هم مسئولیت به عهده معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که به هر اثر و هر کارگردان فیلم اولی، پروانه ساخت ندهد و بیشترین تمرکز خود را روی کسانی که سال‌ها در سینما تجربه‌ کسب کرده‌اند، دستیاری کرده، با مراحل تولید فیلم آشنا هستند، فیلم کوتاه ساخته‌اند و... بگذارد.

طاهره آشیانی - جام‌جم