بررسی سینمای کیارستمی در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی

به گزارش مهر، رضا جلیلی، استاد دانشگاه در ابتدای این جلسه گفت: بسیاری از آثار کیارستمی جنبه شخصی‌سازی دارند یعنی چندان برای مخاطب قابل فهم نیست، چون در آنها کدهای روایی و تصویری مبهمی وجود دارد. کیارستمی فیلمسازی تکرو بوده به این معنا که سبک دیگر سینماگران را قبول نداشت و ساختارشکنی‌های زیادی در آثار او وجود دارد.

او افزود: باید به دنبال این پاسخ باشیم که آیا اندیشه سینمایی کیارستمی در کتاب‌های او مثل باد و برگ، سعدی از دست خویشتن فریاد، همراه با باد، گرگی در کمین و ... هم وجود دارد؟

میرشمس‌الدین فلاح هاشمی نیز در ادامه عنوان کرد: کیارستمی فقط یک فیلمساز نبود، چون او در عرصه‌های مختلف هنری دستی بر آتش داشت و این تنوع کاری باعث شده آثار سینمایی او صرفا از منظر سینمایی قابل تحلیل و نقد نباشد. کیارستمی را باید به همین دلیل جامع دید و فراتر از سینما به آثار سینمایی‌اش نگریست. مساله دیگر در مورد کیارستمی تفکرات لیبرالیستی اوست، او قائل به هیچ مرزبندی در هنر و سینما نیست و معتقد بود خط قرمزی در این رابطه نباید لحاظ شود.

علی آخوندی نیز اظهار کرد: در مورد بی هدفی و سرگردانی کاراکترها در زندگی‌شان، او سیاستمداران را در این زمینه مقصر می‌داند. از سوی دیگر، کیارستمی اهل محافظه‌کاری در سینما نیست و در بیان دیدگاه‌های خاص خود جسارت دارد. مخاطب اصلی کیارستمی در این خصوص بیش از همه وجدان خود آدمی است، چون او به انسان یادآوری می‌کند از کجا آمده و آمدنش برای چه بوده است البته او در این مسیر تحلیل‌های شخصی خود را به مخاطب ارائه می‌کند و از منظر معرفت شناسانه اسلوب قابل تاملی در پیش می‌گیرد.

حجت‌الاسلام مهدی جهان، استاد حوزه و دانشگاه نیز در این جلسه بیان کرد: این که برخی کیارستمی را فیلمسازی درونگرا معرفی کرده‌اند، قابل نقد است چون اتفاقا او فیلمسازی برونگرا بوده و جهان اندیشی‌های زیادی در آثار او وجود دارد. ما باید این خط سیر را در پیش بگیریم که چرا سینما در ایران به کیارستمی نزدیک نشد. سینمای کیارستمی مخاطبان خاص و محدودی دارد که غالبا در خارج از کشور زیست می‌کنند.

محمد قاسمی‌پور در ادامه یادآور شد: کیارستمی با اشخاصی همچون ساتیاجیت رای، ویتوریو دسیکا، اریک رومر و ژاک تاتی مقایسه شده است پس باید آثار کیارستمی را درست تحلیل کنیم. واقعیت‌های بیرونی را نمی‌توانیم جدا از آثار او نقد کنیم. رویکرد کیارستمی در سینمایی بلند از سینمای مستند او جداست. او در سینمای بلند به دنبال قصه گویی نیست در حالی که در سینمای مستند بر خلاف رویه مرسوم قصه می‌گوید. پس شاید همین تفاوت‌ها باعث شده کیارستمی به عنوان یک فیلمساز خاص جلوه کند.

امیر حامد مجیدی‌نیا، سخنران بعدی این میزگرد بود که طی سخنانی اظهار کرد: کارهای او متاثر از سینمای دهه 50 است و مولفه‌هایی که در سینمای کیارستمی مانند استفاده از کودکان به عنوان نقش اول و قهرمان داستان، سبک مستندگونه، بهره‌گیری از فضاهای ساده و روستایی، حذف کارگردان در اثر، وجه شاعرانگی در فیلمنامه ها،‌ معناگرایی در سناریو و... وجود دارد، قابل تحلیل است. سینمای کیارستمی نگاه به گیشه ندارد و خود کیارستمی هم دنبال ساختن برای عامه مردم نیست. حتی خود او در مصاحبه‌ای عنوان می‌کند که برای دل خودش فیلم می‌سازد و دیگران هم مجبور نیستند آثار او را ببینند.

محمدحسن شاهنگی، مدیر گروه ادب و هنر مرکز پژوهش‌های جوان نیز در انتهای این جلسه گفت: سرچشمه بسیاری از زاویه دیدهای سینمای کیارستمی به سینمای رئالیسم آندره بازنی فرانسه و جهان‌بینی خاص شاگردان مکتب کایه دو سینمای فرانسه بر‌می‌گردد. تاثیرگیری کیارستمی از سینمای ژاپن و حتی هند غیرقابل انکار است و این تاثیرپذیری نشان از روحیه ماجراجویانه، تنوع طلبانه و البته تقلیدگرایانه کیارستمی دارد. این فیلمساز به مسائل انسان جهانی بیش از مسائل انسان مسلمان ایرانی توجه می‌کند و به همین دلیل اگر از معنویت در آثار او نشانی باشد این معنویت ریشه در اخلاق مادی‌گرایانه دارد تا دین الهی. این مشی مورد استقبال محافل سینمایی سکولار در قلب اروپا قرار می‌گیرد و اساسا وجه اصلی استفاده از کیارستمی در مقام داور در بسیاری از جشنواره‌های خارجی اروپایی در همین مولفه مهم نهفته است.