حکایت رخ زرد نوزاد...

زردی نوزادان معمولا در روزهای دوم و سوم پس از تولد ظاهر می‌شود و در روزهای سوم تا چهارم مختصری افزایش می‌یابد و در نهایت در روز پنجم تا هفتم تولد کاهش می‌یابد. زردی مرتبط با این تغییرات را زردی فیزیولوژیک گویند و علت آن شکسته شدن گلبول‌های قرمز همراه با محدودیت گذرای حذف بیلی روبین خون توسط کبد نارس نوزاد است.

زردی ابتدا از صورت شروع شده سپس روی قفسه سینه و شکم و در نهایت در دست‌ها و پاها ظاهر می‌شود. باید توجه کرد زردی 24 ساعت اول تولد، پاتولوژیک بوده و نوزاد باید توسط پزشک بررسی و تحت درمان قرار گیرد .

حدود دوسوم نوزادانی که با شیرمادر تغذیه می‌شوند زردی دارند که ممکن است تا هفته دوم یا سوم تولد یا حتی تا 8 تا 12 هفتگی شیرخوار ادامه یابد. این طول کشیدن زردی فیزیولوژیک که به علت تغذیه با شیر مادر است به عنوان «زردی شیرمادر» شناخته می‌شود. مکانیسم زردی شیرمادر ناشناخته است و با گذشت زمان و با ادامه تغذیه با شیرمادر به حد طبیعی می‌رسد. سرعت کاهش زردی از شیرخواری به شیرخوار دیگر متفاوت است.

دریافت ناکافی کالری توسط نوزاد، حتی بدون گرسنگی مطلق نیز منجر به زردی در نوزاد می‌شود. زردی گرسنگی اغلب طی هفته اول عمر مشاهده می‌شود ولی می‌تواند در طول دوره نوزادی ( 28 روز اول عمر) و حتی دوره شیرخواری هم دیده شود.

با توجه به این که شیرمادر ملین است و به دفع محتویات دستگاه گوارش نوزاد کمک می‌کند، لذا دریافت کمتر شیرمادر، دفع را کاهش می‌دهد و در نتیجه سبب افزایش بیشتری در بازجذب روده‌ای بیلی‌روبین خواهد شد. برای درمان زردی ممکن است نیاز به درمان‌هایی همچون فوتوتراپی، دارو درمانی یا تعویض خون وجود داشته باشد، چرا که در صورت بروز و تداوم زردی شدید در نوزاد ممکن است عوارض خطرناک و غیرقابل برگشتی مانند کاهش شنوایی، فلج مغزی، کندذهنی، اختلال در تعادل حرکتی، ناهنجاری‌های اندام و نیز بیش فعالی رخ دهد.

درمان‌های دارویی که در زردی نوزادی مورد استفاده قرار می‌گیرد عبارت است از فنوباربیتال، دیپنیسیلامین،کلوفیبرات، شارکول و درمان‌های سنتی مانند شیرخشت و ترنجبین. در ایران از گیاه شیر خشت از زمان‌های قدیم در زردی نوزادان استفاده می‌شد. از این گیاه در کتاب قانون ابن‌سینا و کتاب الحاوی رازی نام برده شده است. بعضی از مطالعات نشان می‌دهد مصرف شیر خشت موجب کاهش سریع‌تر زردی نوزاد و نیز کاهش طول مدت بستری می‌شود. همچنین مصرف آن در مادر می‌تواند در کاهش زردی نوزاد انی که از شیر مادر استفاده می‌کنند موثر باشد.

اما با توجه به عوارض خطرناکی که زردی می‌تواند ایجاد کند، مهم‌ترین نکته‌ای که والدین باید به آن دقت داشته باشند، مراجعه فوری به پزشک متخصص در صورت مشاهده زردی در کودک و خودداری از هرگونه خوددرمانی برای نوزادان است.

دکتر کاوه سالارمند

داروساز