تقابل ترکیه و آمریکا در سوریه

اکنون دو جریان در ارتباط با تحولات سوریه شکل گرفته است:‌ بخش اول شامل کلیت دولت سوریه و ارتش این کشور است که در عملیات میدانی کنترل مناطق عمده سوریه را بر عهده گرفتند و بخش دوم حمایت آمریکا از گروه‌ها و نیروهایی که در بخشی از خاک سوریه حضور دارند و این نقطه تقابل به پیچیدگی اوضاع سوریه منجر می‌شود.

با این‌که بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی متعددی روند تحولات سوریه را پیگیری می‌کنند، افزایش حمایت آمریکا از نیروهای کرد در سوریه سبب نگرانی جدی دولت ترکیه شده و مقامات ترک با این استدلال که اقدام آمریکایی با مصالح ملی و امنیتی کشورشان در تضاد است، به مناطقی در شمال سوریه حمله نظامی کردند.

مقام‌های ترکیه پیش‌تر اعلام کرده بودند که بشدت مخالف ایجاد یک اقلیم کردی در شمال سوریه هستند. با این‌که ترکیه هم‌پیمان استراتژیک آمریکا محسوب می‌شود، اما اکنون به این باور رسیده که سیاست و دیپلماسی آمریکا در سوریه، در سطوح امنیتی برای ترکیه ایجاد مشکل می‌کند. بیشترین نگرانی ترکیه معطوف به افزایش توان نیروهای کرد در سوریه و همچنین تلاش برای اقلیم‌سازی کردی در شمال سوریه و به موازات آن استقرار نیروهای تحت حمایت آمریکا در مرز سوریه و ترکیه است. این تهدیدها در روزهای گذشته ذهن دولتمردان ترک را به خود جلب کرده بود تا جایی که تهدید به حضور نظامی در منطقه عفرین کردند و در نهایت ارتش ترکیه به این منطقه حمله نظامی کرد.

با توجه به مجموعه شرایطی که در ارتباط با سوریه حادث شده، دو نکته قابل تأمل است. نخست این‌که به باور اغلب تحلیلگران، آمریکایی‌ها به شکلی از حضور نظامی در سوریه می‌اندیشند. این امر اگر مبتنی بر جریان‌های کردی در داخل سوریه باشد در نقطه تقابل نگاه و رویکردی است که ترکیه در سوریه دنبال می‌کند.

از سوی دیگر، برخی تحلیگران معتقدند دیپلماسی و مواضعی که ترکیه در سال‌های گذشته، به غیر یک‌سال اخیر که موضعش را به روسیه و ایران نزدیک کرد، در جهت ایجاد تنش و بحران و کمک به گروه‌های تروریستی و رویکرد مبتنی بر سرنگونی دولت بشار اسد بود. البته ترکیه همچنان در یک وضعیت ناپایدار از این موضع حمایت می‌کند.

اما تحولات اخیر سوریه از منظر ترکیه به افزایش تحرکات کردها در مسیر ایجاد منطقه خودمختار منجر شده که برای آنها بسیار نگران‌کننده است بویژه که اگر این تحرکات از سوی آمریکا حمایت شود به تنش جدی‌تر میان آمریکا و ترکیه منجر خواهد شد. چنان که در هفته‌های گذشته نیز شاهد نوعی جدال لفظی میان آمریکا و ترکیه بودیم. با توجه به اقدام نظامی ترکیه به طور کلی پیش‌بینی می‌شود روند تحولات سوریه منجر به کشمکش جدی‌تری میان ترکیه و آمریکا شود.

در این میان، دولت سوریه منتقد هر دو طرف است؛ از یک سو،‌ اقدامات و مجموعه تحرکات آمریکایی را در خاک سوریه، نقض کامل حاکمیت خود می‌خواند و از سوی دیگر، اقدام متجاوزانه ترکیه به خاک خود را به هیچ‌وجه قابل توجیه نمی‌داند. در واقع، تلاش ترکیه برای حضور نظامی در سوریه در تقابل با حاکمیت ملی سوریه است.

روند تحولات اخیر، سوریه را به یک شرایط جدیدی سوق می‌دهد که آمیخته با تنش‌ها و نگرانی‌های تازه‌ای است، اما در این میان نقش بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی دیگر در ارتباط با سوریه را نباید نادیده گرفت. البته بحث‌هایی که درباره مذاکرات تمام گروه‌های معارض، مخالف و دولت سوریه و بازیگران بیرونی مطرح شده بود، تحت‌الشعاع کشمکش‌های اخیر و حضور نظامی ترکیه در سوریه قرار گرفته است. بنابراین، اگر آمریکایی‌ها همچنان بر حضور نظامی در سوریه و حمایت از برخی گروه‌ها در داخل سوریه از جمله کردها متمرکز شوند، قابل پیش‌بینی است که روند تحولات سوریه به سمت پیچیدگی و چالش بیشتری پیش خواهد رفت.

از سوی دیگر، به نظر نمی‌رسد عملیات نظامی ترکیه در سوریه به یک استقرار طولانی‌مدت منجر شود. ترکیه نسبت به روند تحولات سوریه تا آنجا که با مصالح امنیتی این کشور در تقابل باشد، واکنش نشان خواهد داد.

سیامک کاکایی

کارشناس مسائل ترکیه