تلنگری برای پایتخت‌نشینان

حاصل حدود ده ثانیه لرزیدن زمین پایتختی که 370 محله دارد، سوخت هزاران لیتر بنزین، ابتلا به انواع بیماری‌هایی مانند سرماخوردگی، بی‌احترامی در خیابان‌ها به‌دلیل ازدحام سرسام‌آور ترافیک و در نهایت بیش از صد مصدوم به‌دلیل وحشت از زلزله‌ای بود که فقط 5/2 ریشتر بود و کانون آن نیز حدود 50 کیلومتر با بیست و پنجمین شهر پرجمعیت جهان فاصله داشت.

تلفات بر اثر ترس نه آوار

زمین‌لرزه‌ای که بدون تخریب گسترده باعث آسیب و زیان‌های قابل توجه و پنهان و البته تأمل‌انگیز شد؛ تلفات و مجروحان بر اثر ترس از زلزله و نه آوار و تخریب ناشی از زلزله. با کمی دقت بر آمار ارائه‌شده توسط مسئولان و گزارش‌های تصویری موجود در شبکه‌های مختلف صدا و سیما و نیز فضای مجازی نکاتی به ذهن می‌رسد که قابل تأمل است و باید برای آنها برنامه‌ریزی مشخص و مدونی صورت پذیرد.

میلیون‌ها نفر در آن لحظات فراموش کردند چه‌کسی هستند و چه جایگاهی دارند و اغلب به‌فکر جان خود بودند و در آن ثانیه‌های وحشت به‌فکر نجات جان خویش بودند، ولی بدون آگاهی فقط فرار کردند تا زیر سقفی که از ساختار آن مطمئن نبودند گرفتار نشوند.

حسین درخشان، کارشناس امداد و نجات درباره ابعاد مختلف زلزله تهران و پندهایی که باید از آن آموخت، به تسنیم می‌گوید: آن چند ثانیه تلنگری بود برای ذهن مشغول مردم و مسئولان که شاید تا دقایقی دیگر هیچ‌ کدام در این جایگاه و این خانه و کاشانه که به‌زحمت آن را فراهم کرده‌ایم نباشیم. نکته مهم‌تر ترسی است که میان مردم به وجود آورد و بازار شایعه‌ها را داغ کرد. البته جامعه ما به یک ترس آگاهانه نیاز دارد ولی نه ترسی که فقط از روی احساس و خیلی زودگذر باشد.

درس عبرت از 10 ثانیه طلایی

سخنگوی سابق سازمان امداد و نجات ادامه می‌دهد: ما باید از این ده ثانیه طلایی درس عبرتی بگیریم که پس از آرام شدن اوضاع دوباره همان افراد قبلی و کم‌توجه نباشیم و دوباره به‌خاطر روزمرگی، زلزله و عواقب آن را فراموش نکنیم.

هیچ ‌کس نمی‌داند لرزه‌های بعدی در کدام نقطه کشور و با چه‌بزرگی خواهد بود ولی همگان به این اعتقاد دارند و داریم که در آینده‌ای نزدیک اتفاق می‌افتد.

درخشان تصریح می‌کند: زمین‌لرزه 29 آذر تلنگری برای همه مردم بود. باید واقع‌بین و آگاه باشیم، هیچ‌ کس نمی‌داند لرزه‌های بعدی در کدام نقطه کشور و با چه‌بزرگی خواهد بود؛ ولی همگان به این اعتقاد دارند و داریم که در آینده‌ای نزدیک اتفاق می‌افتد ولی هیچ‌گاه گفته‌های خود را جامه‌عمل نمی‌پوشانیم و گام‌های مستمری در این راه برنمی‌داریم.

خانه‌های شمال تهران که ‌روی گسل زلزله ساخته شده‌اند

نیروی واکنش سریع هلال احمر (ایثار) می‌گوید: چندی پیش در خبرها خواندم، 30 درصد سازه‌های نوساز شهر تهران ایمن نیست و بخشی از ساختمان‌ها و خانه‌های تهران در مناطق سُست، خطرناک یا بافت‌های فرسوده و در کوچه‌های تنگ و پُرازدحام هستند و بخش دیگری نیز در مناطق شمالی تهران روی گسل‌های اصلی ساخته شده که با بروز تکانی شدید این بناها در معرض خطر و آسیب جدی هستند.

درخشان ادامه می‌دهد: پس از زمین‌لرزه 29 آذر اعلام شد 117 نفر دچار مصدومیت و متأسفانه دو نفر نیز فوت شدند که هیچ کدام ناشی از ریزش آوار یا خرابی‌های ناشی از زلزله نبود و تماما بر اثر ترس از زلزله بود و نه آسیب زلزله و شتاب‌زدگی؛ یعنی مردم در فرار بدون برنامه، دچار این آسیب‌ها شدند.

زمینگیرشدن سیستم‌ امدادی دراثر ترافیک

مسئول مرکز عملیات امداد و نجات «EOC» کشور خاطرنشان می‌کند: هجوم مردم برای خروج از منازل و شهر تهران ناشی از دستپاچگی و شتاب‌زدگی باعث آسیب‌ها شده بود و از سوی دیگر چنین مواقعی این عجله و ترافیک ایجادشده باعث زمینگیر شدن سیستم‌های امداد و نجات همچون هلال احمر، اورژانس و آتش‌نشانی هم می‌شود، پس به این نکته باید توجه کنیم که علاوه بر مسئولان تک‌تک مردم هم به‌اندازه و جایگاه خود برای کاهش آسیب‌های زلزله مسئول هستند که قبل از بحران برای جلوگیری از ایجاد وخامت و افزایش میزان آسیب، آمادگی لازم را داشته باشند و آموزش‎های مورد نیاز را فرا بگیرند.

با وجود این، ضرورت ایجاد ترس آگاهانه و هشدارهای لازم در جامعه همچنان حس می‌شود و بالا بردن آگاهی عمومی توسط مسئولان و رسانه‌ها با توجه به نیاز مردم مهم است و باید در جهت ایجاد تیم‌های پاسخگویی به حوادث براساس الگوی جامعه‌محور و محله‌محور تمرکز کرد تا کنار تیم‌های تخصصی جست‌وجو و نجات، مردم نیز آمادگی لازم را در مواجهه با حوادث و بحران داشته باشند.

مسئولان غیرمرتبط آمار مرگ را اعلام نکنند

همچنین مسئولان نیز باید براساس قوانین مرتبط در حوزه بحران‌ها عمل کنند و یکی از چالش‌های همیشگی در این خصوص اعلام آمار کشته‌ها توسط سازمان‌های غیرمسئول ازجمله پلیس، اورژانس، هلال احمر، فرمانداری، استانداری و حتی نمایندگان مجلس است، در حالی که باید طبق قانون فقط سازمان پزشکی قانونی آمار تلفات مرگ را اعلام کند.

پزشکی قانونی در ساعات نخست بحران‌ها فعال شود

کما این که این مسئولان در توجیه اعلام آمار مرگ می‌گویند نهادهای آنها آمار مرگ براساس خدمات خود را اعلام می‌کنند، و از طرفی نیز به‌دلیل این که تعداد آمار مرگ در روش امدادرسانی بسیار حیاتی است، باید سازمان پزشکی قانونی نیز در همان ساعات اولیه تیم‌های سیار خود را فعال کند تا مسئولان امر با به‌دست آوردن آمار واقعی مرگ و میر بتوانند بهترین و سریع‌ترین تصمیمات را اتخاذ کنند.

زلزله تهران مرگ داشت یا نداشت؟

مثلا در زلزله تهران عنوان می‌شود دو نفر جان خود را به‌دلیل ترس از دست دادند، ولی سازمان پزشکی قانونی این دو مرگ را به‌دلیل زلزله تهران نمی‌پذیرد و عنوان می‌کند این مرگ‌ها به پزشکی قانونی ارجاع نشده است و در گروه مرگ‌های ناشی از زلزله این سازمان وجود ندارد.

ضرورت همراه داشتن کوله ایمنی

زلزله یا بلایای طبیعی ممکن است باعث قطع چند روزه برق، آب، گاز، سامانه حمل و نقل، سیستم‌های ارتباطی و دیگر سیستم‌های مهم شود. امکان تخریب بیمارستان‌ها و عدم امدادرسانی بموقع نیز وجود دارد.

در این شرایط، آشنایی با کمک‌های اولیه و در اختیار داشتن کیف‌های امدادی، باعث واکنش مناسب‌تر می‌شود . بنابراین خانواده‌ها باید کوله ایمنی زلزله را در خانه، خودرو، محل کار یا مدرسه داشته باشند. برای حمل و نقل راحت‌تر، بهتر است از کوله پشتی یا کیف‌های کوچک استفاده کرد.

اقلامی که باید در کوله ایمنی باشد، عبارتند از: داروها، دفترچه بیمه یا نسخه‌های دارویی مهم، نام دکتر و اطلاعات شخصی، فرم رضایت پزشکی برای بستگان، جعبه کمک‌های اولیه و دستورالعمل آن، دستکش‌های کار (غیر لاستیکی)، ماسک گرد و غبار، عینک یا لنزهای یدک به همراه محلول شست و شو، بطری آب، سوت (برای مشخص کردن محلتان به نیروهای امدادی)، کفش‌های محکم، پول اضطراری، نقشه شهر، فهرست تلفن مراکز اورژنس خارج ار منطقه شما، غذای فاسد نشدنی با آب و کالری زیاد، در بازکن، فلاشر با باتری اضافی، موارد بهداشتی شخصی، دستمال‌های مرطوب، لوازم تفریحی مانند مداد رنگی، نوشت‌افزار، عروسک، اقلام بهداشتی، کیسه پلاستیکی، لباس‌های اضافی و کپی کارت‌های شناسایی. همراه داشتن کوله ایمنی می‌تواند از میزان آسیب‌دیدگی افراد در شرایط بحرانی بکاهد.