پیشتازی دانشگاه در حرکت‌های انقلابی

دانشجویان در ملی شدن صنعت نفت جایگاه خاصی داشته و یکی از فعال‌ترین گروه‌ها بوده و به این ترتیب دو بازوی حرکتی انقلابی بودند و البته در این جنبش روحانیت نیز حضور داشتند و تقریبا نقش رهبری برعهده روحانیت بود.

در کودتای 28 مرداد و بعد از آن 16 آذر نمودی از حرکت و جنبش زیبای دانشجویی علیه کودتای آمریکا و علیه استکبار جهانی بود، شعارهای آن روز علیه آمریکا و رژیم کودتاگر مطرح بود و در این مسیر سه نفر از بهترین دانشجویان ما به شهادت رسیده و تعدادی زخمی شدند. بعد از آن در همه اعتصابات دانشجویان پیشتاز بودند، البته احزابی هم شکل گرفته و در دانشگاه نفوذ داشتند که بیشتر به شکل نهضت بودند تا عضوگیری؛ همانند نهضت مقاومت ملی، نهضت ملی شدن صنعت نفت و حتی جبهه ملی؛ این‌گونه نبود که در دانشگاه عضوگیری کنند، بلکه به صورت جنبش حرکت می‌کردند تا نهضت 15 خرداد که باز دانشجویان سنگ‌تمام گذاشته و برنامه‌های بسیار خوبی را اجرا کردند. در آن زمان من دانشجو بودم و بخوبی اتفاقات آن مقطع را به خاطر دارم.

دانشگاه همیشه در حرکت های انقلابی پیشتاز بود، عده‌ای از دانشجویان در احزاب مختلف و گروه‌های چریکی حضور داشتند، در حرکت‌های انقلابی که بعد از 15 خرداد نیز شکل گرفت و به پیروزی انقلاب منجر شد دانشگاه در جایگاه بالایی قرار داشت.

در بررسی دقیق باید بگوییم گروه‌های کمونیست و چپی بعد از سال 1320 در دانشگاه کم‌کم جایگاه‌هایی را برای خود باز کردند و آنها هم فعالیت‌های بسیاری در دانشگاه داشته و نفوذشان سازمان‌یافته‌تر بود، این نفوذ همچنان ادامه داشت و در سال‌های بعد از کودتا و ملی شدن صنعت نفت بیشترین مناظره‌های ما در دانشگاه با این گروه‌ها بود. دانشجویان در حالت انقلابی و در مقابل آمریکا قرار داشتند تا مقطع پیروزی انقلاب اسلامی که در این پیروزی باید به نقش دانشجویان، تحصن علما و برخی دیگر در مسجد دانشگاه تهران و حوادث 13 آبان اشاره کرد.

تاثیر‌گذاری جنبش دانشجویی
بر پیروزی انقلاب و دفاع مقدس

همگان از تاثیرات جنبش دانشجویی بر پیروزی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس آگاهی دارند، در پیروزی انقلاب اسلامی کشورمان، دانشجویان یکی از اسوه‌های مقاومت و مبارزه علیه رژیم شاهنشاهی بودند که رهبری آنها را نیز امام خمینی(ره) و روحانیت برعهده داشتند. دانشگاه تهران در دوران پیروزی انقلاب اسلامی مرکز تفکرات سیاسی بود و دانشجویان در این دانشگاه و دانشگاه‌های دیگر نقش مهمی در پیروزی انقلاب اسلامی داشتند، در آن دوران دانشگاه تهران مملو از اقشار مختلفی از مردم جامعه بود که برای شرکت در بحث‌های سیاسی وارد دانشگاه می‌شدند.

ماهیت ضداستکباری جنبش دانشجویی

ماهیت جنبش دانشجویان در هر عصری ضداستکباری بوده است، با این تفاوت که این استکبار در برهه‌ای از زمان آمریکا و انگلیس و شوروی بودند و در برهه‌ای دیگر از تاریخ که عصر حاضر است، آمریکا و دنیای غرب است که سعی دارند حکومت استکباری را در دنیا پیاده کنند و جنبش دانشجویی نیز امروز در برابر این مستکبران ایستاده‌اند. این تفکر ضداستکباری که در جنبش دانشجویی وجود دارد، بسیار حائزاهمیت است و باید از انحراف مسیر آن جلوگیری کنیم. حرکت جنبش دانشجویی با سایر حرکت‌های محافظه‌کارانه باید متفاوت باشد و اگر دانشجویان ایراد و انتقاد منطقی در جامعه و عملکرد مسئولان مشاهده کنند، باید مطرح کرده و در راستای برطرف کردن آن و پیشرفت جامعه حرکت کنند.

زمینه و بستر سیاسی در دانشگاه‌ها نیز باید به گونه‌ای باشد که دانشجو از مسائل سیاسی عصر خود بخوبی آگاهی داشته باشد و عمق بینش و درک او از مسائل روز و اتفاقات در حد قابل قبولی باشد تا بتواند از این دانسته‌ها نیز در مسیر اهدافش بهره‌برداری کند. البته جنبش دانشجویی نباید در دست گروه‌ها و احزاب سیاسی خاصی باشد و نیات آنها را عملی کند، بلکه باید مستقل عمل کند و به طور مستقل فکر کرده و آن مجموعه دانشجویی را اداره کند که در این صورت موفق نیز خواهد بود. جنبش دانشجویی قطع یقین غربگرا نبوده و نخواهد بود و هرکس در این راستا صحبتی کند، به طور قطع راه را اشتباه رفته است.

اصولا برخی احزاب مختلف در دانشگاه‌ها جای پاهایی دارند. درعین حال نمی‌توان این اقدام را منع کرد، اما انتظار این است که دانشجویان به طور کلی به صورت مستقل تصمیم بگیرند، نه براساس دستور و روش‌های حزبی.

بلکه خودشان باید در این زمینه خلاق بوده و حرکت‌های نو داشته باشند، رهبر معظم انقلاب هم در این زمینه توصیه‌های جالبی دارند و تشویق‌های ایشان موثر بوده است. البته در حال حاضر روحیه حضور فعال سیاسی در همه دانشجویان دیده نمی‌شود و شاید نقص کنونی باشد. دانشجویان باید کمی فعالیت و جنبش خود را بیشتر کنند، نه این‌که اجراکننده دستورات احزاب سیاسی باشند. دانشجو باید بتواند با یک فکر باز آینده خود و جامعه‌اش را پیش‌بینی کند و با رهنمودهایی که می‌تواند از استادان و مراجع فکری بالاتر بگیرد در جهت پیشبرد زمینه انقلاب در کشور فعال باشد.

مهدی چمران - رئیس سابق شورای شهر تهران