عدالتخواهی، مهم‌ترین دغدغه دانشجویان آرمانخواه

طبیعت همراهی دانشگاه‌ها با نهضت امام در پیشبرد وقوع انقلاب و برچیدن نظام شاهنشاهی غیرقابل انکار است. این تاثیرگذاری قبل از وقوع انقلاب وجود داشت اما در برهه انقلاب می‌بینیم نقش دانشجویان در وقوع انقلاب کاملا واضح و هویدا است اگر چه در شکل گیری نهضت دانشگاه آنچنان نقشی داشته اما وقوع انقلاب اسلامی در برهه سال 57 یکی از ارکان و محورهای اصلی که به این جریان کمک کرد دانشگاه و دانشجویان بودند. در تثبیت انقلاب هم جریان دانشگاه شاید بیش از جریان‌های دیگر اثر گذار بود. محوری‌ترین نقش‌های اجرایی کشور در ابتدای انقلاب را جریان دانشجو عهده‌دار شد. در جریان تسخیر لانه جاسوسی که انقلاب دوم بود جریان دانشجویی بود که این حرکت عظیم را انجام داد و با این کار جلوی بسیاری از فتنه‌ها و آسیب‌ها را گرفت. همه اینها حول محور تثبیت انقلاب اسلامی است. در جریان دفاع مقدس هم حضور دانشجویان نه‌تنها به عنوان رزمنده حتی در حوزه فرماندهی اثرگذار است. شهدایی مثل حسن باقری،‌ شهید وزوایی، شهید همت، احمد متوسلیان و... از دانشجویان بودند. در حال حاضر اگر بنا بر ادامه حیات طیبه انقلاب باشد بدون شک تداوم آن با نقش‌آفرینی دانشجویی خواهد بود. این نقش‌آفرینی در چهار محور صورت می‌گیرد. محور اول نقش‌آفرینی در حوزه علم و فناوری است. در حدیث شریف آمده؛ العلم سلطان به این معنا که صاحبان علم می‌توانند بی‌واسطه حکومت کنند.

علم، قدرت و اقتدار آفرین است و می‌تواند با تسهیل شرایط زندگی و خدمت‌رسانی به مردم و فراهم آوردن شرایط مناسب این تسلط و قدرت را ایجاد کند. انقلاب اسلامی اگر می‌خواهد قدرت نرم خود را داشته باشد و در برابر قدرت‌ها سر خم نکند و فشارهای دشمنان انقلاب باعث کند شدن حرکت انقلاب نشود مهم‌ترین کار حضور در صحنه علمی است. اگر می‌خواهیم به این نقطه برسیم لازمه‌اش این است که در عرصه علمی پیشرفت کنیم. مسلما پیشرفت در عرصه علمی کاملا به حرکت دانشجویی وابسته است. مهم‌ترین نقش‌آفرینی جریان دانشجویی در تداوم آرمان‌های انقلاب اسلامی است که با اقتدار و قدرت جریان علمی کشور را پیش ببرد و نگذارد حرکت علمی کشور کند شود. کما این‌که مهم‌ترین وظیفه دانشجو حرکت علمی است. دانشجویان اگر به دنبال آرمان‌های انقلاب اسلامی هستند یکی از مهم‌ترین عوامل آن تسلط و قدرت در علم است.

عرصه دوم، ورود در خدمات عمومی به مردم است. دانشجویان به عنوان کسانی که این خدمات را ارائه می‌دهند باید در عرصه خدمت‌رسانی ورود کنند. یکی از اهداف انقلاب اسلامی عدالت اجتماعی و تحقق آن است. یکی از مظاهر عدالت اجتماعی خدمات مساوی و رساندن خدمات عمومی به مردم است. متاسفانه با گذشت نزدیک به چهار دهه با وجود خدمات شایان انقلاب اسلامی به مردم هنوز تا رسیدن به معنای واقعی عدالت اجتماعی راه طولانی در پیش داریم. دانشجویان دغدغه‌مند این عرصه را نباید فراموش کنند و جریان خدمت‌رسانی مردم باید استمرار پیدا کند. از نظر نباید دور داشت که حقا و انصافا در میان اقشار مردم، دانشجویان بیش از دیگران در این زمینه دغدغه دارند و مصداق بارز آن اردوهای جهادی و خدمت‌رسانی است. در تمام دانشگاه‌های کشور این برنامه اجرا می‌شود و دانشجویان در همه فصول سال در این عرصه حضور دارند و چندین گروه حتی در ایام تعطیلات به مناطق کمتر برخوردار می‌روند و خدمت رسانی را انجام می‌دهند اما باید شاهد باشیم که این روند از گسترش بیشتری برخوردار باشد. در حادثه اخیر زلزله کرمانشاه،‌دانشجویان برای خدمت‌رسانی حضور فعالی داشتند و کار خالصانه و صادقانه انجام دادند. در روزهای اول برخی چهره‌ها در منطقه حضور پیدا کردند و عکس یادگاری انداختند اما دانشجویان بدون رسانه از همان روزهای اول تا به امروز در این مناطق حاضر شدند و صادقانه خدمت کردند.

عرصه سوم بحث مطالبه‌گری است. طبیعی است وقتی حرکتی در جامعه شروع می‌شود ممکن است با آفاتی روبه‌رو ‌شود. انقلاب اسلامی در مسیر حرکت خود با ورود در عرصه اجرا و تشکیل حکومت اسلامی ممکن است در برخی مواقع با کاستی مواجه شده و منجر شود که خدایی نکرده قطار انقلاب از ریل خود فاصله بگیرد و اگر این اتفاق بیفتد تحقق آرمان‌ها و اهداف با مشکل روبه‌رو می‌شود. شاهدیم که در برخی عرصه‌ها و زمینه بخصوص کارگزاران دولت اسلامی در برهه‌های مختلف یا به خطا رفتند یا به دلیل برخی کم‌کاری یا وجود برخی مفاسد تحقق برخی اهداف انقلاب را با مشکل مواجه کردند. گسترش این روند برای اهداف انقلاب یک آسیب جدی به حساب می‌آید. طبعا حضور جریانی به عنوان ناظر دقیق و هوشیار و در عین حال عالم و منطقی و رصد این آسیب‌ها از سوی این جریان باعث بازگشت قطار انقلاب به ریل اصلی خود خواهد شد. جریان دانشجویی به عنوان یکی از جریان‌های اصیل انقلاب می‌تواند این مهم را انجام دهد. به تعبیر شهید بهشتی، جریان دانشجویی مانند معلم جامعه است که اگر معلم خواب بماند نماز یک جامعه و ملت قضا می‌شود. جریان دانشجویی است که باید کاستی‌ها و نقایص ببیند و نقد درست کند و آن را فریاد بزند و مطالبه کند تا انحراف اصلاح شود. رهبر معظم انقلاب در دیدار با دانشجویان مکرر بر وجود چنین روحیه‌ای تاکید می‌کنند. یکی از خواسته‌های مهم ایشان از دانشجویان عدالتخواهی است. عدالتخواهی دانشجویان در مطالبه‌گری آرمان‌های اسلامی و مبارزه با فساد و انحراف خلاصه می‌شود. شاید کسانی دیگر مثل جریان دانشجویی نتوانند در این عرصه نقش‌آفرینی کنند. چون ممکن است مثل دانشجویان اشراف به مسائل کشور نداشته باشند و از سوی دیگر جریان دانشجویی با داشتن چند ویژگی کاملا صلاحیت ورود به این عرصه را دارد. جریان دانشجویی به‌واسطه نزدیکی و آگاهی نسبت به مسائل علمی می‌تواند خیلی از مسائل را در عرصه اجرا و همچنین عرصه‌های فرهنگی و علوم انسانی تحلیل کند و با علم و اطلاع دقیق پیرامون این مسائل اظهار نظر کند. دیگر آن‌که دوران جوانی و دانشجویی نشاط‌آفرین است و روحیه بالای آرمانگرایی که در دوران دانشجویی وجود دارد، می‌تواند به مطالبه‌گری کمک کند.

همچنین نگاه‌های جریان‌های رسانه‌ای به دانشجویان نگاه ویژه و خاص دارند و صدایی که از جریان دانشجویی بلند می‌شود در رسانه‌ها انعکاس بهتری دارد. از سویی دیگر جریان دانشجویی با نهادهای اجرایی ارتباط وسیع‌تری دارد و می‌تواند دیدگاه‌های خود را بهتر منتقل کند. البته امروز شاهدیم جریان دانشجویی در سال‌های اخیر در قضیه مطالبه‌گری با افول مواجه شده که بخشی از آن به جریان دانشجویی برمی‌گردد که سطح دغدغه‌های این جریان نسبت به مطالبه‌گری کمرنگ‌تر شده است. این موضوع دلایل مختلف دارد. از جمله این‌که غرق شدن در فضای مجازی و حضور این فضا متاسفانه جریان دانشجویی را از وظیفه اصلی خود غافل کرده است. از سویی دیگر مسئولان اجرایی کشور برخورد تند و خشنی را با دانشجویان دارند. این رویکرد به صلاح کشور و نظام اسلامی و جریان دانشجویی نیست. مسئولان اگر در پی برطرف کردن نواقص و مشکلات هستند باید شنوای سخنان دانشجویان باشند. متاسفانه در سال‌های اخیر صداهای دانشجویان بویژه از نوع آرمانخواه و انقلابی از سوی مسئولان کمتر شنیده می‌شود.

یکی از آفات مطالبه‌گری سیاسی‌کاری است اما جریان دانشجویی هیچ‌گاه دل در گرو جریانات سیاسی نداشته و نباید هم داشته باشد. جریان دانشجویی باید فارغ از نگاه‌های حزبی و سیاست آرمان‌های بلند انقلاب اسلامی را در نظر بگیرد. البته انکار نمی‌کنیم که یک حزب سیاسی ممکن است حرف‌های خوب و منطبق با آرمان‌های انقلاب اسلامی بزند ولی نباید مطالبه‌گری جوان دانشجویی دستمایه احزاب و گروه‌های سیاسی خارج از دانشگاه شود.

عرصه چهارم، خود مراقبتی جریان دانشجویی است. لازمه پیگیری آرمان‌های انقلاب سالم و بانشاط بودن جریان دانشجویی است. یکی از مهم‌ترین محورهای حفظ سلامت این جریان، مراقبت از انحرافات در اقدامات دانشجویان است. جریان دانشجویی باید مراقب نفوذ فرهنگی معاندان باشد. آنها جامعه هدف خود را دانشجویان تعریف کردند و جریان دانشجویی نباید اجازه چنین نفوذی را بدهد.

دکتر احسان یاوری / مسئول سابق بسیج دانشجویی دانشگاه‌های تهران