2 ویژگی اصلی جنبش دانشجویی

رژیم پهلوی در این زمان، یکی از کشورهای وابسته به بلوک غرب بود. سپس نهضت ملی شدن صنعت نفت به پیروزی در مقابل انگلیس دست یافت، اما کودتای 28 مرداد 1332 توسط آمریکا شرایط را عملا به وضع قبل و حتی وابسته‌تر بازگرداند. این بار آمریکا هم بر 40 درصد سهام کنسرسیوم نفتی ایران دست یافت. سپس با گذشت زمان، ساواک با همکاری سازمان‌های اطلاعاتی غربی تشکیل و هرگونه صدای مخالفی سرکوب شد. همزمان رژیم شاه به‌طور کامل به آمریکا وابسته شد و ده‌ها هزار نفر مستشار نظامی آمریکایی کنترل بر ارتش ایران را در اختیار گرفتند.

حدود چهار ماه پس از کودتای 28 مرداد، ریچارد نیکسون، معاون آیزنهاور (رئیس‌جمهور آمریکا) برای مشاهده نتایج کودتا به ایران آمد. رژیم شاه در برابر اعتراضات دانشجویی در دانشگاه تهران به خشونت متوسل و به این ترتیب در 16 آذر سه نفر از دانشجویان به ضرب گلوله پلیس کشته شدند.

نگاهی به تحولات قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی آشکار می‌کند دانشجویان همواره در تاریخ معاصر کشور اثرگذار و دارای نقشی تعیین‌کننده بوده‌اند. رهبر معظم انقلاب بدرستی از این امر به نقش گفتمان‌ساز دانشجویان یاد کرده‌اند، زیرا آنان در سال‌های 42 تا 57 همواره در کنار روحانیت انقلابی بوده و به دلیل همین نقش، بسیاری از حرکت‌ها و تحصن‌ها از دانشگاه شروع می‌شد یا در دانشگاه صورت می‌گرفت.

نقش دانشجویان در پیروزی انقلاب اسلامی نیز واضح است. پس از پیروزی انقلاب نیز حضور دانشجویان در همه صحنه‌ها پررنگ و سرنوشت‌ساز بوده است. آنها در نهادهای انقلابی مانند جهاد سازندگی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و مانند آن نقشی قابل توجه داشته و در زمان جنگ تحمیلی حضور گسترده‌ای در دفاع از کشور داشتند.

پیش از انقلاب فرهنگی که بخش‌های قابل‌توجهی از فضای دانشگاه‌ها توسط گروهک‌های ضدانقلاب اشغال شده بود، دانشجویان انقلابی مساله را حل کردند و اینها تنها بخشی از تلاش‌های دانشجویان در دوره بعد از پیروزی انقلاب بوده است.

با توجه به این سابقه روشن و موثر در تحولات معاصر کشور، همان‌گونه که در رهنمودهای رهبر معظم انقلاب اسلامی در دیدار با دانشجویان آمده است، دانشگاه باید محل جوشش دو جریان در کشور باشد:

1ـ جریان علم و تحقیق و جنبش نرم‌افزاری؛ زیرا دانشگاه‌ مهم‌ترین زیرساخت پیشرفت کشور و نیروی انسانی که در دانشگاه تربیت می‌شود، مهم‌ترین سرمایه کشور می‌باشد. در این زمینه در سال‌های گذشته تلاش‌های شایسته‌ای صورت گرفته و این امر باید با شدت ادامه یابد.

2ـ جریان آرمان‌گرایی (ازجمله استکبارستیزی و عدالتخواهی) و داشتن نگاه کلان به اهداف انقلاب اسلامی که بسیار مهم و سرنوشت‌ساز است. به این ترتیب، جنبش اصیل دانشجویی با این دو خصلت مشخص می‌شود و دانشجویان با تلاش در این دو زمینه به ایفای نقش تاریخی خود ادامه می‌دهند.

دکتر مصطفی ملکوتیان/ استاد دانشگاه