قهر سینماگران با کتاب

از این‌رو در حوزه کتاب‌های تئوریک سینمایی، نه ناشران علاقه چندانی به نشر چنین آثاری نشان می‌دهند و نه متاسفانه مخاطبان بالقوه‌ای که قاعدتا باید خواننده چنین آثاری باشند، توجهی به این آثار دارند.

به بهانه روز (پنجشنبه) قرار چهارم کتاب‌گردی با محوریت علت تیراژ پایین کتاب‌های سینمایی و عدم رغبت اهالی سینما به مطالعه آثار سینمایی، با برخی از اهالی سینما گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

کتاب مکمل دانایی ماست

محمد یراقچی، مدیر انتشارات کتاب پنجره با بحرانی دانستن اوضاع نشر در ایران به جام‌جم گفت: اوضاع اسفبار نشر در ایران خیلی جدی است و چندسالی است به یک بحران تبدیل شده؛ بحرانی که خیلی از ناشران و کتابفروشی‌ها را در مرز ورشکستگی و تعطیلی قرار داده. حالا جدا از این تیراژ کلی پایین کتاب در کشور، تیراژ کتاب‌های سینمایی آنقدر پایین آمده که دیگر چاپ کتاب‌های سینمایی کم و محدود شده، گویی انگیزه مطالعه پایین آمده و از عوامل موثر در این کاهش انگیزه به اعتقاد من فضای مجازی است. چون امروز دیگر مردم بیشتر اطلاعات مورد نیازشان را با جست‌وجو در اینترنت کسب می‌کنند.

وی توضیح داد: در گذشته بزرگ‌ترین مرجع مطالعه و تحقیق، کتاب بود. دانشجوها و هرکسی که دنبال یادگیری بود یا کتاب می‌خرید یا به کتابخانه‌ها مراجعه می‌کرد، اما امروز دیگر همه چیز تغییر کرده است.

مدیر انتشارات کتاب پنجره یادآور شد: یادگیری هر حرفه‌ای به صورت تجربی قطعا ضروری است، اما در کنار آن نمی‌توان نقش عمده‌ای را که مطالعه دارد، نادیده گرفت. به عنوان مثال اگر یک بازیگر زندگی‌نامه یا مصاحبه‌های بازیگران مطرح دنیا را بخواند، نگرش وی به دنیای بازیگری تغییر می‌کند. او کم‌کم یاد می‌گیرد که بازیگری فقط محدود به آموزش‌های اکتینگ نیست و نیاز به برنامه‌های جنبی هم دارد. کتاب مکمل دانایی ماست و توانایی ما را در هر کاری بالا می‌رود.

یادگیری تجربی دیگر جواب نمی‌دهد

پرویز اجلالی، استاد موسسه عالی آموزش و پژوهشگر سینما در گفت‌وگو با جام‌جم، سینمای امروز ایران را نیازمند دانش تئوریک دانست و گفت: بدیهی است که دانش سینمایی اهالی سینما عقب‌تر از توانمندی سینمایی ماست و جایگاه سینمای ایران در دنیا به حدی رسیده که باید دانش‌اش را به‌روزتر کند. سینمای ایران اگر می‌خواهد به جایگاه رفیع‌تری از آنچه امروز هست برسد، باید کتاب‌های قوی با ترجمه‌های سلیس و روان منتشر کند و برای فیلمنامه‌هایش از کتاب‌های ادبی قوی اقتباس کنند و... روش تجربی که پیش از این بیشتر اهالی سینما در پیش می‌گرفتند، از این به بعد شاید کمتر جواب بدهد. اجلالی تصریح کرد: البته سابقا سینما را نه‌تنها در ایران که در بیشتر نقاط دنیا به صورت عملی یاد می‌گرفتند و حتی تشکیلات سینمای هالیوود هم یادگیری‌شان بیشتر عملی بوده تا تئوریک. در ایران هم بسیاری از فیلمسازان تاریخ سینما که فیلم‌های ماندگاری هم ساختند تحصیلات دانشگاهی این رشته را نداشتند! بنابراین رابطه بین فیلمسازی و مطالعه کتاب‌های تخصصی هیچ‌گاه رابطه روشن و واضحی نبوده و حتی به اعتقاد من جنبه حسی و شهودی هنر بیشتر از جنبه سیستماتیک و علمی‌اش است.

غوره نشده مویز می‌شوند

رضا درستکار، نویسنده و منتقد سینما با اشاره به وضعیت کتابخوانی در اهالی سینما به جام‌جم گفت: در سینمای ایران کمتر پیش می‌آید که کسی خود را نیازمند آموختن یا خواندن تئوری‌های سینمایی بداند. کسانی‌که وارد سینما می‌شوند باید دانش سینمایی را فرا گرفته باشند و شناخت لازم را نسبت به پدیده‌ای که در آن ورود می‌کنند (به عنوان بازیگر، کارگردان، فیلمبردار و... ) داشته باشند. اما ما در کشوری زندگی می‌کنیم که به موضوعات مختلف توجه منصفانه‌ای نمی‌شود. خیلی از کسانی‌که در سینما فعال هستند (از مدیر تا سیاستگذار تا مجری طرح و...) به اشکال دیگری وارد سینما می‌شوند و تازه وقتی وارد این حوزه شدند، می‌روند دنبال یادگیری الفبای آن و غالبا تا الفبای آن را یاد می‌گیرند غوره نشده مویز می‌شوند! نویسنده کتاب در قلمرو گفتار (15 مقاله سینمایی) تصریح کرد: در چنین وضعیتی آیا اشکال از سینماگران است؟ بله آنها هم اشکال دارند، اما نه صددرصد. الان دانشکده‌های سینمایی ما هم به‌روز نیستند. دانشکده‌های ما هنوز دارند آیزنشتاین و پودولسکی درس می‌دهند، هیچ اشکالی هم ندارد اما بالاخره چه زمان قرار است نگره‌های جدید را به دانشجوها آموزش دهند؟ ما فیلمسازانی مثل امیر نادری، عباس کیارستمی، مجید مجیدی و... را داریم که در تمام دنیا نمره قبولی گرفته‌اند. چرا از دانش و آگاهی این افراد در کتاب‌های وطن خودمان استفاده نمی‌شود؟ مگر می‌شود کتاب‌های آموزشی هیچ‌وقت به‌روز نشود؟ او خاطرنشان کرد: الان تعداد پدیدآورندگان سینمایی در کشور ما خیلی پایین است و اگر هم کاری انجام شود توجهی به آن نمی‌شود. من خودم الان چند ماه است کتاب «در قلمرو گفتار» را منتشر کردم و کتاب دیگری هم زیر چاپ دارم، اما دریغ از یک نفر از همین اهالی مطبوعات که راجع به آن اظهارنظری (چه مثبت چه منفی) کرده باشد و این غم‌انگیز است.

ساناز قنبری