رقصنده با گوزن‌ها

پویش نجات مرال‌ها

این روزها فعالیت‌های محیط‌زیستی برای خیلی‌ها ‌مثل مد است، اما‌ پیرطاهر زمانی پاشنه کفش‌هایش را برای نجات محیط‌زیست ور کشید که خبری از این ماجراها نبود.

پیرطاهر عاشق جنگل است. خودش می‌گوید: ‌جنگل‌های هیرکانی یکی از قدیمی‌ترین جنگل‌های جهان است. ما هم که جنگل‌نشین بودیم و علاقه‌مند به جنگل. آن‌طور که او تعریف می‌کند وقتی متوجه شد‌ تغییرات اقلیمی ‌برخی مردم بومی و البته گردشگران کمر به نابودی محیط‌زیست بسته‌اند، تلاش کرد به سهم خود بر زخم‌های محیط‌زیست مرهم بگذارد.

همین شروعی بود برای همکاری با سازمان‌های مرتبط؛ از سازمان جنگل‌ها و مراتع گرفته تا محیط‌زیست. او می‌گوید تنها همکاری‌مان این بود که از آنها برای فعالیت‌های مردمی‌مان هم اجازه گرفتیم. هر چند این فعالیت‌ها به پویشی ختم شد به نام پویش نجات مرال‌ها. پویشی که اتفاقا مورد توجه هم قرار گرفت.

مرال بزرگ‌ترین پستاندار جنگل‌های هیرکانی است که نسلش رو به انقراض است. ما سه گونه گوزن در ایران داریم. شوکا، مرال قرمز و گوزن زرد که دو گونه از آن در جنگل‌های هیرکانی هم یافت می‌شود که اگر حفاظت درستی صورت نگیرد نسل آنها منقرض می‌شود. پیر طاهر می‌گوید: این طرح از طرف این حقیر پیشنهاد شده است. من این دغدغه را از قدیم داشته‌ام با توجه به این که این حیوانات رو به انقراض هستند و تنها 500 راس از این نوع گوزن باقی مانده، سعی داشتیم این طرح را اجرایی کنیم. طی ده سال گذشته تلاش‌هایی با همکاری مشترک جوامع محلی و سازمان محیط‌زیست برای حفاظت از مرال‌ها صورت گرفته است. در طول این دوره، جوامع محلی گزارش و اطلاعاتی از مناطق و تعداد مرال‌ها ارائه می‌کردند اما متاسفانه پرونده متخلفان به دادگاه نمی‌رسید و اتفاقی نمی‌افتاد. ‌

او و همراهانش به واسطه این پویش در تمام فصول سال بدون هیچ چشم‌داشتی در منطقه گشتزنی می‌کنند. کلبه‌های چوبی دامداران را برای این کار انتخاب کرده‌اند و برای 40 روز گاوبانگی که در این بازه بیشترین شکار مرال‌ها صورت می‌گیرد برنامه‌های ویژه‌ای دارند.

پیرطاهر درباره دوره گاوبانگی می‌گوید: ‌مرال نر در دوره گاوبانگی در حالت مستی به سر می‌برد و حساسیتش نسبت به تهدیدات بشدت کاهش می‌یابد و به همین دلیل هم دقت لازم را در تشخیص صدای رقیب واقعی با صدای ساخته شده توسط شکارچیان را از دست می‌دهد. ایجاد هرگونه استرس در زمان گاوبانگی باعث کاهش میزان زاد و ولد این گونه می‌شود‌. ‌ما این 40 روز را به صورت شبانه روزی در این محل‌ها در دل جنگل به دور از خانه و خانواده می‌مانیم تا از این حیوانات محافظت کنیم. بعد از این زمان هم منطقه را به حال خودش رها نمی‌کنیم و به صورت مدام در حال گشتزنی هستیم.

وقتی به ما می‌خندیدند

«به واسطه زندگی خود و اجدادم در بستر جنگل‌ علاقه بسیاری به طبیعت و حیات‌وحش داشته و دارم. اما هر سال که می‌گذرد می‌بینم وضعیت محیط‌زیست منطقه رو به تخریب می‌رود. از گذشته فعالیت‌های بسیاری در حوزه فرهنگی، اجتماعی و البته ورزشی داشتم، ولی وقتی وضعیت بحرانی محیط‌زیست منطقه را دیدم از آن فعالیت‌ها کم کردم و بیشتر روی فعالیت‌هایی برای نجات محیط‌زیست متمرکز شدم.» اینها را پیرطاهر غفاری می‌گوید، شخصی که برخلاف بسیاری از تلاش‌های زیست‌محیطی‌اش به دنبال چهره شدن نیست.

«ما از اولین گروه‌هایی بودیم که آغاز به پاکسازی زباله از دل جنگل کردیم. زمانی که این کار را انجام می‌دادیم مردم به ما می‌خندیدند! این زمانی بود که هنوز موضوع سازمان‌های مردم‌نهاد به این شکل جدی نبود.»

گروهی که پیرطاهر از آن می‌گوید جمعی دوستانه از روستاییان منطقه است، ‌منطقه‌ای در ییلاقات شهرستان آمل. روستای زیبای کنگرج‌کلا چلاو. خیلی هم در قید و بند نهاد و سازمان نبودند و از 20 سال پیش تاکنون به فعالیت‌های محیط‌زیستی‌شان ادامه می‌دهند؛ هر چند حالا به پیشنهاد دوستانشان فعالیت‌های این گروه در قالب یک سازمان مردم نهاد به ثبت رسیده است: انجمن پویشگران حافظ محیط‌زیست کوهستان. انجمنی متشکل از بومیان همین منطقه.

بر‌خلاف نام این انجمن، فعالیت‌های اعضای آن محدود به فعالیت‌های محیط‌زیستی نماند، چراکه آنها دست به احیای جشن‌های باستانی منطقه خودشان هم زده‌اند و جشن 26 نوروز ماه را 12 سال است در این منطقه برگزار می‌کنند.

رو‌در‌رو با قاچاقچیان چوب

هر چند پویش مرال‌ها مورد توجه قرار گرفته، اما پیرطاهر می‌گوید تنها هدف این پویش حفاظت از این گونه حیوانی نیست، چون بارها پیش آمده تا او و همراهانش جلوی فعالیت قاچاقچیان چوب را هم گرفته‌اند.

مردم محلی سال‌هاست در منطقه با قاچاقچیان چوب و دیگر بهره‌برداری‌های غیرقانونی از جنگل مواجه هستند؛ اما از چندی پیش جمعی از مردم محلی که نسبت به این اقدامات حساس شده بودند با زیر نظر گرفتن قاچاقچیان چوب و فیلمبرداری از اقدامات غیرقانونی آنها در بهره‌برداری از جنگل و اطلاع آن به مسئولان محلی، جنگلبانان و همچنین سازمان جنگل‌های منطقه نسبت به برخورد با این اقدامات فعالیت‌هایی را آغاز کرده‌اند.

پیرطاهر می‌گوید: ‌هر چند پس از تذکرهای مکرر و انجام نشدن اقدامات لازم در برخورد با قانون‌شکنان، جمعی از مردم، خود در برابر قاچاقچیانی که در منطقه مشغول به انجام فعالیت‌های غیرقانونی بودند ایستادند‌، اما نجات محیط‌زیست کشور به حمایت ویژه مسئولان نیاز دارد.‌ اقداماتی از این‌ دست در منطقه جریان دارد و بسیاری از مردم محلی در راستای حفاظت از جنگل عزمی راسخ دارند، اما در این میان موضوعی که مطرح می‌شود حمایت مسئولان محلی و همچنین سازمان جنگل‌ها و مراتع از این‌گونه اقدامات است که متأسفانه چندان مورد توجه قرار نمی‌گیرد.

تفنگت را زمین بگذار

هر چند حالا نگاه مردم بومی خیلی تغییر کرده است، اما هنوز هم مشکلات بسیاری در این راه وجود دارد. پیرطاهر می‌گوید: بسیاری از اجداد خود ما شکارچی بوده‌اند و بسیاری از اهالی بومی همچنان شکارچی‌اند؛ اما بسیاری از این افراد حالا تفنگ را کنار گذاشته‌اند و دوربین برداشته‌اند، هرچند در این میان تعارضاتی هم پیش آمد. یکی ازاهداف شخصیم‌ تغییر نگرش مردم به اهمیت محیط‌زیست است. من اگر بتوانم در طول سال دو شکارچی بی‌رحم را از دور خارج کنم دینم را ادا کرده‌ام.

او می‌گوید: بسیاری از شکارچیان خارج از مناطق به این محدوده می‌آیند. تعداد بومیان داخل منطقه بسیار کم است. همچنین شکارچیان، توانایی مالی بسیار خوبی دارند و برای تفریح به شکار می‌آیند.

آن‌طور که پیرطاهر تعریف می‌کند متاسفانه این دست شکارچیان فرهنگ برخورد با محیط‌زیست را نمی‌دانند. او ادامه می‌دهد: به عنوان بومی این مناطق، بخش اعظمی از اتفاقات را این‌طور تحلیل می‌کنم که از نظر فرهنگی در این موارد کار نشده است. به همین علت هنوز خیلی‌ها به بهانه تفریح سلاح به دست می‌گیرند‌.

وقتی حرف از معیشت مردم می‌زنم و شکار را بهانه این معیشت می‌کنم خیلی زود مخالفتش را بیان می‌کند و از فردی مثال می‌زند که متمول است و مغازه‌دار شهر، اما برای شکار پا به این منطقه می‌گذارد:‌ اگر این نوع از شکار برای تامین معشیت است، باید جلوی آن گرفته شود، چون باید معیشت جایگزین ایجاد کنند و شکارچیان بومی در برابر حفاظت از گونه‌های زیستی درآمد داشته
باشند.

میثم اسماعیلی