دود عالی مستدام!

کرمانشاه، شیراز، اراک، مشهد، اصفهان، تبریز، اهواز و تهران هم فرقی نمی‌کند، معابر این کلانشهرها در قرق اتوبوس، مینی‌بوس، تاکسی و خودرو‌های سواری شخصی فرسوده است.

هرچند در کنار دامن زدن به آلودگی هوا، این ارابه‌های‌مرگ، جان و مال مردم را نیز نشانه رفته‌اند. اما تلاش‌های ده سال گذشته برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده راه به جایی نبرده، چون قرار بود با پایان برنامه پنجم مشکل خودروهای فرسوده نیز حل شود، اما در خوشبینانه‌ترین حالت هنوز 50 درصداز خودروی‌های فرسوده در معابر کشور دود به دل شهروندان می‌کنند.

آمارهای متفاوتی از تعداد خودروهای فرسوده در این چند سال از زبان مسئولان شنیده شده و می‌شود؛ از عدد شش میلیون خودروی فرسوده که احمد دنیامالی، عضو پیشین شورای شهر تهران به آن اشاره کرده تا آمار یک میلیون و 250هزار خودروی فرسوده که از سوی حمیدرضا فولادگر، نماینده مجلس مطرح شد‌.

فارغ از این آمار‌های متناقض، ‌باید به مشکلاتی که سبب نامناسب بودن این روند شده پرداخت‌‌، از کمبود منابع مالی و سیاست‌های اشتباه بگیرید تا نبود متولی واحد و ‌برنامه منسجم و مناسب نوسازی و از رده خارج کردن خودروهای فرسوده.

در این میان، اما تصویب لایحه هوای پاک شاید بتواند قفل معضل خودروهای فرسوده را باز کند، مصوبه‌ای که براساس یکی از بندهای آن خرید و فروش و تردد خودروهای فرسوده به واسطه اهرم‌های قوی قانونی ممنوع شده است.

بن‌بست فرسودگی

حدود یک دهه از طرح خروج خودروهای فرسوده از چرخه حمل و نقل می گذرد. طبق این طرح قرار بود تا پایان برنامه پنجم توسعه تمامی خودروهای فرسوده از رده خارج شود، اما با اتمام برنامه پنجم توسعه کمتر از 50درصد خودروهای فرسوده از رده خارج شدند.

اعطای تسهیلات با سود کم به متقاضیان از رده‌خارج کردن خودروهای فرسوده یکی‌از راهکارهای خروج خودروهای فرسوده است.

برای سهولت این روند باید بانک‌ها وام‌هایی با سود کم را در اختیار متقاضیان خودرو قرار دهند، چون عمده این خودروها در اختیار اقشاری است که درآمد چندانی ندارند و معمولا جزو دهک‌های متوسط و پایین جامعه هستند.

این موضوعی است که مسعود تجریشی، معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست به آن اشاره می‌کند و در گفت‌وگو با جام‌جم می‌ افزاید: مهم‌ترین مشکلی که در ارتباط با تعویض خودروها داریم همین تامین منابع مالی است که وقتی دولت اعتباری ندارد از بانک‌ها درخواست می‌کند و بانک‌ها به واسطه طلب وثیقه‌های سنگین عملا باعث به بن‌بست رسیدن در این مرحله می‌شوند.

او از رایزنی برای استفاده از صندوق ملی حرف می‌زند و معتقد است تا به حال کارکرد خاصی از این صندوق مشاهده نشده است.

تجریشی می‌گوید: یکی از کارکردهای این صندوق ‌ تامین منابع مالی برای پروژه‌های زیست محیطی است که می‌تواند اثرات آنی داشته باشد. این صندوق می‌تواند وام‌هایی بدهد که بتوانیم بسیاری از مشکلات زیست محیطی از جمله خودروهای فرسوده را با آن پوشش دهیم.

معاون محیط انسانی سازمان محیط زیست با اشاره به اسقاط خودروهای فرسوده می‌گوید: ما سالانه بیش از 300 هزار خودرو اسقاط می‌کنیم، اما از آن سو بیش از یک میلیون خودرو اضافه می‌شود و هیچ مدیریتی نمی‌تواند پاسخگوی تبعات این چرخه باشد.این درحالی است که کارشناسان تاکید می‌کنند با توجه به کیفیت نامناسب خودرو و موتورسیکلت‌ و قطعات به کار رفته در آنها خیلی از این وسایل نقلیه نو نیز بعد از چند ماه یا چند سال به اندازه خودروهای فرسوده تولید آلودگی می‌کنند.

تجریشی در ارتباط با نقش این خودروها در زندگی مردم معتقد است یکی از راه‌حل‌های این مشکل حساسیت‌زایی افکار عمومی در این زمینه است.

او می‌گوید: در زمینه آب، افکار عمومی حساسیت ویژه‌ای به خرج می‌دهد. به همین علت باید مردم را نسبت به خودروهای فرسوده نیز‌ حساس کنیم تا به پیامدهای ناشی از این مشکلات آشنا شوند.

سیاست‌های فرسوده

مجید کیان‌پور، عضو کمیسیون عمران مجلس هم آمار دیگری از خودروهای فرسوده اعلام می‌کند. او با اشاره به وجود یک میلیون و 500 هزار خودروی فرسوده در ایران، به جام‌جم می‌گوید:‌ وجود متولیان متعدد باعث شده روند نوسازی خودروهای فرسوده با کندی پیش رود و در واقع مشکل خودروهای فرسوده متولی واحدی ندارد.

او تعلل در نوسازی خودروهای فرسوده را حاصل سیاست‌های اشتباه و طرح‌های ناکارآمد می‌داند و به جام‌جم می‌گوید: متاسفانه بانک‌ها همکاری مناسبی را با دیگر دستگاه‌ها نداشته و در پرداخت تسهیلات نوسازی تعلل می کنند. در این رابطه نیاز است وزارت صنعت، معدن و تجارت، بانک‌ها، شهرداری‌ها و سازمان حفاظت محیط زیست همکاری مناسبی را با هم داشته و بانک‌ها تسهیلات ‌ با نرخ پایین را به صاحبان خودروهای فرسوده اختصاص دهند تا بتوان طی یک برنامه چهار تا پنج ساله نوسازی خودروهای فرسوده را تحقق بخشید.

نایب‌رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی، از تردد یکهزار مینی‌بوس فرسوده و سه میلیون خودروی فاقد کاتالیست در تهران انتقاد می کند و می‌گوید: بیش از 10 درصد خودروهای پایتخت فرسوده هستند و به صورت جدی نیاز است در جهت نوسازی آنها اقدام کرد.

خودروهای فرسوده و مشکل فرهنگی

آخرین آمار به گواه اطلاعات پلیس راهور ناجا‌ از وجود سه میلیون و 800 هزار خودروی پلاک تهران در پایتخت حکایت دارد. این در حالی است که حدود 20 درصد خودروهای پلاک شهرستان هم طی شبانه‌روز در شهر تهران تردد می‌کنند. از این تعداد خودروهای پلاک تهران ‌حدود 280 هزار خودروی کاربراتوری است و نزدیک به یکصد هزار خودروی فرسوده.

نواب حسینی‌منش، دبیر معاینه فنی کلانشهرهای کشور نیز معتقد است 32 درصد آلودگی هوای تهران به علت عبور و مرور خودروهای فرسوده است.

او به جام‌جم می‌گوید: در صورتی که بتوان این خودروهای آلاینده را نوسازی کرد، بخش مهمی ‌از آلودگی هوای شهر تهران و خسارات ناشی از آن که سالانه حدود 30 میلیارد دلار تخمین زده می‌شود، حل خواهد شد.

حسینی‌منش معتقد است سیاست‌های تشویقی و اعمال نظرهای تنبیهی در کشورمان پاسخگو نیست.

او به جام‌جم می‌گوید: در کشورهای پیشرفته، از رده خارج کردن خودروهای فرسوده، با توجه به سن خودرو، بیمه آن و هزینه‌های عوارض، در حال افزایش است. یکی از دلایل ناموفق بودن این امر در ایران به این موضوع برمی‌گردد که خودرو معمولا در اکثر نقاط دنیا، به عنوان یک کالای مصرفی شناخته می‌شود، اما در ایران اغلب به آن به عنوان یک کالای سرمایه‌ای نگاه می‌کنند بنابراین تعویض آن بسختی انجام می‌شود.

دبیر معاینه فنی کلانشهرهای کشور با اشاره به تصویب لایحه هوای پاک می‌گوید: در این قانون قید شده است خرید و فروش خودرو، اخذ بیمه شخص ثالث و دادن معاینه فنی به این خودروها ممنوع است. این قانون تاثیر بسیاری دارد و کمک بسیاری خواهد کرد به تغییر نوع نگاه به خودروها از یک کالای سرمایه‌ای به یک کالای مصرفی.

با توجه به گفته‌های کارشناسان باید تاکید کرد عزمی جدی برای از رده خارج کردن خودروهای فرسوده و بازگرداندن آسمان آبی به کلانشهرها وجود ندارد، زیرا اگر غیر از این بود مسئولان به جای درنظر گرفتن تسهیلات ویژه برای خودروسازان و کمک به آنها تسهیلاتی در اختیار اقشار ضعیف جامعه قرار می‌دادند تا آنها بدون‌ غم نان برای نوسازی خودرویشان قدم بردارند.

میثم اسماعیلی - جامعه