چرایی این همه توفان در آمریکا

هفته پیش خسارات ناشی از توفان هاروی و حالا بلایای برآمده از توفان ایرما و در سال‌های گذشته وقوع توفان‌هایی شدید همچون ایزابل، متیو، کاترینا، آیرین و... این سوال را در ذهن بسیاری ایجاد کرده است که اسامی این توفان‌ها ریشه از کجا می‌گیرند و چرا در سال‌های اخیر تا این حد دفعات رخداد آنها زیاد شده و حجم خسارات ناشی از آنها بالا رفته است؟

جالب است بدانید نام توفان‌ها را از روی فهرست از پیش آماده‌ شده‌ای انتخاب می‌کنند که از حدود سال 1358 تهیه شده و اسامی مندرج در آن اغلب زنانه و البته مردانه است. در واقع دو فهرست نام به توفان‌های شرق اقیانوس آرام و اقیانوس اطلس اختصاص داده شده که بیشتر آنها شامل توفان‌هایی است که در پهنه آمریکا رخ داده‌اند.

به‌طور کلی باید بدانیم توفان‌های فوق استوایی در آمریکا در اصطلاح صحیح‌تر توفَند (Hurricane) یا تندبادهای دریایی (Tropical cyclone) به سامانه‌ جوی بشدت متلاطمی گفته می‌شود که مشخصه آن یک مرکز کم فشار است که همراه با بارندگی شدید توام با بادهای با سرعت بالا و سیلاب شدید رخ می‌دهد.

اگر می‌پرسید چرا این توفان در دیگر مناطق دنیا و از جمله خاورمیانه با چنین قدرتی روی نمی‌دهند، در پاسخ باید بگویم، به علت ساختار هیدرودینامیکی که در جریان گسترش و رشد این توفندها رخ می‌دهد، این گونه سامانه‌های جوی بر خلاف گردبادها، مدت چندان زیادی روی خشکی دوام نمی‌آورند و از این رو بیشتر در مناطق استوایی و مرطوب به وفور پدید می‌آیند.

پهنه سرزمین آمریکا و نواحی‌ای نظیر خلیج مکزیک ـ که در میان دو اقیانوس اطلس و آرام قرار دارند ـ از نظر جغرافیایی و اقلیمی شرایط مساعدتری برای وقوع این توفندها دارند.

هر سال در دوره‌ای به مدت پنج ماه، از اواسط خرداد تا اواسط آذر، قریب به 60 جبهه هوای باران‌زای کم فشار از ساحل غربی آفریقا به سمت ساحل شرقی آمریکای شمالی حرکت می‌کند که فقط بعضی از این جبهه‌های کم‌فشار در پایان مسیر خود به توفندهای بزرگ تبدیل می‌شود.

توفندها را از نظر قدرت می‌توان به پنج دسته تقسیم کرد: دسته اول شامل ضعیف‌ترین بادهاست و دسته پنجم شدیدترین بادها را تشکیل می‌دهد. شعاع این‌گونه توفندها که مدت فعالیت‌شان در حدود یک هفته است، از کمتر از 220 کیلومتر شروع می‌شود و تا بیش از 800 کیلومتر می‌تواند گسترش یابد.

دانشمندان می‌گویند بالارفتن میانگین دمای کره زمین به علت افزایش تولید دی‌اکسیدکربن و دیگر گازهای گلخانه‌ای که عمده علت زمینه‌ساز، بالارفتن مصرف سوخت‌های فسیلی در قرن اخیر بوده است، از علل تشدیدکننده عوارض ناشی از تغییرات اقلیمی و از جمله شدت‌یافتن توفان‌های بزرگ آمریکا در سال‌های اخیر بوده است.

واقعیتی با شواهد علمی بسیار که از سوی دولت دونالد ترامپ و بسیاری از جمهوریخواهان آمریکا زیر سوال برده شده است و عینی‌ترین نتیجه این تفکر، خروج آمریکا از معاهده تغییرات اقلیمی پاریس بوده است. حال باید دید با وقوع توفان‌های عظیم هاروی و ایرما و خسارات هنگفت ناشی از آن، آیا تغییری در نگاه دولت ترامپ نسبت به پذیرفتن راهکارهای علمی برای کنترل گرمایش جهانی پدید می‌آید؟

کاظم کوکرم - دبیر گروه دانش