تیغ دو لبه ارز

برخی کارشناسان معتقدند تثبیت قیمت دلار در طول سال‌های گذشته باعث تضعیف صادرات غیرنفتی و تشویق واردات کالاهای مصرفی شده و آسیب‌هایی را به اقتصاد کشور تحمیل کرده است. در سوی مقابل، عده‌ای معتقدند اگر قیمت ارز روند صعودی در پیش بگیرد هرچند صادرات تقویت می‌شود، اما هزینه تأمین مواد اولیه وارداتی بیشتر خواهد شد.

در این میان، تصمیمات تیم اقتصادی دولت دوازدهم، مهم‌ترین متغیر نرخ ارز محسوب می‌شود. در جریان رأی اعتماد به وزرا، محمد شریعتمداری، وزیر صنعت، معدن و تجارت، نسبت به نرخ کنونی ارز زبان به گلایه گشود و اعلام کرد که نرخ فعلی دلار در بازار، مناسب تولید و صادرات نیست و تنها حمایت‌کننده واردات است.

وعده‌ای که شریعتمداری داد این بود که با هماهنگی بانک مرکزی و وزارت امور اقتصادی و دارایی، این نرخ را اصلاح خواهد کرد.

او در دفاعیات خود در مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: با رها کردن نرخ ارز مخالفم، اما تثبیت غیرعقلایی نرخ ارز بدون توجه به مابه‌التفاوت نرخ داخلی و خارجی، قطعا صادرات کشور را با اختلال مواجه خواهد کرد. شریعتمداری گفت: نرخ کنونی ارز، حامی واردات است، بنابراین باید اصلاحات لازم را روی آن انجام داد.

از سوی دیگر، بازار در انتظار مواضع مسعود کرباسیان وزیر اقتصاد دولت دوازدهم نسبت به قیمت ارز است. مطالعات کارشناسی بانک مرکزی نیز بر افزایش نرخ ارز متناسب با تورم تاکید دارد، اما به علت حواشی سیاسی، تاکنون این کار انجام نشده است.

تجار و صادرکنندگان می‌گویند سرکوب قیمتی در طول سال‌های گذشته باعث به صرفه نبودن صادرات شده و آسیب‌هایی را به اقتصاد کشور تحمیل کرده است اما اگر قیمت ارز روند صعودی را در پیش بگیرد تا صادرات صرفه اقتصادی داشته باشد، هزینه تأمین مواد اولیه از کشورهای خارجی به منظور تولید بیشتر خواهد شد اما آنچه مسلم است تمایل دولت به افزایش نرخ ارز است. این در حالی است که برخی فعالان بازار به خبرنگار جام‌جم گفتند که برخی افراد با هدف گران کردن دلار اقدام به خرید ارز می‌کنند و در برخی روزها دلار بشدت کمیاب می‌شود.

دلار ارزان و به صرفه نبودن صادرات

محمد لاهوتی، رئیس کنفدراسیون صادرات ایران به جام‌جم گفت: اکنون شاهد اتفاقات خوبی در بخش صادرات و واردات نیستیم به این دلیل که بسیاری از کالاهای دریافت‌کننده ارز مبادله‌ای نیازی به این نوع ارز ندارند و باید با ارز آزاد وارد شوند.

وی افزود: اختصاص ارز به این نوع کالاها باعث می‌شود تا در زمان‌هایی که عرضه ارز کاهش می‌یابد بسرعت شاهد افزایش نرخ آن باشیم. همچنین ثبات و پایین نگه داشتن نرخ ارز در طول سال‌های گذشته باعث شده تا انگیزه صادرات از بین برود و همه تولیدکنندگان به سمت واردات بروند.

لاهوتی با اشاره به مشکلاتی که برای صادرات پتروشیمی پیش‌آمده بود، اظهار کرد: وقتی کالایی مانند محصولات پتروشیمی به کشوری صادر و ارز حاصل از آن بلوکه می‌شود و درست در همین زمان تقاضا برای ارز زیاد است، دور از ذهن نیست که گرانی دلار را شاهد باشیم.

وی با اشاره به تأثیرات قیمت دلار در بازار تصریح کرد: واقعیت اقتصاد این است که فنر ارز در کشور پایین نگه داشته شده و متناسب با تورم، رشد نداشته است. سیاست سرکوب نرخ ارز در هر زمانی که اتفاق افتاده این فنر رها شده و امیدواریم که در دولت دوازدهم شاهد چنین موضوعی نباشیم.

رئیس کنفدراسیون صادرات ایران ادامه داد: این خواسته فعالان اقتصادی و صادرکنندگان نیست که مبلغ ارز افزایش چشمگیری داشته باشد به این دلیل که اقتصاد متزلزل می‌شود. به نظر می‌رسد اگر دلار روزی یک تومان گران شود، نه در بازار تاثیری نشان می‌دهد و نه شوکی اتفاق می‌افتد.

لاهوتی ادامه داد: این زنگ خطری برای دولتمردان است که با یک تقاضای ساده بازار بر هم می‌خورد و باید اختصاص‌های بی‌مورد ارز برای واردات را حذف کرده و از سیاست سرکوب نرخ ارز دست بردارند تا شاهد تکانه‌های اقتصادی نباشیم.

کاهش صادرات

سید کمـال سیدعلی معاون اسبق ارزی بانک مرکزی نیز به رشد قیمت ارز و دلایل آن اشاره کرد و گفت: تقاضا برای سفرهای خارجی و کاهش صادرات، مهم‌ترین عواملی هستند که در افزایش نرخ ارز تأثیر گذارند.

وی تصریح کرد: اگر محور سیاست‌ها در دولت دوازدهم صادرات باشد، باید کمی نرخ ارز افزایش یابد تا صادرات صرفه اقتصادی داشته باشد. قیمت ارز به صادرات حرکت می‌دهد، البته این افزایش باید در حد معقول باشد به طوری که اگر سالانه حداقل 7 تا 8 درصد نرخ ارز تعدیل شود، صادرات گزندی از بابت نرخ ارز نمی‌بیند.

معاون اسبق ارزی بانک مرکزی در واکنش به این که در چهار ماهه اول امسال، صادرات کشور کاهش قابل توجهی داشته است، گفت: به طور طبیعی وقتی صادرات کاهش می‌یابد، عرضه ارز حاصل از صادرات به بازار کاهش می‌یابد و این فاصله را باید بانک مرکزی با عرضه ارز پر کند.

گرانی در بازار یا مدیریت واردات

دکتر مسعود دانشمند، دبیرکل خانه اقتصاد ایران هم درباره آینده بازار ارز به خبرنگار ما توضیح داد: طبق اعلام دولتمردان قرار است نرخ دلار متناسب با نرخ تورم تعیین شود، اما باید توجه داشت این کار با معایب و محاسنی همراه است.

وی افزود: افزایش نرخ دلار موجب کاهش واردات و در برخی موارد کاهش قاچاق می‌شود، اما باید در نظر داشت که رشد قیمت دلار باعث بالا رفتن هزینه‌های تولید به دلیل تهیه مواد اولیه از کشورهای خارجی است.

دانشمند با بیان این‌که دولتمردان باید همه ابعاد رشد قیمت دلار را بررسی کنند و بعد نسبت به اجرای این سیاست اقدام کنند، تصریح کرد: در چند سال گذشته واردات روند صعودی داشته و در آخرین آماری که از سوی گمرک ایران اعلام شد، تراز تجاری منفی شده بود که این موضوع نشان‌دهنده دلار ارزان در اقتصاد است. اما اگر در این شرایط قیمت دلار یکباره 300 تا 500 تومان افزایش یابد، هزینه‌های تولید حدود 10 درصد افزایش خواهد یافت که تأثیر این رشد قیمت تا وقتی به چرخه مصرف برسد، رشد 20 تا 30 درصد در قیمت تمام‌شده خواهد بود.

دبیرکل خانه اقتصاد ایران ادامه داد: ثابت نگه داشتن دلار بیشتر سیاسی بود و دولتمردان به منظور این‌که بتوانند ثبات قیمت ارز را به عنوان یک دستاورد دولت یازدهم عنوان کنند، اقداماتی را انجام دادند. شاید اگر نوسان دلار در دولت قبل اتفاق نمی‌افتاد، ثبات قیمت دلار در این دولت خیلی جای مانور نداشت.

محمدحسین علی‌اکبری - اقتصاد