سبد خالی تالیف در بـازار خـرید تـرجمه

به گزارش جام‌جم، هیات انتخاب و خرید کتاب طی نزدیک به دو دهه فعالیت در راستای وظایف قانونی در زمینه کمک به ناشران از طریق پرداخت یارانه و نیز مجموعه‌سازی بخشی از کتابخانه‌های سراسر کشور و همچنین توسعه کتابخوانی در حوزه فرهنگ عمومی از طریق انتخاب، خرید و اهدای کتاب‌های مناسب حوزه فرهنگ عمومی در فرآیند بازار نشر کتاب کشور، فعالیت کرده است.

خرید براساس شناسنامه

با وجود شفافیت در اطلاع‌رسانی و نظم در برگزاری جلسات پیاپی که مورد تاکید کارشنا سان است، باز هم نقدهایی نسبت به عملکرد این هیات وجود دارد. بلقیس سلیمانی نویسنده و عضو هیات انتخاب و خرید کتاب وزارت ارشاد در گفت‌وگو با خبرنگار ما می‌گوید: کمیته‌های مختلفی در هیات وجود دارد که من در کمیته ادبیات هستم. چهار نفر عضو کمیته ادبیات هستند که طی جلسات مختلف کتاب‌ها را می‌چینند و یکی یکی برمی دارند و با توجه به محتوای کتاب، ناشر و میزان تیراژ بررسی می‌کنیم چه تعداد از هر کتاب خریداری شود.

البته با این توضیح، این سوال پیش می‌آید که چطور اعضای هیات انتخاب و خرید کتابی را که نخوانده‌اند، می‌خرند؟ سلیمانی دراین باره توضیح می‌دهد: مگر می‌شود همه کتاب‌ها را خواند؟ ما در جلسات چند صفحه را می‌خوانیم و براساس مولفه‌هایی مانند محتوای کتاب، ناشر و میزان تیراژ خریداری می‌کنیم.

این نویسنده می‌گوید: ما در حوزه ادبیات جز رمان‌های عامه‌پسند همه کتاب‌ها را چه از ناشران تهرانی و چه شهرستانی می‌خریم، اما تعدادش فرق می‌کند. گاهی کتاب مرجع است و هزینه خرید آن بالاست. در این شرایط براساس بودجه ارشاد کتاب می‌خریم.

تالیف، بدون حمایت

بلقیس سلیمانی به‌عنوان یکی از اعضای هیات انتخاب و خرید، خود نقدهایی هم به عملکرد این هیات دارد؛ از جمله آن‌که می‌گوید: در این برهه از زمان به‌نظرم باید از نشر داخلی حمایت کرد.

کتاب‌های ترجمه به‌قدر کافی خریدار دارد، اما هم‌اکنون هیات انتخاب کتاب‌های ترجمه را هم می‌خرد. پیشنهاد من این است که هیات آثار ترجمه نخرد و از مولف ایرانی و ناشر کتاب‌های تالیفی حمایت کند.

این نویسنده درباره عدم خرید کتاب‌های عامه‌پسند همچنین بیان می‌کند که کتاب‌های عامه‌پسند به‌دلیل آن‌که خودش خریدار دارد، دیگر حمایت لازم ندارد.

بی‌توجهی به کودکان و نوجوانان

نادر قدیانی مدیر انتشارات قدیانی و از ناشران پیشکسوت هم به جام‌جم می‌گوید: ‌من ویژگی‌های این دوره از عملکرد هیات انتخاب را نظم و انضباط و اطلاع‌رسانی در رسانه‌ها می‌دانم. با توجه به این‌که خودم کتاب تولید می‌کنم به‌عنوان کارشناس بارها دقت کردم آن کتابی را که نباید از من بخرند، نمی‌خرند و آن کتابی را که باید بخرند، می‌خرند.

او ادامه می‌دهد: آنچه که به‌عنوان نقد می‌توان به هیات انتخاب کتاب وارد کرد این است که بودجه ندارند. خریدهایشان رسیده به زیر صد نسخه. این خیلی قابل نقد است. بخصوص در حوزه کودک و نوجوان 50 یا صد نسخه کجا می‌خواهد برود؟ برای هر استان هم که یک نسخه بفرستند تمام می‌شود.

قدیانی اظهار می‌کند: دیگر نقدی که به این هیات وارد است تاخیر آن است. یعنی مثلا ناشری کتابی منتشر کرده، اینها چند ماه بعد آن کتاب را می‌خرند. همین باعث می‌شود کتاب‌هایی که به کتابخانه‌ها می‌رود، خیلی به روز نباشد.

معیارهای انتزاعی

کتاب‌هایی که به‌منظور تقویت و ترویج فرهنگ اسلامی باشند، کتاب‌هایی که موجبات ارتقای سطح فرهنگ عمومی جامعه براساس تعاریف مندرج در مصوبات شورای فرهنگ عمومی کشور و شورای عالی انقلاب فرهنگی را فراهم آورند، کتاب‌هایی که در حفظ گسترش و غنای زبان و ادبیات فارسی موثر باشند، کتاب‌های ارزشمندی که در ارتباط موضوعی با دین، فرهنگ و تمدن ایران و اسلام، تاریخ، ادبیات انقلاب اسلامی و دفاع مقدس باشند، کتاب‌هایی که موجب ارتقای علمی در حوزه‌های مختلف شوند، کتاب‌هایی که موجب ارتقای فرهنگ اسلامی و تعالی دانش اجتماعی زنان شوند، کتاب‌هایی که موجب گسترش پیوندهای فرهنگی کشور با جوامع دیگر و تقویت فرهنگ ایران و اسلام شوند، کتاب‌های ارزشمند حوزه نظری هنر بویژه هنر اسلامی، فرهنگ‌ها و دائره‌المعارف‌ها یا کتب مرجع ارزشمند، کتاب‌های ارزشمندی که ارتباط موضوعی با حوزه مخاطبان جامعه روستایی و عشایری دارند، کتاب‌هایی که در استمرار یادگیری و مطالعه نوسوادان موثر باشند، کتاب‌های کودکان و نوجوانان که به منظور آشناسازی این گروه سنی با تاریخ و تمدن و فرهنگ ایران و اسلام، مقابله با تهاجم فرهنگی، ترویج و تفهیم فرهنگ معاصر اسلامی و متناسب با نیازهای کودکان و نوجوانان تهیه شده باشند، کتاب‌های داستان و شعر مناسب، کتاب‌های متناسب با موضوعات مهم فرهنگی سال که از سوی نظام جمهوری اسلامی ایران اعلام شده باشند؛ اینها به‌عنوان ملاک‌های کلی برای انتخاب و خرید کتاب‌ها عنوان شده است. این را هم به‌عنوان یک پرسش می‌توان مطرح کرد که براساس این ملاک‌های انتزاعی، اعضای هیات چگونه آثار را حائز این معیارها تشخیص داده‌اند.

کمبود بودجه

پرویز بیگی‌حبیب‌آبادی شاعر و مدیر انتشارات فصل پنجم هم به جام‌جم می‌گوید: هیات با محدودیت بودجه مواجه است. زمانی‌که ارشاد با این محدودیت مواجه نبود ،کتاب‌ها را می‌خرید اما حالا در تعداد بسیار کمتری می‌خرد.

او در این باره که با توجه به روند کاهش بودجه، آیا هیات روند مناسبی را در خرید کتاب‌ها دارد، پاسخ می‌دهد: من ناشر تخصصی شعر هستم و فقط در یک موضوع کتاب چاپ می‌کنم. این را ناشرانی می‌توانند بگویند که در چند حوزه کتاب منتشر می‌کنند. با این حال در همین حوزه تخصصی شعر باید بگویم تعدادی که می‌خرند بسیار محدود است و بین 50 تا 100 نسخه در فهرست خرید قرار می‌گیرد.

این شاعر و ناشر درباره تصمیم‌گیری هیات براساس شناسنامه ظاهری کتاب، بدون مطالعه آنها، بیان می‌کند: البته ناشر مهم است، مولف مهم است، قیمت و تعداد صفحات کتاب مهم است. بدیهی است اگر کسی بخواهد همه کتاب را بخواند که نمی‌شود. از طرفی آنها باید کارشناس کتاب داشته باشند. من خودم بعد از 40 سال با یک تامل و تورق می‌توانم بفهمم وزن کتاب چقدر است. همین دو روز قبل بود که اعلام شد در جلسه 577 هیات انتخاب و خرید کتاب وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی خرید 429 عنوان کتاب در 72 هزار و 400 نسخه به مبلغ کل 15 میلیارد و 390 میلیون و یکصد هزار ریال برای خرید مورد تصویب قرار گرفت.

عناوین کتاب‌های مصوب برای خرید در سایت معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و در تارنمای هیات انتخاب و خرید کتاب به نشانی http://mof.farhang.gov.ir/fa/home/book بارگذاری شده است. در این فهرست به تفکیک آمده است که چه تعداد از هر کتاب برای تجهیز کتابخانه‌های عمومی و چه تعداد برای تجهیز کانون‌های فرهنگی مساجد خریداری شده است. با این حال تعداد نسخه‌ها خیلی امیدوارکننده نیست و حول همان 50 تا 100 نسخه می‌چرخد.