آستانه، میزبان پنجمین نشست مذاکرات سوریه

نشست‌های کارشناسی هیات‌های ایران، روسیه و ترکیه از عصر روز دوشنبه آغاز شده است.
به گفته منابع قزاق برنامه کاری نشست پنجم آستانه در چهار محور خلاصه شده است:

1- هماهنگی مواضع طرف‌های مختلف درباره مناطق کاهش تنش و نحوه اجرای توافقات، تعیین مرزهای محدوده کاهش تنش و تعیین شاخص‌ها برای کنترل این مرزها 2- گفت و گو درباره تشکیل کمیته آشتی ملی سوری 3- گفتگو درباره نحوه رساندن کمک‌های انسانی و بازسازی ساختارهای زیربنایی سوریه 4- توافق در باره آزادی زندانیان هم از دیگر محورهای مورد بررسی در نشست آستانه پنج است.

جابری انصاری معاون عربی آفریقای وزیر خارجه و سرپرست هیات ایرانی با اشاره به اختلاف‌های متعدد و سخت‌تر شدن روند مذاکرات پیش رو، ابراز امیدواری کرد در نشست پنجم چند سند به امضا برسد.

سرپرستی هیات نمایندگی روسیه در مذاکرات آستانه را آلکساندر لاورنتیف نماینده ویژه رئیس جمهوری این کشور در امور سوریه برعهده دارد.

سرگئی ریابکوف، معاون وزیر خارجه روسیه پیش از آغاز نشست از آمادگی شرایط برای مشارکت آمریکا در مذاکرات آستانه خبر داد اما در عین حال تصریح کرد: اقدامات یک‌جانبه آمریکا برای استفاده از قدرت نظامی علیه منافع ژئوپولوتیک دیگر طرف‌ها در سوریه غیرقابل قبول است.

ریابکوف با اشاره به ابتکار عمل «ولادیمیر پوتین» برای ایجاد یک جبهه گسترده ضدتروریستی گفت: «نمی‌توان تروریست‌ها را به بد و نه چندان بد تقسیم‌بندی کرد و سپس با این نوع تقسیم‌بندی، وظایف ژئوپولتیکی خود را به درستی ایفا کرد».

همچنین در نشست پنجم آستانه بشار جعفری، نماینده دائم سوریه در سازمان ملل ریاست هیئت دولت سوریه را برعهده دارد، و استفان دی مستورا، نماینده سازمان ملل در سوریه؛ استوارت جونز، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور خاورمیانه و یکی از مشاوران وزیر خارجه اردن از اعضای ناظر بر مذاکرات نشست آستانه پنجم هستند.

نتایج نشست‎های آستانه

مذاکره آستانه برای حل بحران سوریه و دستیابی به صلحی پایدار میان دولت و معارضان سوری با توافق مسکو، تهران و آنکارا شکل گرفت. در چارچوب این توافق، نخستین دور مذاکرات در چهارم بهمن ماه سال 95 شکل گرفت، و طی چهار دور مذاکره سخت و فشرده میان طرف‎های مختلف، نخستین توافق در نشست چهارم که 14 اردیبهشت ماه گذشته برگزار شد حاصل شد.

مطابق این توافق که به امضای دولت و معارضان سوری رسید، طرفین درباره کاهش تنش و ایجاد چهار منطقه امن در بخش‎هایی از استان‌های ادلب، حمص، غوطه شرقی، درعا و قنیطره به مدت شش ماه به توافق رسیدند، و سه کشور ایران، روسیه و ترکیه تضمین و نظارت بر اجرای این توافق را به عهده گرفتند.

توافق کاهش آتش بس

مذاکرات آستانه - که برای نخستین بار مذاکره مستقیم نمایندگان دولت سوریه و معارضان مسلح را در پی داشت – اولین گام را برای برقراری آتش بس تقریبا فراگیر و پایدار با حمایت شورای امنیت سازمان ملل در سوریه برداشته است. تفاهم‎نامه نشست چهارم آستانه برای کاهش آتش شامل مفاد ذیل می‌شود:

توقف همه اقدام‌های جنگی بین نیروهای دولتی و معارضان پیوسته به آتش بس تسهیل دسترسی ساکنان به کمک‌های انسانی بازسازی زیرساخت‌ها تامین شرایط ارائه کمک‌های پزشکی و بازگشت آوارگان ایجاد کمربند امنیتی برای جلوگیری از برخوردهای جنگی بین طرف‌های مناقشه در امتداد مرزهای مناطق کاهش تنش فعالیت ایستگاه‌های بازرسی و گذرگاه‌ها و مقرهای ویژه نظارت بر آتش‌بس ادامه مبارزه با داعش، جبهه النصره و گروه‌های تروریستی مرتبط با آنها تلاش برای جذب سایر گروه‌های معارض به آتش بس تعهد روسیه، ایران و ترکیه به اتخاذ تدابیر لازم برای تامین شرایط ایجاد مناطق امن

این توافق که در دو ماه گذشته تا حدود زیادی امنیت و ثبات در مناطق هدف را تامین کرده است، موجب تمرکز توان ارتش سوریه برای مقابله با جریان‎های تروریستی در نقاط مختلف سوریه از جمله در استان‎های رقه، دیرالزور، حمص و ادلب شده است، و تاثیر تعیین کننده ای در عملیات راهبردی ارتش سوریه برای فتح مرزهای عراق در منطقه التنف داشته است.

به همین دلیل توافق کاهش آتش بس، به عنوان نقطه عطفی راهبری در تحولات سوریه است که دامنه اثر گذاری آن از تامین امنیت نسبی در مناطق چهارگانه مورد نظر فراتر رفته و معادله میدانی نبرد در دیگر نقاط سوریه را هم فراگرفته است.

چالش‌های مذاکرات آستانه

طرف‌های مخالف با جریان مذاکرات آستانه به ویژه آمریکا، عربستان و گروه‎های تکفیری – تروریستی در روزهای گذشته و در آستانه نشست پنجم »آستانه» تحرکات وسیعی را برای بی ثمر گذاشتن روند مذاکرات آستانه آغاز کرده‎اند.

مهمترین تلاش در این چارچوب به ماجراجویی جدید آمریکا به بهانه تحرکات شیمیایی ارتش سوریه برای حمله به مواضع مخالفان بر می‌گردد. دولت آمریکا در پی طرح این ادعای دروغین، از آمادگی برای هدف قرار دادن مواضع ارتش سوریه خبر داد، و نیروهای خود را در رزمناو‎های مستقر در دریای مدیترانه و خلیج فارس به حالت آماده باش قرار داد.

متعاقب این اقدام آمریکا، عناصر تروریستی هم یک روز قبل از آغاز رسمی مذاکرات آستانه نقاطی در دمشق پایتخت سوریه را هدف قرار دادند، و با کشته و زخمی کردن بیش از 30 شهروند سوری، عزم خود برای به شکست کشاندن روند مذاکرات آستانه را نشان دادند.

سرگئی لاوروف وزیر خارجه روسیه پیشتر گفته بود که ادعاهای واشنگتن ممکن است تروریست‌ها را به یک سری اقدامات تحریک آمیز جدید ترغیب کند.

در همین چارچوب وزارت خارجه سوریه با ارسال دو نامه جداگانه به دبیرکل سازمان ملل و رئیس شورای امنیت فرستاد، و اعلام کرد هدف انفجارهای خونین دمشق شکست مذاکرات آستانه است.

در این نامه با اشاره به تهدیدات اخیر دولت آمریکا و ادعاهای دروغین درباره احتمال استفاده ارتش سوریه از سلاح شیمیایی آمده است: اقدامات آمریکا به مثابه دعوت و حمایت صریح واشنگتن از گروه‌های تروریستی برای استفاده از سلاح شیمیایی است.

یک نماینده پارلمان سوریه هم از تشدید عملیات تروریستی در سوریه با دستور آمریکا خبر داد. «احمد مرعی» با اشاره به انفجارهای اخیر دمشق گفت: هدف آمریکا و جریان‎های تروریستی از این انفجارها، اخلال در روند مذاکرات آستانه است. مرعی با اشاره به دستاوردهای بزرگ ارتش عراق و سوریه در جنگ با جریان‎های تروریستی تاکید کرد: به زودی شاهد تشدید تنش نظامی گسترده‌ گروه‌های تروریستی به دستور آمریکا و عربستان خواهیم بود.

سومین رویکرد جریان مخالف با مذاکرات آستانه برای ایجاد بن‌بست در فرایند مذاکرات؛ رایزنی و اعمال فشار بر گروه‌های معارض حاضر در مذاکرات آستانه برای کارشکنی در روند مذاکرات و خروج از جمع مذاکره‎کنندگان است.

در واقع تعدد و کثرت معارضان مسلح موجب نبود مدیریت متمرکز میان آنها شده، و کشورهای ذی‌نفوذ در گروه‌های معارض تلاش می‌کنند با تحریک هر یک از آنها روند همراهی جمعی معارضان با نشست آستانه را دچار اختلال کنند.

در همین چارچوب معارضان مسلح منطقه درعا با تحریم پنجمین نشست صلح آستانه اعلام کرد در مذاکرات پیش رو حضور پیدا نخواهد کرد.

کارشکنی‌ها در مسیر مذاکرات آستانه علاوه بر پیامدهای منفی در روند تحولات سوریه، موجب تاخیر در برگذاری نشست پنجم شد.

مطابق قرار اولیه، روزهای 23 و 24 خرداد به عنوان زمان برگزاری نشست پنجم اعلام شده بود، اما وزارت خارجه قزاقستان با اعلام تعویق 20 روزه در آغاز مذاکرات از درخواست روسیه، ایران و ترکیه برای رایزنی بیشتربه عنوان دلیل تاخیر در برگزاری نشست پنجم آستانه یاد کرد.

بحران قطر که هم طیف مخالف مذاکرات آستانه و هم کشورهای روسیه، ایران و ترکیه را به خود درگیر کرده است، عامل تاثیر گذار دیگری است که روند تحولات سوریه و به تبع آن مذاکرات صلح آستانه را تحت تاثیر قرار داده و چالش‌های پیش روی آن را افزایش داده است.

به همین دلیل ادامه دستاوردهای ابتکار صلح آستانه تا حدود زیادی در گرو حل این دست چالش‌ها قرار گرفته، و طبعا کشورهای اصلی حاضر در مذاکرات صلح آستانه برای تضمین و استمرار

موفقیت‎ها این مذاکرات باید به شکل جدی‎تری در صدد کاهش اختلافات و چالش‎های پیش رو برآیند.

یوسف اسماعیلی