حلبی آباد ها احیا می شوند؟! / یک کارشناس: حذف حاشینه نشینی شدنی نیست

به گزارش جام جم آنلاین؛ حاشیه نشینی در اطراف کلانشهرها موضوع تازه ای نیست و کشورهای دنیا سالهاست با این معضل مواجه هستند. در کشور ایران و به خصوص تهران هم حاشیه نشینی قبل از انقلاب تحت عنوان «حلبی آباد» در گوشه و کنار شهر وجود داشت ولی با افزایش پدیده مهاجرت روند این معضل افزایش چشمگیری پیدا کرد تا جایی که امروز نزدیک به 13 میلیون نفر از مردم ایران در حاشیه شهرها زندگی می کنند.

بعد از فرمان مقام معظم رهبری مبنی بر رسیدگی فوری به معضل حاشیه نشینی و ابلاغ آن به وزارت خانه‌های مختلف دولت، کمیته مطالعات حاشیه نشینی در وزارت کشور تشکیل شد که متشکل از استادان معروف و متخصص دانشگاه‌های کشور است و همگی در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی صاحب نظر هستند و در جلساتی که به طور منظم تشکیل می‌شود، حاشیه نشینی در شهرهای مختلف کشور از ابعاد مختلف مورد بررسی قرار می گیرد.

بعد از این بیانات هرکدام از وزارتخانه‌ها به فراخور مسئولیت‌ها و حیطه کاری در راستای کاهش این معضل گام برداشته اند. از جمله وزارتخانه‌ها، وزارتخانه راه و شهرسازی است که به دلیل فعالیت گسترده در حوزه مسکن همواره مورد توجه بوده است و با همکاری نهادهایی مانند شهرداری و نیروی انتظامی نقش مهمی در کاهش ساخت و سازهای بی رویه و غیر اصولی در حاشیه شهرها و برخورد با متخلفان قانونی بر عهده دارد.

وزارتخانه عریض و طویل راه و شهرسازی که از ادغام دو وزارتخانه راه و ترابری و مسکن تشکیل شده است در سال های اخیر بار سنگینی را به دوش کشید؛ از اعطای تسهیلات مختلف به مردم برای خرید خانه بگیرید تا واگذاری زمین برای خانه سازی و در نهایت طرح ساخت مسکن مهر در دولت گذشته که همگی در راستای خانه دار شدن اقشار متوسط و ضعیف جامعه و کمک به تامین امنیت و در نهایت کاهش آسیب های اجتماعی انجام شده است.

به نحوی که بر اساس آخرین گزارش شرکت عمران و بهسازی که مشروح آن در جلسه ای با حضور رئیس جمهور قرائت شد و در خصوص اقدامات انجام گرفته در کارگروه حاشیه‌نشینی به عنوان یکی از آسیب‌های اجتماعی دارای اولویت در کشور مورد بحث و بررسی قرار گرفت، بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مناطق حاشیه‌ای طی یک سال گذشته، رشدی منفی داشته است.

به گفته مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و بنا بر گزارش ارائه شده از سوی وزیر راه و شهرسازی، این وزارتخانه سعی دارد تا ساکنان مناطق حاشیه نشین را به داخل شهرها سوق دهد؛ چراکه تصور می‌کند این افراد نیز جزئی از شهر بوده و بدون شک از حقوق شهروندی برخوردار هستند.

مهاجرت دائمی است؛ حاشیه‌نشین‌ها ادامه دارد

برخی از کارشناسان حوزه جامعه‌شناسی معتقدند؛ تصمیم وزارت راه و شهرسازی مبنی بر حذف حاشیه‌نشینی و انتقال آنها به داخل شهرها در عمل امکان پذیر نیست. ابتدا باید بپرسیم چرا حاشیه نشینی ایجاد می‌شود؟ استاد جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی در این خصوص به جام جم آنلاین می‌گوید: وقتی درون شهر از تراکم جمعیت انباشته شده و در فضای محدود هزینه زندگی گران می‌شود افرادی که از سایر شهرها و روستاها به کلانشهرها مهاجرت می‌کنند به حاشیه رانده می‌شوند.

شاید دولت بتواند برخی از آنها را در بخش‌های کوچک و شهرستان‌های تابعه جای دهد و یا اینکه وزارت مسکن با ایجاد شهرک سازی در اطراف کلانشهرها بخواهد مشکل را حل کند ولی اجرای این کار سال‌ها زمان می‌برد و در عمل با شکست مواجه خواهد شد. ضمن این که هر کدام از بخش‌های حاشیه نشین بخصوص در تهران دارای ویژگی های فرهنگی خاصی بوده و و به لحاظ اقتصادی، فرهنگی، زبانی و... با یکدیگر متفاوت هستند.

به اعتقاد دکتر امان‌الله قرایی‌مقدم، سیاست انتقال و جابه‌جایی حاشیه نشین‌ها در عمل موفق نخواهد شد زیرا مهاجرت یک موج دائمی است که تنوع فرهنگ‌ها، گویش‌ها و سلایق را با خود دارد و هر کدام از مهاجران دارای پایگاه اجتماعی نامتجانسی هستند که هماهنگ کردن آنها به سادگی امکان‌پذیر نیست. در کلانشهر تهران به علت تمرکز جمعیت و جذابیت‌های اقتصادی، این موضوع بیشتر مصداق دارد و به کانون اصلی جرم‌زایی تبدیل شده است.

از طرف دیگر این کار ضرر دارد؛ وقتی مهاجران از حاشیه به متن شهر انتقال داده می‌شوند، بافت فرهنگی شهر تغییر می‌کند و ناهنجاری‌های مختلف اجتماعی را در پی دارد. دولت هم مجبور است برای آنها امکانات فراهم کند. این کار باعث تشویق سایر کسانی خواهد شد که در شهرها و روستاهای کوچک زندگی می‌کنند تا به امید دریافت مزایای جدید و امکانات بیشتر به حاشیه شهرها مهاجرت کنند. نمونه بارز در این خصوص طرح «مسکن مهر» در تهران است که اکثر ساکنان آنها غیر بومی و مهاجران حاشیه شهرها هستند.

عضو کارگروه مطالعات حاشیه نشینی در وزارت کشور پیشنهاد می‌کند: باید سیاست مهاجرت معکوس را تشویق کنیم و امکانات بهداشتی، رفاهی، درمانی، اقتصادی و... را در تمام مناطق کشور و به خصوص در مناطق روستایی توسعه دهیم و در کنار آن با ایجاد منابع شغلی و جذابیت‌های بومی مهاجرت به کلانشهرها را از مبداء کنترل کنیم. در غیر این صورت و با اجرای طرح انتقال حاشیه نشین‌ها و با ورود حدود 13 میلیون نفر با سلایق و نیاز‌های مختلف به درون شهرها وقوع و یا افزایش هرگونه جرائم و آسیب‌های اجتماعی دور از ذهن نیست.

رضا گلین شریف دینی - جام جم آنلاین