رنگ باختن جرائم در ماه مبارک رمضان

این مساله نشان ‌می‌دهد خلافکاران و بزهکاران نیز تحت تاثیر این فضای معنوی قرار می‌گیرند و از انجام کارهای خلاف دوری می‌کنند. جرایمی از جمله سرقت از خانه، خودرو و موتورسیکلت، جیب‌بری و سرقت از مغازه و دو جرم قتل و آدم‌ربایی در این ماه کاهش پیدا می‌کند. در ماه مبارک میزان «کنترل درونی» شهروندان و اثر رفتار آنها می‌تواند روی دیگران باعث شود آنها مرتکب جرم نشوند. دوم آن که فعالیت‌های فرهنگی و معنوی رسانه‌ها، بویژه صداوسیما در ماه مبارک رمضان، موجب تقویت «وجدان» افراد شده و باعث می‌شود آنها از ارتکاب به گناه و جرم دوری کنند. وقتی آمار کاهش آسیب‌های اجتماعی در ماه رمضان اعلام می‌شود، این می‌تواند در بسیاری از سیاستگذاری‌های اجتماعی موثر باشد. مبانی دینی از دل مبانی فرهنگی به کار می‌آید و از آنجا که ریشه در اصول راستین و باورهای عمیق مردم دارد، شرایط خاصی را ایجاد می‌کند که جامعه رو به رفتارهای اخلاق مدارانه‌تر و همراه با وجدان بیدارتر گام بردارد.

امسال هم آمارهای پلیس حکایت از کاهش محسوس جرایم در این ماه دارد طوری که در برخی جرایم مانند جرایم خشن این کاهش نسبت به سال‌های قبل بیشتر بود.

افزایش میزان احساس امنیت

سردار سعید منتظرالمهدی، معاون اجتماعی نیروی انتظامی درباره تاثیر ماه رمضان بر کاهش کجروی‌ها می‌گوید: هر ساله در ماه مبارک رمضان به صورت معناداری از نرخ انواع جرایم و کجروی‌های اجتماعی کاسته می‌شود و بر سطح و میزان احساس امنیت عمومی افزوده می‌شود. قطعا این از برکات معنوی این ماه ضیافت الهی است که حتی افراد مستعد کجروی و انحراف نیز برای مدتی به «صراط مستقیم» بازگشته و از هنجارشکنی و قانون‌گریزی می‌پرهیزند. حتی در این ماه مبارک از میزان تخلفات رانندگی کاسته می‌شود و اغلب شهروندان قوانین راهنمایی و رانندگی را مراعات می‌کنند. علت اصلی کاهش رفتارهای خلاف رانندگی در این ماه تلاش برای دوری از گناه است و شهروندان می‌دانند که نقص قوانین رانندگی در یک کشور اسلامی «خلاف شرع» است و لاجرم نوعی گناه و تقصیر تلقی می‌شود. به همین سبب، آنان در این ماه بیش از گذشته مراقب هستند تا با آلوده شدن به گناه و خطا ثواب بیکران روزه خود را تقلیل ندهند.

معاون اجتماعی نیروی انتظامی همچنین اظهار امیدواری می‌کند تا پس‌از ماه مبارک نیز رفتارهای هنجارمند و کنش‌های مطلوب شهروندان نیز ادامه یابد و جامعه ما بیش از پیش پاک و عاری از خطا و گناه و کجروی شود.

باید توجه داشت، زمینه بسیاری از ناهنجاری‌های اجتماعی تعارضات میان عقل و احساس و کمرنگ شدن عواطف و وجدان است و نقطه مقابل آن، دینداری قرار دارد که با ایجاد هماهنگی و رفع تعارض‌های رفتاری و تضاد میان عقل و احساس، شرایط را برای بهبود رفتارهای فردی و جمعی فراهم می‌کند. وقتی تعدادی جوان با استفاده از فضای مجازی و یک اپلیکیشن ساده چند هزار نفر را در یک رفتار جمعی دور هم جمع می‌کنند، چرا از این ظرفیت برای تشویق جامعه به رفتارهای بهنجار و دوری از جرایم و آسیب‌ها استفاده نشود.ماه مبارک رمضان نوعی تحول درونی را در انسان‌ها به همراه دارد که حتی انسان‌های بزهکار و خلافکار جامعه را نیز از موهبات خود محروم نمی‌سازد.

کارشناسان معتقدند رفتار انسان تابع شرایط حاکم بر جامعه است و زمانی که فضای معنوی و اخلاقی در جامعه حاکم می‌شود بر رفتار انسان اثر می‌گذارد و سبب عدم ارتکاب جرم می‌شود. هرچند وجود اعتقادات دینی و مذهبی مردم در کشوری مثل ایران یکی از موانع ارتکاب جرایم و اعمال خلاف شرع است .

فضای معنوی رمضان

دکتر امان‌الله قرایی‌مقدم، استاد دانشگاه و جامعه‌شناس نیز معتقد است: دین و باورهای دینی توانسته در جلوگیری از جرم و جنایت مانند سرقت، زد و خورد، تصادفات، خودکشی و... موثر باشد. در مورد نقش دین در همه کشورها تحقیقاتی انجام شده که گویای این مطلب است که آسیب‌های اجتماعی و جرایم در میان مذهبی‌ها بسیار کمتر از میان سایر افراد است. حضور در جمع و پیوستگی و وابستگی میان افراد و اطرافیان را می‌توان یکی از عوامل موثر در این مورد دانست. بنابراین از جمله مواردی که به افراد کمک ‌می‌کند از جرم و جنایت دوری کنند نمازجماعت، اعتکاف، مراسم شب‌های قدر و احیاست که گرایش مردم را به فضای معنوی و انجام کارهای نیک بیشتر کند. تقویت فضای معنوی و باورهای دینی می‌تواند فرد را از ارتکاب جرایم دور کند. پایبندی به اصول دینی موجب می‌شود، افراد در برابر زشتی‌ها و کارهای خلاف مقاومت کنند و همراه با سایر افراد جامعه در این یک ماه به مسائل مذهبی بپردازند. از سوی دیگر بررسی‌ها نشان داده اعتقادات مذهبی و باورهای دینی در کشور ما و در ماه رمضان همچنین در بسیاری از اوقات و مراسم‌ مذهبی تاثیری مستقیم روی جلوگیری از انجام جرایم مختلف داشته است و از این نظر نقش برجسته‌ای دارد. از نظر روان‌شناسی وجود این فضای معنوی در بین مردم باعث روح جمعی می‌شود .

این استاد دانشگاه ادامه داد: بیشتر کارهایی که ما در این ماه انجام می‌دهیم با جمع و جماعت معنا پیدا می‌کند . هر فردی در طول عمر خود، باورها و اعتقاداتی دارد که وقتی با آنها مواجه می‌شود، عکس‌العمل نشان می‌دهد. باورها و اعتقادات دینی را باید طوری برای افراد نهادینه کنیم که در ایام دیگر نیز طبق این اصول عمل کنند.

باید مسائل دینی را برای مردم از طریق ساختن فیلم‌های سینمایی، سریال‌ها، نمایش‌ها بازگو کرده و تکرار کنیم. خانواده‌ها می‌توانند در این مورد نقشی بسیار مهم داشته باشند. وجود آموزه‌های دینی در کتاب‌های درسی و نقش آموزش و پرورش در این مورد غیرقابل انکار است. در واقع با فرهنگ‌سازی برای سنین مختلف می‌توان روح معنویت را در بین مردم گسترش داد و به جایی رسید که آمارها در ماه‌های دیگر غیر از ماه رمضان نیز حاکی از کاهش جرایم و بزهکاری‌ها در اجتماع باشد. مساجد نقشی بسیار عمده‌ دارند و با جذب افراد در این ماه می‌توانند زمینه را برای گرایش آنها به مسائل دینی و فضایل معنوی فراهم کنند. باید دین و مسائل دینی را طوری به کودکان، نوجوانان و جوانان بشناسانیم که برای حضور در مراسم‌ مذهبی و ایامی مانند ماه مبارک رمضان از خود شور و شوق و اشتیاق نشان دهند و این خود بهانه‌ای است که از جرم و جنایت و بزهکاری دوری کنند. قرائی‌مقدم به نقش رسانه‌ها در کاهش جرایم اشاره کرد و افزود: رسانه‌ها نقشی بسیار مهم در کاهش جرایم در این ماه دارند. رادیو، تلویزیون و روزنامه‌ها و مطبوعات در این زمینه می‌توانند افراد جامعه را برای یک ماه متفاوت و معنوی آماده کنند. درواقع در 11 ماه دیگر با ساختن برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی مختلف افراد را در‌این جهت راهنمایی کنند. دست‌اندرکاران امور فرهنگی با ساختن برنامه‌هایی در مورد ماه رمضان و جذب مردم بویژه جوانان نگرش افراد را تغییر دهند. بسیاری از افراد با همین تلنگرهای کوچک بیدار می‌شوند و نسبت به رفتارها و کارهای خود تغییر رویه می‌دهند. درواقع رسانه‌ها با آگاهی‌های کوچک و غیرمستقیم خود نقشی مهم در سرنوشت و نحوه زندگی افراد سردرگم ایفا می‌کنند و می‌توانند این افراد را به زندگی عادی بازگردانند.

کاهش جرایم با گرایش به معنویت

دکتر علی نجفی‌توانا

استاد دانشگاه و جرم‌شناس

گرایش به معنویات در این ماه یکی از عواملی است که مردم را از انجام کارهای خلاف بازمی‌دارد. در ایام مذهبی و حتی اعیاد و روزهای جشن و شادی وقتی مردم از نظر فکری و جسمی درگیر برپایی مراسم باشند کمتر به فکر مسائل دیگر می‌افتند و حتی نوع جرم ارتکابی توسط مجرمان نیز در این‌گونه مواقع تغییر می‌کند. در ایام ماه رمضان هم این‌گونه است؛ معمولا سرقت‌، قتل، آدم‌ربایی، تعرض و... کاهش می‌یابد، چون برخی از این جرایم با اعتقادات مذهبی مردم که معمولا در ایام مذهبی مثل ماه رمضان و محرم شدت پیدا می‌کند در ارتباط است. اغلب افرادی که مرتکب جرم می‌شوند دارای وجدان اخلاقی هستند که شرایط حاکم بر این ماه باعث می‌شود وجدان اخلاقی در آنها بیدار شود و مانند افراد عادی جامعه رفتار کنند و به نوعی غبار کجروی از قلب و ذهن‌شان پاک شود. این وجدان اخلاقی مانند پلیسی همراه انسان عمل می‌کند و باعث می‌شود فرد در این یک رفتار خود مراقبتی داشته باشد. برای نمونه فردی که نمی‌تواند روزه بگیرد در انظار عمومی روزه‌خواری نمی‌کند زیرا خود را در برابر جامعه شرمنده می‌بیند. این نگرش درخصوص مجرمان نیز صدق می‌کند و آنها وقتی افراد جامعه را مشغول به کارهای خیر می‌بینند از ارتکاب اعمال شر خودداری می‌کنند. در این ماه رفتار‌های انساندوستانه نیز بیشتر می‌شود و شاهد چرخش محسوس خودخواهی به دیگر خواهی هستیم. ما باید از نقش بازدارنده این ماه و ماه محرم برای کاهش ناهنجاری‌ها در دیگر ماه‌های سال استفاده کنیم.

معصومه ملکی