چهارمین نشست ژنو و تردستی نماینده سازمان ملل

متعاقب این اقدام، استفان دی‌میستورا، نماینده سازمان ملل با فراخوانی، برگزاری چهارمین دور گفت‌وگوهای دو هیات سوری در ژنو را اعلام و بر دو موضوع تاکید کرد:

اول؛ ترکیب هیات معارضه متشکل از سه طیف از معارضه خواهد بود؛ معارضه ریاض تحت عنوان شورای عالی مذاکرات، معارضه مسکو و معارضه قاهره. وی در پاسخ به مخالفت معارضه ریاض در پذیرش دو طیف دیگر از معارضه اظهار کرد در صورت عدم توافق بر این موضوع، ناچار خواهد بود هیات معارضه را براساس نگاه خود شکل دهد.

دوم؛ دستور کار اجلاس شامل چگونگی اداره مرحله انتقالی (حکمرانی)، تدوین قانون اساسی و برگزاری انتخابات آزاد باشد. براین اساس، چهارمین دور از مذاکرات نمایندگان دولت سوریه با نمایندگان معارضه، هفته گذشته در ژنو شکل گرفت. دی‌میستورا موفق شد که ترکیب وسیع‌تری از معارضه را در قالب یک هیات در این نشست وارد و جلسه افتتاحیه را به‌گونه‌ای برگزار کند که دو هیات معارضه و دولت رودررو به سخنان افتتاحیه دی‌میستورا گوش دهند.

در پایان نیز بین برخی اعضای دو هیات، خوش و بشی طراحی گردید تا حکایت از ذوب شدن یخ‌های ناشی از نبرد سیاسی و نظامی هفت‌ساله در سوریه داشته باشد.

همه چیز در ابتدا همچون شروع نشست‌های قبلی در فضایی از خوش‌بینی در جریان بود، هرچند تجربه وافر دی‌میستورا او را وادار کرد طی اظهاراتی سطح توقعات افکار عمومی دنیا را از این نشست مدیریت کند.

در پایان جلسه افتتاحیه، نماینده سازمان ملل سندی بین نمایندگان دو طرف مذاکره‌کننده توزیع کرد که براساس آن نقشه راه این دور از گفت‌وگوها طراحی و به طرف‌های مذاکره‌کننده برای بررسی ارائه شده بود. طبق این سند که روح آن مبتنی بر قطعنامه 2254 است، سوریه و طرف‌های مذاکره‌کننده باید سه مرحله تا دستیابی به حل جامع سیاسی را طی کنند: مرحله اول؛ تشکیل دولت، اداره یا مجموعه‌ای سیاسی که از این مشخصات برخوردار باشد؛ مورد وثوق، همه‌گیر و غیرطائفی. مرحله دوم؛ ترسیم جدول زمانی برای تهیه و تدوین قانون اساسی جدید و مرحله سوم؛ برگزاری انتخابات آزاد و شفاف زیر نظر سازمان ملل متحد براساس قانون اساسی جدید.

نماینده دبیرکل سازمان ملل با استفاده از تجربه خود از مذاکرات قبلی سعی داشت موضوعات مورد اختلاف دو طرف را که باعث موفق نشدن گفت‌وگوها در گذشته شده بود، در حاشیه بگذاردکه مساله محکومیت تروریسم و ضرورت دستیابی به توافق بر سر چگونگی مبارزه علیه این پدیده از جمله این موارد بود. این مساله در هر دور از گفت‌وگوها، همواره مورد درخواست نمایندگان دولت سوریه بوده و به‌دلیل عدم تمکین معارضه برای ورود به این بحث، عامل اصلی عدم دستیابی به توافق بوده است. این‌بار همزمان با پیشرفت گفت‌وگوها، زنگ خطر تروریسم بار دیگر در سوریه به صدا درآمد و بیش از 50 شهروند و نظامی سوری در نتیجه عملیات بزرگ انتحاری در استان حمص کشته شدند. دی میستورا، نماینده سازمان ملل در پاسخ به درخواست مجدد نمایندگان دولت سوریه برای محکومیت صریح این عملیات تروریستی و نیز قرار گرفتن موضوع ضرورت مقابله با پدیده تروریسم به‌عنوان اولویت مذاکرات، اعلام کرد که این مسائل در دستور کار ژنو نیست و مسئولیت آن‌ را متوجه نشست آستانه کرد.

تلاش دی میستورا برای انداختن توپ مبارزه با تروریسم به میدان آستانه را می‌توان نوعی تردستی و شعبده‌بازی وی در فرار از شکست احتمالی این دور از گفت‌وگوها، عدم جدیت وی در حل ریشه‌ای بحران و تلاشی برای استمرار سیاست تغییر نظام در سوریه توصیف کرد.

به‌نظر می‌رسد هیات مذاکره‌کننده دولت سوریه باید قبل از ورود محتوایی به مذاکرات، در رابطه با موضوع مبارزه با تروریسم که درحال حاضر به عنوان اصلی‌ترین مسائل مورد اهتمام جهانی در آمده، پافشاری کرده و مکانیسم آن ‌را با دی‌میستورا نهایی کند.

آنچه درحال حاضر پرواضح است، ریشه‌کنی پدیده شوم تروریسم از منطقه، قبل از تغییر حاکمیت در سوریه، به‌ عنوان خواست اصلی و اساسی مردم سوریه، کشورهای منطقه و جهان است؛ پدیده‌ای که نظم و ثبات جهانی را به چالش جدی کشیده است.

در این میان نباید فراموش کرد که به اعتراف همه کارشناسان سیاسی و نظامی، تضعیف دولت مرکزی در سوریه یکی از عوامل اصلی تقویت تروریسم در این کشور و انتشار آن در حاشیه امنیتی اروپا بوده است.

این نگرانی وجود دارد که با نسخه پیچیده شده از سوی آقای دی‌میستورا در این دور از گفت‌وگوها، همچنان روند تضعیف دولت مرکزی در دستور کار قرار گرفته باشد.

آقای دی میستورا باید روشن کند ارتباط موضوعی و محتوایی نشست آستانه با نشست ژنو چگونه برقرار خواهد شد؟ مکانیسم و ضمانت اجرایی توافقات آستانه و شمولیت تصمیمات این نشست چگونه طراحی خواهد شد؟ اولویت موضوعی و محتوایی بین این دو نشست چیست و چگونه به اجرا گذاشته خواهد شد؟ آیا این شرط در سند دی میستورا مبنی بر دستیابی به توافق نهایی، منوط به توافق در همه موضوعات است... در این مقوله نیز صادق خواهد بود؟

محمدرضا رئوف‌شیبانی - سفیر پیشین ایران در سوریه