آداب قهـر و آشتـی

شما از کدام گروه هستید؟ بلدید قهر کنید یا نه ؟ از همه مهم‌تر، وقتی قهر می‌کنید، آشتی کردن بلدید یا فقط برای تخریب رابطه آماده شده‌اید؟

در این گزارش با ما باشید تا انواع قهر و آشتی را با هم مرور کنیم:

قهر قهر تا روز قیامت

وقتی به صورت همسرش که در خواب عمیقی فرو رفته بود، بوسه زد، زیر لب گفت: کاش با هم قهر نبودیم. دلم برای روی خوشت یک ذره شده است.

پزشکان به او گفته بودند، احتمال دارد همسرش از کما بر نگردد. حسین همسر 50 ساله نسرین، پنج سال با او قهر بود و با همسرش صحبت نمی‌کرد. نسرین پنج سال زیر چشم داماد و دخترش تحقیر شده و پنهانی اشک ریخته بود. بهانه حسین هم برای قهر، موافقت و کوشش همسرش برای ازدواج زود هنگام دخترشان بود.

پنج سال از ازدواج دخترشان می‌گذشت و با وجود این که وقتی ازدواج کرد، تازه دبیرستان را تمام کرده بود، اما مشکلی در زندگی زناشویی نداشت. مریم دختر حسین که عزیز دل بابا بود، نشد آن طور که پدر می‌خواهد به زندگی ادامه بدهد و عاشق شده بود. نتیجه این دلباختگی نیز غضب پدر علیه حامی او در این ازدواج بود؛ قهری که پنج سال طول کشید. پنج سال بود حسین وظایف همسری خود را در قبال نسرین انجام نمی‌داد و در خانواده جز نان آور چیز دیگری نبود و حتی با همسرش صحبت هم نمی‌کرد. مدتی بود به جان نسرین وسواس افتاده بود که حتما او زن دیگری گرفته و با تصادف مرگبار حسین، شاید فرصت آشتی برای همیشه از دست رفته بود.

رسم عاشق‌کشی

بعضی‌ها برای عاشق‌کشی و ناز کردن قهر می‌کنند، بعضی‌ها برای ترساندن، بعضی برای گرفتن امتیاز و برخی در سوگ امتیازهای از دست رفته. تغییر در وضع موجود، دلیل اصلی قهر به شمار می‌رود اما قهر کردن هم رسم و راهی دارد. این‌طور نیست که فکر کنید می‌توانید با هم در یک خانه زندگی کنید و تصورکنید دیگری وجود ندارد و به این بهانه که قهر هستید، هریک از تعهداتی را که به عنوان همسر یا والدین دارید زیر پا بگذارید.

علی رضایی، مشاور و روان‌شناس به خانواده‌ها توصیه می‌کند، راه‌های بهتری برای بروز خشم و هیجان منفی خود و حل مسائل پیدا کنند، اما اگر قهر موقت و کوتاه‌مدت را روشی برای سرد شدن آتش خشم به شمار می‌آورند، بهتر است برای این قهر حد و حدود زمانی و وظیفه‌ای تعیین کنند. به این ترتیب که هردو طرف در مدت قهر به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به یکدیگر توهین نکنند، وظایفی را که مفهوم خانواده را زیر سوال می‌برد نادیده نگیرند، فضاهای عمومی و خصوصی دو نفره را ترک نکنند و برای حل مساله جایزه تعیین کنند.

مراقب بدآموزی کودکان باشند و با جواب سلام ندادن و خدا حافظی نکردن به هم اهانت نکنند.

قهر از کجا آمده است

یک روز خیلی دور وقتی اولین بابای دنیا پول توجیبی بچه بداخلاقش را قطع کرد و اولین مامان دنیا به صورت کودکش نگاه نکرد و التماسش را جواب نداد، قهر به دنیا آمد و با اولین بچه‌های دنیا رشد کرد و بزرگ و بزرگ‌تر شد تا تبدیل شد به قهر یکساله و چند ساله و ابدی که گویی هرگز پایانی ندارد تا جایی که شاعر می‌فرماید: «کریمان جان فدای دوست کردند، سگی بگذار ما هم مردمانیم! چو بر خاکم بخواهی بوسه دادن، رخم را بوسه ده اینک همانیم.» و قهر با افزایش توقعات رشد کرد و با گسترش حقوق و تکالیف توسعه یافت و تبدیل شد به چیزی که گاه مخوف‌ترین و مخرب‌ترین عامل فروپاشی زندگی زناشویی و بدترین بدآموزی کودکان به شمار می‌رود.

از دید بسیاری روان‌شناسان قهر یک شیوه نادرست برای تنظیم رفتار با دیگران است و قهرکننده نمی‌تواند به روش مناسب‌تری مطلب خود را بگوید یا از خود دفاع کند.

قهر اسلامی

آیا در تربیت اسلامی هم قهر جایی دارد و نظر اسلام درباره قهر‌های زناشویی چیست؟ سیدمحمد نقوی، کارشناس مذهبی می‌گوید: قهر کردن طولانی و قهر کردن شخص با فرزندانش، توجیه اخلاقی ندارد، چون قهر و جدایی بر اساس روایات، مذموم است. امام صادق(ع) از پیامبر(ص) روایت می‌کند که فرمود: بیشتر از سه روز قهر بودن جایز نیست.

این کارشناس مذهبی به نقل از علامه مجلسی درباره این حدیث می‌گوید: ظاهر حدیث آن است که اگر میان دو برادر ایمانی کدورت و ناراحتی پیدا شد و به قهر و جدایی انجامید، نباید بیش از سه روز ادامه یابد، اما در آن سه روز برای قهر و جدایی گناهی نیست، چون سبب تسکین غضب و بدخلقی می‏شود. (علامه مجلسی، بحار الانوار)

درباره قهر کردن شوهر از همسر، به زنان سفارش شده تا می‌توانید، میان خود، تفاهم و صلح برقرار کنید. (نساء، 128)

ناگفته نماند که در قرآن و روایت‌، قطع رحم ـ که ممکن است بر اثر قهر کردن باشد ـ بسیار مذمت شده و این افراد، مورد لعنت خدا قرار می‌گیرند. آیه 23 از سوره محمد، یکی از این آیه‌هاست‌.

آشتی، تجربه‌ای شیرین

شاید لذیذترین قسمت قهر کردن همان بخش آشتی‌کنان باشد. اگر بزودی توانستید همه چیز را کنترل کنید و احساسات خود را رام کرده، تصمیم منطقی بگیرید، وقت آن است که پرچم صلح را بالا ببرید. ضرورت ندارد این کار با اعتراف به تقصیر شروع شود، گرچه اگر واقعا مقصر باشید و این کار را بکنید، بسیار خوب است.

حالا که سر حرف را باز کرده‌اید، اگر طرف مقابلتان سر حوصله است، در باره حل موضوع صحبت کنید وگرنه با توافق، وقتی را برای این کار تعیین کنید.

روان‌شناسان توصیه می‌کنند، در چنین مواقعی به هم فرصت حرف زدن بدهید. آرام دست هم را بگیرید و همدلانه به چشمان هم نگاه کنید و فقط در باره احساس خود از مشکل پیش آمده صحبت کنید. طرف مقابل را متهم نکنید و حرکت اشتباهش را به کل زندگی تعمیم ندهید. حالا که اوضاع بر وفق مراد است، مشکلات پیشین زندگی زناشویی را مطرح نکنید.

این سخن طلایی را هم فراموش نکنید: ببخشید، چون بزرگ‌ترین گناه دیگران این است که مثل شما فکر نکرده‌اند و آن طور که شما خواسته‌اید، عمل نکرده‌اند، شاید از دید خود بهترین کار ممکن را انجام داده‌اند.

فرصت‌سوزی

آدم‌هایی که قهر می‌کنند، فرصت تفاهم را از دست می‌دهند و دو راه دارند؛ یا خیلی زود از هیجانی که هنگام خشم تسخیرشان کرده بود، دست بشویند و دوباره آشتی کنند و به قول معروف منت کشی کنند که در این صورت، قهر آنها اثر و نتیجه خود را از دست می‌دهد یا با کمر بستن به لجبازی مدت مدیدی قهر را ادامه دهند که این خطرناک‌تر است.

کسانی که راه بدتر یعنی قهر طولانی را انتخاب می‌کنند، کم‌کم گرمی رابطه خانوادگی را از دست می‌دهند و وارد طلاق عاطفی می‌شوند؛ زندگی‌شان سرد می‌شود و کینه‌ای که داشته‌اند، به خاطر این که مشکلی برطرف نشده، کهنه‌تر و عمیق‌تر می‌شود.

خشم‌های فرو خورده

روان‌شناسان معتقدند، این افراد نه‌تنها مهارت حل مساله را نیاموخته‌اند بلکه فاقد مهارت گفت‌وگو و ارتباط موثر هستند.

از ابراز وجود، دفاع از خود، قاطعیت و جرات‌ورزی عاجز هستند و ناتوانی خود را پشت غروری کاذب پنهان می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد، کسانی که با حفظ دوستی و صلح، مشکل و اختلاف به وجود آمده را حل می‌کنند، زندگی بهترو پایدارتری دارند تا کسانی که قهر می‌کنند.

همسران باید این نکته را به خاطر داشته باشند که با قهر خود نه‌تنها رابطه خود را با همسرشان ویران می‌کنند بلکه به فرزندان بی‌گناه خود نیز صدمه می‌زنند.

بچه‌های قهر

نتایج یک پژوهش نشان می‌دهد، قهر والدین روی تربیت فرزندان آثار مضری برجا می‌گذارد و روابط را مخدوش می‌کند، خصوصا اگر پیام‌ها را توسط فرزند به هم برسانند.

گاهی والدین برای کاهش رفتار نامناسب در فرزندان خود، از ابزار قهر استفاده می‌کنند. این روش بهتر از تنبیه بدنی است، اما استفاده از این ابزار برای تربیت کودک گاه مفید
و گاه مضر است.

استفاده مکرر از این ابزار، کودک را به عادت ناخوشایند قهر خو می‌دهد و به او می‌آموزد که کارهایش را با این روش پیش ببرد.

استفاده از قهر می‌تواند مفید باشد در صورتی که مدت زمان آن بسیار کوتاه و با توجه به سن کودک تنظیم شود. این کار برای کودکان خردسال در حد سه چهار دقیقه با کسر توجه و نگاه مفید است و برای نوجوانان توصیه نمی‌شود.

حلقه جهنمی قهر

اگر به منطق قهر خود نگاه کنید، چیزی در این حدود خواهد بود: من قهر می‌کنم چون مادرم قهر می‌کرد. با فرزند و شوهرم قهر می‌کنم. فرزندم هم با دوستانش قهر می‌کند و بعد که بزرگ‌تر شود، با من و پدرش قهر می‌کند. بعد از ازدواج هم با خانواده شوهرش رفت و آمدش را قطع می‌کند و شاید با ما هم قهر کند چون ممکن است جهیزیه‌اش مایه آبروریزی باشد.

وقتی سر خانه و زندگی خودش باشد، با شوهر و فرزندش هم قهر می‌کند و این حلقه جهنمی ناسازگاری مثل یک طوق لعنت نسل به نسل در گردن ما خواهد ماند و ما را اسیر خود خواهد کرد.

قهر و یارکشی

از عواقب قهر کردن برای خانواده، تیم تشکیل دادن والدین با فرزندان یا یکی از آنهاست با هدف منزوی کردن نفر دیگر.

کسی که این کار را بکند، نقش والد بودن خود را بسیار بد ایفا کرده و ازجایگاه خود سوءاستفاده می‌کند.

وقتی فرزند علیه یکی از والدین خود موضع بگیرد و طرفدار دیگری شود، اسطوره والدین در نظرش می‌شکند و حتی پس از پایان قهر والدین، این رفتار آثار بد روانی خود را بر تربیت کودک باقی می‌گذارد.

روان‌شناسان توصیه می‌کنند، حتی اگر نمی‌توانید بر رفتار خود کنترل داشته باشید که کار را به قهر نکشانید، هنگام قهر نقش والد بودن خود را حفظ کنید و فرزندان را شاهد انتقامجویی خود و واسطه خبرچینی نکنید.

آموزش این که می‌توان در یک خانه زندگی کرد و با سایر افراد ارتباط نداشت، بدترین چیزی است که با قهر به فرزندان خود می‌آموزید و آنها هرگاه به دنبال امتیازگیری باشند، از این حربه علیه شما استفاده خواهند کرد.

اگر تا امروز با قهر کار خود را پیش برده‌اید، نگاهی به خودتان کنید و مهارت‌های حل مسائل خانوادگی را بیاموزید. از کلاس‌هایی که در مراکز مختلف مثل خانه‌های محلات و فرهنگسراها به این منظور تشکیل می‌شود یا مشاوره‌های تخصصی بهره بگیرید و خانواده را از عواقب این رفتار منفعلانه نجات دهید.

ماندانا ملاعلی