اولین روزنامه رسمی ایران

دایر شدن چاپخانه در ایران تحولی در این معنا ایجاد کرد و اخبار مربوط به اتفاقات مهم در قالب چاپ آگهی و اعلان‌ها منتشر می‌شد و جارچی‌ها آن را در میادین عمومی به اطلاع مردم می‌رساندند.

انتشار کاغذ اخبار از سوی میرزاصالح شیرازی اولین فرآورده‌ای بود که عنوان رسمی روزنامه با مفهوم امروزی را پیدا می‌کرد اما مسیر اصلی روزنامه‌نگاری با انتشار روزنامه وقایع اتفاقیه طی شد.

این روزنامه که با همت میرزا تقی‌خان امیرکبیر (در چنین روزی در سال 1267 قمری) منتشر شد تا شماره شانزدهم، روزهای جمعه و از آن به بعد پنجشنبه‌ها در چهار صفحه و اغلب در شش صفحه و گاهی در هشت صفحه و بندرت در 12صفحه منتشر می‌شد.

دست‌اندرکاران روزنامه وقایع اتفاقیه عبارت بودند از: حاج‌میرزا جبار تذکره‌چی (مدیر روزنامه)، برجیس صاحب (مترجم روزنامه) و میرزا عبدالله (نویسنده فارسی روزنامه).

درج قیمت خواروبار و مایحتاج مردم و درج قیمت کالا، درج اعلامیه‌ها و اخبار دولتی، شرح ویژگی‌های جغرافیای و تاریخی مناطق مختلف، انتخاب ادبیات روایی برای برقراری ارتباط بهتر با مخاطب و دفاع از حیثیت ملی در برابر تبلیغات رسانه‌ای کشورهای استعمارگر از جمله ویژگی‌های این روزنامه بود.

امیرکبیر مدیریت روزنامه وقایع اتفاقیه را به عهده حاجی میرزا جبار ناظم‌المهام که دارای اطلاعات خارجی و سابقا مدتی کنسول ایران در بغداد بود، سپرد. برای تهیه و درج اخبار مهم کشور امیر به حکام ایالات و ولایات دستور داد که وقایع مهم قلمرو حکومت خود را گرد آورده مرتبا به تهران ارسال دارند تا اخباری که در خور طبع و نشر بود،در روزنامه درج شود.

جالب اینجاست که روزنامه شش روز بعد از قتل امیرکبیر در 17 ربیع‌الاول 1268 هجری قمری خبر از وخامت حال امیر و «ناخوشی» او به دلیل «ورم پا و صورت» داد و نهایتا، 20 روز بعد از قتل او به صورت کوتاه نوشت که میرزاتقی‌خان هجدهم ربیع‌الاول در کاشان، وفات یافته است.

در متنی که به همین منظور منتشر شد، آمده بود: «کسانی که با میرزاتقی‌خان حساب و معامله داشتند به جهت تفریغ حساب خودشان، به اجازه و نوشته مرخصی اولیای دولت علیه روانه فین شده بودند، از قراری که آن آدم‌ها مذکور داشتند و خود میرزاتقی‌خان هم کاغذ به خط خودش نوشته بود، این روزها بشدت ناخوش است. غلامی از غلامان عالیجاه جلیل‌خان یوزباشی هم که شب یکشنبه نوزدهم این ماه از فین وارد دارالخلافه شدند، مذکور داشت که [امیر] احوال خوشی ندارد و صورت و پایش تا زانو وَرَم کرده است، موافق این اخبار چنین معلوم می‌شود که خیلی ناخوش باشد و می‌گویند از زیادی جبن و احتیاطی که دارد، قبول مداوا هم نمی‌کند و هیچ طبیبی را بر خود راه نمی‌دهد.»

مدتی بعد همین روزنامه وقایع اتفاقیه در تاریخ پنجشنبه هفتم ربیع‌الثانی سنه 1268 یعنی 20 روز بعد از واقعه قتل، متن کوتاه ذیل را اعلام می‌کند: میرزاتقی‌خان که سابقا امیرنظام و شخص اول این دولت بود، شب‌شنبه هجدهم ماه ربیع‌الاول در کاشان وفات یافته است.

فتاح غلامی

جام‌جم