37 وزارتخانه پیشکش به بی‌سوادان

در زمان ناصرالدین‌شاه تعداد وزارتخانه تا شش و سپس تا 9 باب افزایش یافت. در زمان سلطنت مظفرالدین‌شاه، حاجب‌الدوله که مردی نادان و دربان ولیعهد در تبریز بود وقتی شاه جدید به تهران آمد و بر تخت نشست از طرف شاهزاده فرمانفرما برادر همسر شاه ماموریت یافت جلوی در کاخ گلستان بایستد و کلیه وزرای عصر ناصری را دیگر راه ندهد.

صرف‌نظر از صدراعظم میرزا علی‌اصغرخان امین السلطان که حاجب‌الدوله او را می‌شناخت و جرات نکرد جلویش را بگیرد، هرکدام از وزیران سابق که خواستند وارد دربار شوند حاجب‌الدوله که بسیار تندخو و ترشرو و بدزبان بود تخت سینه‌شان زده و می‌گفت: گت آقاجان یک عمر مفتخواری کرد بس است. اعلیحضرت قبله عالم تمام وزرای جدید را با خودشان آورده‌اند و نیاز به انگل‌های بیکاره‌ای چون شما ندارند. مرخص هستید برگردید خانه‌تان.

وزیران رفتند و ناگهان دو کالسکه که یکی بیرق عقاب دوسر نشان روسیه تزاری و دومی بیرق انگلستان به وسیله یک قزاق روس و یک سرباز سیک هندی حمل می‌شد جلوی در بزرگ کاخ ایستاد و وزیران مختار روس و انگلیس پیاده شدند و تا آمدند وارد شوند حاجب‌الدوله جلویشان را گرفت و گفت: ‌امری دارید؟ وزیرمختار روس گفت من بونزوف وزیرمختار دولت بهیه روس هستم.

وزیرمختار انگلیس گفت:‌من هم سر مورتیمر دوراند وزیرمختار انگلیس در تهران هستم و آمده‌ایم سلطنت شاهنشاه جدید را تبریک بگوییم. حاجب‌الدوله که بسیار بی‌سواد و عوام بود و فرق میان سرکنسول‌های روس و انگلیس در تبریز با وزیران مختار دولت را نمی‌دانست، گفت: ما خودمان از تبریز با خودمان ایلچی روس و انگلیس آورده‌ایم و نیازی به تشرف شما به حضور ملوکانه نیست. در این لحظه تصادفا امین‌السلطان صدراعظم از راه رسید و وقتی حماقت حاجب‌‌باشی بی‌سواد و تندخو را دید نهیبی سر او زد و از وزرای مختار عذرخواهی کرد و هر دو را با احترام به تالار جلوس هدایت کرد.

پس از مدتی امین‌السلطان مغضوب شد و جای خود را به امین‌الدوله علی‌خان داد و سپس دوباره مدتی صدراعظم شد و باز هم پس از ده سفر که شاه را به اروپا برد برکنار شد و عبدالمجید میرزا عین‌الدوله که در تبریز امور اصطبل و پیشکاری مظفرالدین‌میرزا و کالسکه‌خانه و شترخانه را عهده‌دار بود، صدراعظم شد در زمان عین‌الدوله چون شاه بسیار کم‌رو و کم‌اطلاع بود عین‌الدوله هرکس را که از یاران و طرف توجه شاه و خودش بود یا پیشکش قابلی می‌داد به پست وزارت گماشت. در آن زمان وزارتخانه‌های ایران به 37 وزارت رسید به این ترتیب:

1-‌ صدارت عظمی 2- وزارت امورخارجه 3- وزارت جنگ 4- وزارت دفتر و مالیه 5- وزارت خزانه 6- وزارت گمرک 7- وزارت دربار اعظم 8- وزارت بنایی 9- ریاست دارالشورای کبرای دولتی (مجلس دولتی شورا) 10- وزارت تلگرافخانه‌های ممالک محروسه 11- وزارت عدلیه 12- وزارت وظایف (بازنشستگی و امور مستمری‌ها) 13- وزارت اوقاف – 14- وزارت پستخانه 15- وزارت ضرابخانه (ضرب سکه) 16- وزارت لشکر و محاسبات (کارپردازی و سررشته‌داری ارتش) 17- وزارت نظمیه و پولیس 18- وزارت بلدیه 19- وزارت احتساب دستور 20- وزارت خالصه دیوانی 21- وزارت معادن 22- وزارت بیوتات سلطنتی 23- وزارت طرق و شوارع (راه) 24- وزارت تجارت 25- وزارت فواید عامه 26- وزارت علوم 27- وزارت انطباعات 28- وزارت تالیفات 29- وزارت تشریفات 30- وزارت بقایا و کاسبات 31- وزارت مخزن 32- وزارت قورخانه 33- وزارت غلات و حبوبات 34- وزارت کابینه 35- وزارت رسائل و مکاتبات 36- وزارت داخله 37- وزارت صنایع.

تعدادی از ادارات هم مانند اداره جلیله توپخانه – اداره جلیله شترخانه و قاطرخانه و کالسکه‌خانه – اداره جلیله انبار غله – اداره جلیله زنبورکخانه (توپ کوچک بار شتر) بوده و چون تعدادی مسلسل ماکسیم 60 تیر از فرانسه خریده بودند قرار بود وزارت میترالیوز (مسلسل) هم تشکیل شود که با فوت شاه این وزارتخانه تاسیس نشد.

خسرو معتضد - مورخ