فروغ دانایی در مشعل المپیک

علم و فناوری، تقریبا همه لایه‌های یک امر به ظاهر دور از علم همچون المپیک ورزشی را در بر می‌گیرد و همچون هاله‌ای نادیدنی همه رویدادهای این مسابقات را می‌پوشاند.

شاید مشهودترین کاربرد علم و فناوری در بازی‌های المپیک را آزمایشگاه‌های مجهز دوپینگ بدانید؛ جایی که امسال بیش از 450 پزشک و تکنیسین آزمایشگاه، شبانه‌روز مشغول کار خواهند بود تا با روش‌های معمول آزمایشگاهی و نیز روش‌های مولکولی آنالیز شوند و مثبت یا منفی بودن دوپینگ ورزشکاران در کمتر از 48 ساعت اعلام شود. کاری که بسیار پیچیده و حساس است. بخصوص وقتی بدانیم در کمتر از یک ماه، بیش از 3000 نمونه بایستی آنالیز شود، یعنی هر روز به طور میانگین 100 آزمایش که دقت و صحت بسیار بالایی را طلب می‌کند؛ کاری بسیار دشوار که بخصوص وقتی بحث امنیت می‌شود، سختی‌اش دوچندان می‌شود؛ امنیت نمونه‌های آزمایشگاهی بدون دستکاری و امنیت بازی‌ها برای سلامت جان ورزشکاران و تماشاگران؛ بخصوص در این ایام که هراس از حملات تروریستی روزافزون شده، این مبحث بسیار پیچیده و مهم تلقی می‌شود و بخش بزرگی از امکانات فناورانه را به خود اختصاص داده است. 88 هزار نیروی امنیتی با استفاده از ربات‌های پیشرفته، سیستم‌های تصویربرداری در طول موج‌های مختلف، آشکارسازها و حسگرهای مختلف بعلاوه گیت‌های ورودی و خروجی که سیستم‌های حفاظتی پیشرفته را در خود جای داده‌اند، امنیت این بازی‌ها را تامین می‌کنند، اما اینها هنوز با خودِ ورزشکاران ارتباط مستقیم ندارد. خیلی قبل‌تر از این که ورزشکاران به این مسابقات وارد شوند، در میان آن هاله علم و فناورانه قرار گرفته‌اند. گجت‌های پوشیدنی متنوع و زیادی ورزشکاران را از قبل مسابقات برای آمادگی بیشتر همراهی می‌کنند. براساس اطلاعات موجود بیش از 45 نوع کفش ورزشی با فناوری دیجیتال خود ورزشکاران را در دوران آماده‌سازی، همراهی کرده‌اند. لباس‌هایی گرانقیمت شناگران را همراهی می‌کنند تا سرعت آنها را بهبود بخشند و در ثبت رکوردهایی با دهم و صدم ثانیه، برتری آنها را به جایگاه بالاتر روی سکو برسانند. این لباس‌ها به مولکول‌های آب، فرصت فرار سریع‌تر و در نتیجه مقاومت کمتر در برابر شناگر می‌دهد؛ فناوری‌ای که انحصاری و بسیار خاص است.

از سوی دیگر، ابزارهای کنترل‌کننده به داوران امکان تصمیم‌گیری بهتر و دقیق‌تر داده‌اند. شمارنده‌های دیجیتال فوق سریع که دقت در سنجش رکوردها را تا هزارم ثانیه به داوران می‌دهند، بدون شک می‌توانند رقابت‌های بسیار نزدیک بین دوندگان یا پرتاب‌کنندگان دوومیدانی را داوری کنند و نتایجی با صحت بالا ارائه دهند. دانش و فناوری در رقابت‌های المپیک ریو بسیار هزینه بر بوده است، به طوری که هزینه تقریبی برگزاری مسابقات حدود 11 میلیارد دلار (نزدیک به 39 هزار میلیارد تومان) برآورد شده و براساس آمارهای تقریبی و تخمین‌های انجام شده قبلی بیش از 130 میلیارد دلار (نزدیک به 459 هزار میلیارد تومان) برای فناوری‌های موجود و قابل استفاده در این مسابقات هزینه شده است. نباید از یاد برد که مرزهای استفاده علم و فناوری محدود نیست. پروژه‌هایی همچون المپیک، توجیه خوب و جذابی برای مالیات‌دهندگان، سرمایه‌گذاران و دولتمردان برای سرمایه‌گذاری در پروژه‌های هزینه‌برداری است که در آینده می‌توانند در جای جای زندگی انسان‌ها مورد استفاده قرار بگیرند. برای من که علم‌ورزی علاقه اصلی‌ام محسوب می‌شود، آتش دیرپای المپیک تمثالی است از آتش‌فروزان و ابدی علم. دیرپا و درخشان و راهگشا... .

دکتر محمدرضا نوروزی

میکروبیولوژیست و مروج علم