آیا تبدیل خیابان به پیاده‌رو باعث جذب گردشگر می‌شود؟

با این حال، این نخستین طرح شهرداری تهران برای پیاده‌راه‌سازی نبوده و تجربه‌هایی هم در باغ سپهسالار، میدان ارک و خیابان 17 شهریور، حد فاصل میدان شهدا و میدان امام حسین(ع) هم وجود دارد. سوال اینجاست که آیا پیاده‌راه‌سازی می‌تواند نسخه‌ای برای ارتقای وضعیت گردشگری باشد؟ این پرسش از آنجا اهمیت دارد که الگوی تهران مورد توجه شهرهای دیگر نیز قرار گرفته و اخیرا در بافت مرکزی رشت شاهد افتتاح یک پیاده‌راه بودیم و در شهرهایی مثل کاشان یا شیراز هم برنامه‌های برای ساخت پیاده‌راه وجود دارد.

به طور کلی گفته شده که «شکست برنامه‌های شهرسازی مدرن و اهمیت یافتن موضوعات توسعه پایدار شهری و محیط زیست، صاحب‌نظران را متوجه یافتن راهکارهای مناسب برای طرح شهر مطلوب شهروندان در عرصه شهرسازی جهان کرد که از آن با عنوان «جنبش پیاده گستری» یاد می‌شود». در حالی که سال 1858 میلادی برای اولین بار، اولمستد، معمار و شهرساز معروف آمریکایی در طراحی پارک مرکزی شهر نیویورک، راه سواره و پیاده را از هم جدا کرد؛ موضوع پیاده‌راه‌سازی از حدود دهه 70 میلادی در معماری شهری جهان‌دیده شده و در حال حاضر فضاهای پیاده‌ای همچون میدان ترافالگار (لندن)، خیابان رامبلا (بارسلون)، خیابان تنسی (بوستون)، خیابان استقلال (استانبول) و خیابان شانزه‌لیزه (پاریس) نماد پیاده‌راه‌های جاذب گردشگری هستند که هم فضاهای فراغتی برای مردم ایجاد کردند و هم به تبع حضور مردم، به نوعی یک مرکز خرید بزرگ در شهر شده‌اند.

همان‌طور که بیان شد در تهران به طور مشخص در 4 نقطه، تجربه پیاده‌راه‌‌سازی وجود دارد که نخستین آن خیابان پانزده خرداد یا میدان ارک است. نتایج مطالعه امینیان و محمدپور زرندی با عنوان «ارزیابی قابلیت‌های بازآفرینی پیاده‌راه‌های گردشگری از منظر توسعه پایدار شهری (مطالعه موردی: خیابان 15 خرداد تهران)» که در شماره یازده فصلنامه مدیریت و اقتصاد شهری منتشر شده نشان می‌دهد با وجود مزیت‌هایی چون دسترسی آسان به مترو و شبکه حمل‌ونقل عمومی شهری، فرهنگ مهمان‌پذیری، خونگرمی و مردم دوستی بازار تهران، بالا بودن نسبت جمعیت جوان تحصیلکرده و علاقه‌مند به فعالیت در بخش گردشگری و مشاغل تبعی، وجود بازارهای متفاوت و متنوع در محدوده 15 خرداد و امکان برگزاری همایش‌ها و نمایشگاه‌ها، وجود بازار بزرگ تهران به عنوان یک محور ویژه و ستون فقرات شهر با عملکرد فراشهری و ملی، برخورداری منطقه از امکان تاریخی، فرهنگی و مذهبی شناخته شده ملی و بین‌المللی وجود فضاهای قدیمی با قابلیت تغییر کاربری در محدوده بازار به عنوان فعالیت‌هایی برای توسعه پایدار گردشگری شهری، موانعی چون عدم وجود نقشه و تابلو گردشگری، پلاکارد و کیوسک‌های تبلیغاتی و اطلاع‌رسانی در بخش گردشگری، وجود روح بی‌هویت شهری در پایان ساعات کار در بازار و تعطیلی پیاده‌راه با تعطیلی بازار، پایین بودن میزان مشارکت اجتماعی جامعه محلی در برنامه‌ریزی توسعه گردشگری شهری، بسته بودن اماکن تاریخی در بعضی از زمان‌ها و تاریخ‌ها به هنگام مراجعه بازدیدکنندگان، نبودن راهنمایان مجرب و در دسترس برای توضیح و راهنمایی گردشگران، نداشتن برنامه‌ریزی و بازاریابی برای گردشگری و نبود امکانات بهداشتی، امنیتی و پارکینگی و اقامتی مناسب و متناسب با ظرفیت تحمل محیطی باعث شده که این پیاده‌راه در دستیابی به همه اهداف مقرر خود موفق نباشد.

وضع در پیاده راهی مثل امام حسین(ع) ـ میدان شهدا بدتر از این هم است، چراکه به قول دکتر سیدحسین بحرینی، متخصص امور معماری شهری که با تبیان صحبت کرده «همین میدان امام حسین(ع) در تهران که به پیاده‌راه تبدیل شده است واقعا فاجعه است. یک کف سازی عریض و طویل سنگ بدون ریتم، بدون هیچ عارضه که الان این روزها که هوا رو به گرمی می‌رود هیچ انسانی براحتی نمی‌تواند روی این سنگ‌ها حرکت کند. نه درخت و سایبان دارد. بی‌جهت عریض ساخته شده است و ضمن این که همه فعالیت‌های اطرافش نیز به دلیل وابستگی آنها به ماشین و تبدیل شدن این منطقه پیاده‌راه، تعطیل شده است و این نشان می‌دهد که در طراحی این منطقه چقدر بی‌دقتی صورت گرفته است».

از این روست که می‌توان گفت شهرداری تهران به هیچ کدام از دو هدف خود یعنی بهبود وضعیت ترافیکی و ساخت محلی برای فراغت مردم نرسیده و تازه، یک منطقه تجاری تهران را از رونق انداخته است. به این ترتیب شاید بتوان به مسئولان شهری تهران گفت که گرچه اصل ساخت پیاده‌راه می‌تواند به گردشگری شهری کمک کند، اما در ساخت پیاده‌راه‌ها باید به اصول توسعه پایدار شهری وفادار بود وگرنه اصلاح ابرو می‌تواند به کوری چشم منجر شود.

امید کاشانی