آخرین بازمانده باغ‌های لاله‌زار

سال 1261، سلطان صاحبقران دستور داد از میان باغ مصفای لاله‌زار خیابان بکشند و زمین‌های اطراف خیابان را نیز میان مقربین درگاه تقسیم کرد. بخشی از این زمین‌ها نصیب میرزا ابراهیم‌خان، پدر علی‌اصغرخان اتابک شد و عمارتی در آن بنا کرد. با مرگ ابراهیم‌خان، پسرش بخش‌های دیگری از زمین‌های مجاور را خرید. علی‌اصغر خان اتابک با صدراعظمی در دربار سه شاه قاجار، ناصرالدین‌شاه، مظفرالدین‌شاه و محمدعلی‌شاه به امین‌السلطان ملقب و به اتابک اعظم مشهور شد.

خانه اتابک اعظم، میزبان دیدارهای سرنوشت‌سازی بود و بسیاری از تصمیمات مهم سیاسی آن دوران در این خانه‌باغ گرفته ‌شد. ناصرالدین شاه قاجار نیز به این خانه رفت و آمد می‌کرد و ملاقات‌های حساسی در این عمارت داشت. بسیاری از شخصیت‌های انقلابی و سیاسی دوران مشروطه نیز این خانه را پناهگاه خود می‌دانستند.

خانه دایی جان ناپلئون

نوادگان امین‌السلطان در دوره‌های بعد، زمین پدری را تفکیک کردند و فروختند. بعدها سینما جهان، سینما شهرزاد، یک پارکینگ و یک مجتمع تجاری در بخشی از همین زمین‌ها ساخته شد، اما رحیم اتحادیه سال ۱۲۹۵ این زمین را از وارثان امین‌السلطان خرید و با تفکیک آن به ۳۰ سهم، آن را میان فرزندان خود تقسیم کرد. این خانه که به خانه اتحادیه شهرت پیدا کرد، در دهه ۵۰ لوکیشن سریال معروف دایی جان ناپلئون، ساخته ناصر تقوایی بود و به همین نام نیز معروف شد. امروز خانه اتحادیه تنها یادگار باغ‌های لاله‌زار است.

داستان ثبت ملی خانه اتحادیه

سال ۸۴ روزنامه ایران گزارشی درباره خانه اتحادیه منتشر کرد و این خانه را از دل تاریخ بیرون آورد. همان زمان تلاش‌ها برای ثبت ملی آنچه از خانه امین‌السطان باقی مانده، آغاز می‌شود. سرانجام این اثر ۱۲ تیر ۸۴ با شماره ثبت ۱۲۰۵۷ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت می‌رسد، اما بی‌توجهی سازمان میراث فرهنگی و تمایل وراث برای فروش این خانه‌باغ، کار آن را به حکم دیوان عدالت اداری کشاند و دیوان در سال ۸۹ رای به خروج آن از فهرست آثار ملی داد.

اما تعداد زیاد وراث برای خانه دایی جان ناپلئون دردسرساز شد و پیچیدگی‌های حقوقی کار این خانه را قفل کرد. در پی خروج خانه اتحادیه از فهرست آثار ملی، اردیبهشت ۱۳۹۲، 2/2 سهم از 30 سهم خانه به مزایده عمومی گذاشته شد. همان سال، مرتضی طلایی قائم‌مقام شورای شهر تهران قول داد تا مصوبه تملک خانه اتحادیه توسط شهرداری تهران را در شورای اسلامی شهر تهران به تصویب برساند و به گونه‌ای قفل آن را باز کند. شورای شهر تهران، سال ۹۳ خرید این خانه را مصوب می‌کند. سرانجام هفته گذشته سازمان زیباسازی شهر تهران، این خانه را پس از ماه‌ها کش و قوس خریداری کرد. به گفته عیسی علیزاده، رئیس این سازمان، به علت تعدد وراث، اختلاف بین سهامداران خانه اتحادیه و حاضر نشدن برخی مالکان، تملک این بنا زمانبر شد تا این که با همکاری مراجع قضایی این موضوع به سرانجام رسید و ابتدای هفته گذشته با حضور نماینده دادستانی، دادسرای ناحیه ۷، وراث اتحادیه و شهرداری تهران، ملک به سازمان زیباسازی شهر تهران تحویل داده شد.

طبق اسناد موجود، مساحت خانه ۸ هزار و ۷۵۰ مترمربع است که توسط سازمان زیباسازی شهر تهران تملک شد و آن گونه که علیزاده می‌گوید، قسمت‌های تخریب شده در سال ۹۳ نیز با توجه به بازدید صورت گرفته قابل مرمت، احیا و بهره‌برداری است که با همکاری اداره کل میراث فرهنگی استان تهران کار مرمت و احیا و برداشت‌های میدانی این قسمت به زودی آغاز می‌شود.

بابک اتحادیه، از مالکان پیشین این بنا نیز با اشاره به این که پیش از این مذاکرات مالکان خانه اتحادیه با شهرداری منطقه ١٢ انجام می‌شد، عنوان می‌کند: اما یکباره همه‌چیز تغییر کرد و سازمان زیباسازی پای کار آمد. ما با مسئولان حقوقی زیباسازی صحبت کردیم و قرار شد کارشناس این خانه را قیمت‌گذاری کند و در نهایت روی رقم ٢٨ ‌میلیارد تومان توافق کردیم.

بامداد محمدی

جام جم