سودجویان استاندارد را دور می‌زنند

در کشور ما برای نخستین بار با تصویب قانون اوزان و مقیاس‌ها در سال ۱۳۰۴ شمسی،‌ سازمانی شکل گرفت که در ادامه به مؤسسه مستقل استاندارد و تحقیقات صنعتی کشور‌ تبدیل شد.

در واقع در سال‌های ۱۳۲۴ و ۱۳۳۲برای نظارت کیفیت کالاهای صادراتی و وارداتی، اداره‌ای در وزارت بازرگانی شکل گرفت و بعدها با تصویب قانون «تاسیس مؤسسه استاندارد ایران» این موسسه به صورت سازمان یافته و مستقل‌ شروع به کار کرد. سابقه پرفراز و فرود‌90 ساله استاندارد در ایران، جای بحث طولانی دارد و قطعا پرداختن به همه زوایای استاندارد، در یک گزارش امکان‌پذیر نیست. در این گزارش، به دغدغه عمومی و جدی مردم درباره سلامت مواد غذایی و آشامیدنی پرداخته‌ایم. اگر چه اغلب محصولات موجود در بازار خوراکی‌ها، علامت استاندارد دارد، اما هر از گاهی می‌شنویم ‌ یک محصول غذایی و آشامیدنی به عنوان محصول ناسالم به جامعه معرفی می‌شود .

جاعلان استاندارد، بیکار ننشسته‌اند

با وجود پیشرفت فناوری، کار چندان پیچیده‌ای نیست که انواع و اقسام استانداردها از سوی سودجویان، مورد سوء‌استفاده قرار بگیرد. امید‌علی مسعودی، مدیرکل روابط عمومی سازمان ملی استاندارد ایران در گفت‌وگو با جام‌جم به همین مساله اشاره می‌کند و می‌گوید: برخی، علامت‌های استاندارد را روی محصولات غذایی و آشامیدنی خود جعل می‌کنند و این مساله اصلا قابل کتمان نیست. به گفته مسعودی، چنین سوء‌استفاده‌هایی از علامت استاندارد، سلامت غذایی مردم را به خطر می‌اندازد و به همین سبب، مسئولان و مردم باید مراقب این گونه تخلف‌های حیاتی باشند.

اعتبار نشان استاندارد، در گرو حمایت مردمی

نشان استاندارد، یک برند ملی است که حتی اگر گاهی به عملکرد این استاندارد هم انتقاد داریم، باز هم دلیل نمی‌شود از این ظرفیت ملی حمایت نشود یا انتقادهای سازنده مان را مطرح نکنیم. مدیرکل روابط عمومی سازمان ملی استاندارد ایران، تاکید دارد مردم خودشان بهترین ناظر هستند و می‌توانند اعتبار نشان استاندارد را بالا ببرند. به عقیده این عضو هیات علمی دانشگاه سوره، حتی اگر یک درصد جمعیت کشور هم بر نشان استاندارد نظارت کنند و موارد مشکوک غذایی و آشامیدنی را به ما اطلاع بدهند، تحول بزرگی در بحث استاندارد به وجود می‌آید. مسعودی خاطرنشان می‌کند مردم می‌توانند برای اطلاع از واقعی بودن استاندارد یک کالا، کد محصول را به شماره تلفن 10001517 پیامک کنند تا از استاندارد بودن آن محصول غذایی مطمئن شوند.

متولی نظارت‌‌ برمواد‌ غذایی کیست؟

کم پیش نیامده سازمان ملی استاندارد محصولی را سالم تشخیص داده، اما سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت، از توزیع آن جلوگیری کرده است. به طور مثال، در بحث نظارت بر سلامت آب معدنی‌ها شاهد چنین تضارب آرایی بودیم. این اتفاق موجب شده مردم سردرگم شوند و آخر سر متوجه نشوند یک محصول غذایی، سالم است یا خیر؟

به گفته مسعودی اعطای نشان استاندارد به معنی وجود استانداردهای لازم برای تولید یک فرآورده خوراکی است، اما سازمان غذا و دارو، متولی نظارت بر کیفیت همان فرآورده غذایی است: «احتمال دارد محصولی از دید ما مشکل سلامت نداشته باشد، اما از دید سازمان غذا و دارو، کیفیت آن محصول پایین باشد و به همین خاطر اجازه توزیع آن را صادر نکند.» درواقع، نظارت‌های سازمان غذا و دارو، سقف نظارت‌های محصولات خوراکی و آشامیدنی در کشور است.

تفسیر آزمایش‌ها متفاوت است

اگر از مردم کوچه و بازار بپرسید، آنها خیلی فرق نظارت‌های سازمان ملی استاندارد و سازمان غذا و دارو را نمی‌دانند. از دید اغلب مردم، نشان استاندارد برای یک محصول، به معنی تضمین کیفیت آن محصول است. حال چه اتفاقی می‌افتد که محصولی خوراکی با وجود داشتن نشان استاندارد، از توزیع در بازار محروم می‌شود، سوالی است که شاید برای خیلی‌ها پیش آمده باشد.

هم سازمان غذا و دارو و هم سازمان ملی استاندارد، از امکانات آزمایشگاهی پیشرفته بهره می‌برند، اما به قول مسعودی، این اختلاف نتایج گاهی به این دلیل پیش می‌آید که برخی اوقات، تفسیر نمونه آزمایش‌ها از سوی این دو سازمان، متفاوت از آب در می‌آید: «ممکن است ما در آزمایشگاه خودمان به نکته‌ای پی ببریم که سازمان غذا و دارو پی نبرده باشد و برعکس.»

از نگاه بسیاری از مصرف کنندگان، همین موضوع به معنای اختلاف این دو سازمان و موازی کاری بین فعالیت‌های آنهاست، اما مسعودی این حرف را قبول ندارد و می‌گوید: «این دو سازمان کاملا با همدیگر تفاهم دارند و حتی اعضای سازمان غذا و دارو، عضو کمیته‌های استاندارد ما هستند. سازمان غذا و دارو، کیفیت محصول را بعد از استاندارد می‌سنجد، یعنی اگر فرآورده خوراکی، علامت استاندارد نداشته باشد، اصلا مورد ارزیابی سازمان غذا و دارو قرار نمی‌گیرد و درواقع، ما باید از استاندارد به سمت کیفیت برویم.»

آنهایی که استاندارد را دور می‌زنند!

جدا از جعل نشان استاندارد از سوی برخی متخلفان صنایع غذایی، عده‌ای هم پیدا می‌شوند که پس از گرفتن نشان استاندارد، کار را تمام شده می‌دانند و هر محصولی را که دلشان خواست، دست مردم می‌دهند. مدیرکل روابط عمومی سازمان ملی استاندارد، تصریح می‌کند که شاید ما مایل به رسانه‌ای شدن برخی مسائل نباشیم، اما مطمئن باشید با این‌گونه متخلفان، به شدت برخورد می‌شود: «در سال گذشته، 11 هزار قلم کالا را توقیف کرده ایم و با بسیاری از شرکت‌های تولیدی مثل 15 شرکت تولید‌کننده آبلیموی غیراستاندارد، برخورد شده است.» مشکل دیگری که اعتبار نشان استاندارد را تهدید می‌کند، سوء‌استفاده برخی شرکت‌های محبوب و معروف است. جالب است در کشور ما برخی شرکت‌های تولیدی محصولات غذایی، بعد از آن که به شهرت می‌رسند، گویی دیگر خود را مجاز می‌دانند از هر استاندارد و خط قرمزی عبور کنند.

سازمان غذا و دارو: متولی واحد می‌خواهیم

این که سازمان ملی استاندارد و سازمان غذا و دارو، هر دو با هم بر سلامت مواد غذایی و آشامیدنی نظارت کنند، دیدگاهی است که چندان به مذاق سازمان غذا و دارو خوش نمی‌آید. مدیرکل آزمایشگاه‌های مرجع سازمان غذا و دارو، نبود متولی واحد پاسخگو را عامل ورود کالاهای سلامت‌محور بی‌کیفیت، قاچاق و تقلبی به کشور می‌داند.

حسین رستگار به وجود متولی واحد در حوزه نظارت و کنترل بر کالاهای سلامت محور معتقد است و آن را از نیازهای ضروری و فوری حوزه سلامت کشور می‌داند.

‌در ایران به گفته رستگار، به دلیل نبود متولی واحد و یک سیستم منسجم و پاسخگو، وضع سلامت، ایمنی و کیفیت غذا و دارو، فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی و تجهیزات پزشکی با چالش‌های متعدد مواجه است: «نبود متولی واحد پاسخگو، گاهی امکان ورود کالاهای سلامت محور ناسالم و بدون کیفیت را در بازار مصرفی فراهم کرده و این موضوع اغلب به ارائه پاسخ‌های متناقض توسط متولیان متعدد منجر شده است.» این پاسخ‌های متناقض مسئولان درباره استانداردهای مواد غذایی که رستگار به آن اشاره می‌کند، به احتمال قوی موجب خواهد شد چالش بر سر سلامت مواد غذایی، در آینده نیز‌ بارها تکرار شود.

امین جلالوند

جامعه