آسفالت در ایران

البته در بسیاری از شهرهای کهنسال ایران از قبیل اصفهان و... خیابان‌کشی وجود داشته، ولی در پایتخت تا اواسط دوران سلطنت ناصرالدین‌شاه ـ که سطح شهر تهران و خانه‌سازی در آن دچار تحول عظیم شد ـ کلمه خیابان میان عناصر معماری در شهر‌سازی تهران وجود نداشت. به‌عبارت دیگر، تهران آن روزگار معابرش را کوچه باغ‌ها و گذرگاه‌های پیچاپیچ و نامنظمی تشکیل می‌داد که هیچ یک خیابان نام نداشت‌. اما با گذشت زمان و رسیدن سال‌های میانی پادشاهی ناصرالدین‌شاه‌، تهران ناگهان دچار تحولات وسیعی شد؛ جمعیت افزایش یافت و اراضی چند صد‌ساله ساخته شد. سطح شهر گسترش قابل توجهی یافت و معابر جدید بنا شد. این معابر کم و بیش از کوچه‌ها و گذرهای قدیمی تهران، عریض‌تر و با کمی اغماض به خط مستقیم کشیده شده بودند، گذرگاه‌های جدید را خیابان نام نهادند و به این ترتیب کلمه خیابان در تاریخ تهران و به‌طور کلی عنصر خیابان جزو عناصر معماری شهر‌سازی این شهر شکل گرفت.

آسفالت در تهران

آسفالت مأخوذ است از کلمه آسفالت (Asphalte) فرانسوی و آسفالتوس (Asphaltos) یونانی با معنای خاک قیردار و مخلوطی از شن و ماسه درشت و ریز و قیر که برای پوشش خیابان و جاده و سطوح دیگر به کار رود. نخستین بار براساس اعلان روزنامه وقایع اتفاقیه شماره 36 به سال 1267 قمری و در دوران صدارت میرزا تقی‌خان امیر‌کبیر، برخی کوچه‌های ارگ تسطیح و سنگفر‌ش شد تا آنها برای عبور کالسکه مناسب و آماده شود؛ کالسکه‌هایی که از فرنگ می‌آمد یا در کارخانه معیر‌الممالک ساخته می‌شد. بعد‌ها در دهه‌های پایانی سلطنت طولانی ناصرالدین‌شاه شوسه که طریقی بود برای آماده‌سازی سطح معابر به‌منظور عبور راحت‌تر کالسکه، درشکه، گاری و... وارد عرصه راه‌سازی پایتخت شد. اما هنوز خبری ازآسفالت نبود.

تا این که سال 1310 خورشیدی فرا رسید‌. در این سال پیش از ورود ملک فیصل، پادشاه عربستان به تهران، بلدیه پایتخت به تکاپو افتاد و برای نخستین بار آسفالت را که پدیده جدیدی در صنعت راه‌سازی به شمار می‌رفت، وارد صحنه خیابان‌های تهران کرد. بعدها خیابان باغ شاه (امام خمینی) و خیابان پهلوی (ولی‌عصر) البته تا حدود کافه بلدیه (تئاترشهر امروز ) و دیگر خیابان‌ها آسفالت شد و به این ترتیب رفته‌رفته آسفالت نه‌تنها وارد خیابان‌ها و معابر تهران که به تمام شهر‌ها و جاده‌های کشور کشیده شد.