7 طرح برگزیده جشنواره رویان

در دنیای امروز دانشمندان و محققان با تلاش بی‌وقفه برای ارتقای زندگی بشر و ساخت دنیای ایده‌آل برای زندگی در این کره خاکی در تلاش هستند و دانشمندانی که در حوزه تولید مثل و سلول‌های بنیادی فعالیت می‌کنند نیز برای رسیدن به این هدف سهم بزرگی دارند. صحبت از جشنواره رویان تداعی‌کننده نام و یاد زنده‌یاد دکتر سعید کاظمی‌آشتیانی است که 24 سال پیش با هدف ارتقای سلامت جامعه ایران و همگام شدن محققان ایرانی با فعالیت‌های علمی دنیا، پژوهشگاه رویان را پایه‌گذاری کرد. نخستین جشنواره و کنگره بین‌المللی رویان با هدف تشویق پژوهشگران جوان و برقراری ارتباطات علمی بین‌المللی که لازمه حرکت در مرزهای علم و دانش است، هشت سال پس از پایه‌گذاری این پژوهشگاه برگزار شد. این جشنواره بین‌المللی به همه خانواده پزشکی تولید مثل و سلول‌های بنیادی کشور از مراکز درمانی، تحقیقاتی و دانشگاهی متعلق است. یکی از بخش‌های مهم این جشنواره اعطای جایزه دکتر کاظمی است که سومین دوره آن امسال برگزار شد. این جایزه به پاس تلاش‌های دانشمندان و به یاد بنیانگذار پژوهشگاه رویان به دانشمندانی اعطا می‌شود که در پیشرفت علم زیست شناسی و ارتقای سلامت بشر سهم چشمگیری داشته‌اند. امسال این جایزه به پروفسور رابرت لنگر از دانشگاه ام.آی.تی و انستیتو دیوید کخ اعطا شد. در ادامه طرح‌های ارائه شده از سوی برگزیدگان این جشنواره معرفی می‌شود.

طرح برنده در گروه بیوتکنولوژی:

دانش شبیه سازی در مسیر موفقیت

از زمان تولد نخستین حیوان شبیه‌سازی‌شده تاکنون پیشرفت‌های چشمگیری در زمینه شبیه‌سازی به دست آمده است. یکی از کاربردهای دانش شبیه‌سازی نجات گونه‌های در خطر انقراض است. اما یکی از محدودیت‌های این روش پایین بودن درصد موفقیت آن است. پروفسور ژانگ و همکارانش از دانشکده پزشکی دانشگاه هاروارد با هدف افزایش میزان موفقیت این روش به نتایج جالب توجهی دست یافته‌اند.

فعال یا غیرفعال بودن ژن‌ها در هر سلول از طریق شبکه تنظیمی پیچیده‌ای بر سطح ژن‌های دربردارنده اطلاعات وراثتی تنظیم می‌شود که به آن اپی ژنوم گفته می‌شود. وجود یک عامل اپی ژنتیک مانع موفقیت شبیه‌سازی می‌شود. این گروه برای مقابله با این محدودیت روشی ساده ابداع کرده است که هزینه‌های شبیه‌سازی را کاهش می‌دهد.

نتیجه طرح برنده در گروه ناباروری زنان:

درمان ناباروری تسهیل می شود

مطالعات جدید نشان داده است اهمیت ترشحات داخلی رحم یا اندومتر فقط به فاصله زمانی که جنین تازه تشکیل شده و از آن تغذیه می‌کند محدود نمی‌شود، بلکه می‌تواند نقش بیشتری داشته باشد و حتی نشان‌دهنده سلامت یا بیماری رحم است.

این گروه از پژوهشگران به سرپرستی دکتر ساچدوا از موسسه ملی تحقیقات بهداشت باروری بمبئی درباره محتوای پروتئینی ترشحات رحم تحقیقاتی انجام داده‌ و بر این اساس دریافته‌اند این یافته‌ها می‌تواند نشانگری برای ابتلا به بیماری یا ناباروری باشد. بر این اساس می‌توان از بررسی و شناسایی این پروتئین‌ها برای تشخیص و درمان بیماری‌ها استفاده کرد که روند درمان را تسهیل می‌کند.

طرح برنده جایزه بهترین پژوهش داخلی در بخش سلول‌های بنیادی:

سلول های بنیادی، بیماری های پوستی را هدف قرار می دهند

هر سلول توسط محیطی احاطه شده که در سرنوشت آن موثر است و تحت عنوان ریزمحیط از آن نام برده می‌شود. اگر بتوان محیط یک سلول تمایز یافته را در شرایط آزمایشگاهی تقلید کرد و یک سلول بنیادی را در آن محیط قرار داد، امکان تمایز سلول بنیادی به سلولی که محیط آن فراهم شده است، ایجاد می‌شود. در این پژوهش دکتر مرتضی محمودی و همکارانش از دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران، بستری مشابه با شرایط فراگیرنده سلول‌های واقع در پوست فراهم کرده‌اند. از نتایج این پژوهش می‌توان در تولید سلول‌های پوستی برای درمان عوارض و بیماری‌های پوستی استفاده کرد.

طرح برنده جایزه پژوهشی رویان در بخش ملی:

پروتئین ها، نشانگر تشخیص بیماری ها

در بیماری‌هایی که نشانگر مشخصی در خون ندارد تشخیص بیماری‌های داخلی دشوار است. بنابراین برای تشخیص این بیماری‌ها باید آزمایش‌ها و معاینات بیشتری انجام شود که مستلزم صرف وقت و هزینه زیاد است. یکی از این بیماری‌ها اندومتریوز است که در ناباروری زنان نقش مهمی دارد. در پژوهش‌های انجام شده در بخش ژنتیک طب ناباروری پژوهشگاه رویان از یک پروتئین که توسط سلول‌های سیستم ایمنی در شرایط التهاب تولید می‌شود، به عنوان نشانگر اندومتریوز استفاده شده که جایزه پژوهشی رویان را به دکتر مریم شاه‌حسینی و همکارانش از پژوهشکده طب تولید مثل اختصاص داده است. اندازه‌گیری این پروتئین در خون، تشخیص و مدیریت بیماری را تسهیل می‌کند.

طرح برنده در گروه سلول‌های بنیادی:

پیشگیری از غیرفعال شدن ژن ها در دوره جنینی

محتوای ژنتیک همه سلول‌های بدن بجز سلول‌های جنسی یکسان است، اما شکل ظاهری و عملکرد آنها متفاوت است. در حقیقت سازو کار تنظیمی بر ساختار ژنتیک سلول‌ها وجود دارد که تحت عنوان اپی ژنتیک از آن نام برده می‌شود.

در حقیقت سرنوشت سلول به تنظیم ژنتیک آن وابسته است که یکی از این روش‌ها اضافه شدن گروه متیل به ساختار ژن است که موجب غیرفعال‌شدن ژن می‌شود. پروفسور ژو و همکارانش از موسسه بیوشیمی فرهنگستان علوم چین دریافته‌اند حذف گروه اکسیژن از متیل موجب حذف گروه متیل و فعال شدن ژن در مراحل اولیه جنینی می‌شود. نتایج این تحقیقات دستاورد مهمی در تولید سلول‌های پرتوان القایی و تمایز سلول‌ها در شرایط آزمایشگاهی است.

طرح برنده در گروه ژنتیک:

سدی در برابر بیماری های مادرزادی

در سال‌های اخیر غربالگری پیش از بارداری به عنوان یکی از خدمات مهم در مراکز درمان ناباروری مورد توجه قرار گرفته است.

در این روش والدینی که نقص ژنتیک داشته باشند یا به عبارتی حامل ژن بیماری باشند، از امکان داشتن فرزند سالم برخوردار شده و از تولد افراد مبتلا به نقایص مادرزادی پیشگیری می‌شود.

در روش ابداعی از سوی دکتر مسعود زمانی استکی و همکارانش از دانشگاه کاتولیک لون بلژیک، راهکاری دقیق برای تعیین محتوای ژنتیک یک سلول منفرد ابداع شده که ناهنجاری‌های تعداد و ساختار کروموزوم‌ها را مشخص می‌کند. این روش می‌تواند در پژوهش‌های پایه ژنوم انسانی کاربرد داشته باشد.

طرح برنده در گروه جنین شناسی:

گام جدیدی در درمان ناباروری مردان

پایین بودن میزان تحرک اسپرم از مهم‌ترین علل ناباروری در مردان است. بخشی از اسپرم که دم نام دارد وسیله حرکتی آن است و هرگونه نقصی در حرکت اسپرم از نقص در ساختار پروتئین‌های سازنده این بخش ناشی می‌شود. در این پروژه تحقیقاتی،دکتر پارت و همکارانش از موسسه بهداشت باروری بمبئی از طریق بررسی و مقایسه ساختار این پروتئین به اطلاعات مهمی دست یافته‌اند که می‌تواند گام جدیدی در درمان ناباروری باشد.

فرانک فراهانی‌جم

دانش