پرسه در میدان شهدا

دروازه دوشان تپه، میدان ژاله و میدان شهدا کنونی همه نام محله‌ای است که در دوران مختلف تاریخی به این نام‌ها شناخته می‌شده است. میدان شهدا از شمال و جنوب به خیابان شهباز قدیم و 17 شهریور جدید می‌رسد. خیابان 17 شهریور از ابتدای میدان امام حسین(ع) شروع می‌شود و تا انتهای آن به اصطلاح محلی‌ها به «ته شهباز» یا بزرگراه بعثت ختم می‌شود. از سمت شرق این میدان با خیابان پیروزی و از غرب با خیابان مجاهدین اسلام همسایه است. این میدان در انتهای منطقه 12 تهران قرار دارد. منطقه‌ای که قدیمی‌ترین بافت تهران را در بر می‌گیرد.

شهدا میدانی است که دور تا دور آن را بیشتر بانک‌ها گرفته‌اند تا مغازه‌های دیگر؛ البته هنوز سینمای قدیمی میلاد بعد از 60 سال قدمت یا سینما ملت که بعد از بازسازی به پردیس شکوفه تبدیل شده با امکانات بیشتر مثل کافی‌شاپ و سالن مناسب‌تر یا مغازه‌ای که تزئینات اتاق عقد می‌فروشد یا خشکبارفروشی شمال میدان که همیشه شلوغ است اینجا هستند، اما ضلع جنوبی میدان یعنی از ابتدای آن تا سر پل آهنگ بورس موتورسیکلت و تعمیرگاه ماشین است. اینجا هر نوع موتوری را با برند کشورهای مختلف می‌توانید پیدا کنید، از موتورهای گازی معمولی تا موتورهای غول‌پیکر آپاچی یک دست مشکی که شاید فقط در فیلم‌ها نمونه‌اش را دیده باشید و موتور‌های شیک ویو و پالس با رنگ‌های نقره‌ای یا مشکی یا آلبالویی که چشم‌های عاشقان موتورسیکلت را خیره می‌کنند.

بیشتر مشتریان به گفته فروشندگان، جوانان عشق موتور که با افزایش پیست‌های موتورسواری تعدادشان روزبه‌روز بیشتر می‌شود و پیک موتوری‌ها یا کسانی که با این وسیله امرار معاش می‌کنند، هستند. در همین بخش محله قدیمی دروازه دولاب ـ همانطور که از نامش پیداست روزگاری از دروازه‌های قدیم تهران بوده است ـ قرار دارد. اگرچه از صیفی‌کاری‌ها و خیار معروف دولاب و گذشته‌های دورش چیزی باقی نمانده؛ اما هنوز هم از بعضی بخش‌هایی که بافت قدیم خود را حفظ کرده‌اند مانند سقاخانه‌ها یا کوچه پس‌کوچه‌های تنگ و باریکش می‌شود بوی گذشته را استشمام کرد و به یاد لوکیشن‌های فیلم‌های مسعود کیمیایی ـ که بعضی از آنها در اینجا گرفته شده‌اند ـ یاد خاطرات قدیمی کرد. محله‌ای که حالا با وجود بازارچه، پاساژها، مجتمع تجاری و آپارتمان‌های قد و نیم‌قدش دیگر حتی با چند دهه قبلش هم قابل مقایسه نیست. در غرب میدان شهدا خیابان مجاهدین اسلام قرار دارد با محله ایران و آب‌سردار و آبشار و انتهای خیابان که به ساختمان مجلس و میدان بهارستان می‌رسد. البته در گذشته در این راسته قبل از میدان بورس بنگاه‌های شادی و حجله بود، ولی در حال حاضر تعداد کمی از آنها باقی مانده‌اند. شمال میدان شهدا مدتی است نسبت به بخش‌های دیگر آن خیلی تغییر کرده است، وجود ایستگاه مترو و پیاده‌راه شدن حد فاصله میدان امام حسین(ع) و شهدا با تمام امکانات که یک مسیر پیاده‌روی نیاز دارد از جمله این تغییرات است.

اما برگی از شناسنامه میدان شهدا نیروگاه برق است که بخشی از آن حالا به موزه تبدیل شده است. وقتی اولین چراغ برق در خانه‌ها روشن شد، برای مردم عادی این پدیده شگفت‌انگیز بیشتر شبیه یک معجزه یا شعبده بود تا یک پدیده علمی، این را خیلی از پدربزرگ و مادربزرگ‌هایی که برای اولین بار با این پدیده آشنا شدند نقل می‌کنند. در سال 1316 نخستین نیروگاه برق دولتی توسط بلدیه تهران در شمال میدان شهدا کنونی راه‌اندازی شد. کم‌کم با گذشت زمان بخشی از این نیروگاه به موزه صنعت برق تبدیل شد. موزه‌ای که در هر طبقه از آن با گام‌های بلند این صنعت در طول زمان آشنا می‌شوید، از قبض‌های قدیمی برق و عکس‌های اولین چراغ برق‌ها گرفته تا چراغ‌های پیه‌سوز و فانوس‌های شمعی و اولین باتری که با یک ظرف سفالی ساخته شده و متعلق به دوره ساسانی است تا خیلی چیزهای قدیمی که اگر در این رشته تخصصی هم نداشته باشید باز هم نظر شما را جلب خواهند کرد. بخشی از تجهیزات سنگین مثل توربین و ماشین بخار در محوطه حیاط موزه قرار دارد. پیشنهاد می‌کنیم اگر گذرتان به میدان شهدا افتاد سری هم به این موزه بزنید .

بهترین راه دسترسی به این میدان قطعا متروست. ایستگاه مترو بالای میدان قرار دارد، از هر کدام از خط‌ها می‌توانید خود را به خط ارم سبز- شهید کلاهدوز برسانید و در ایستگاه شهدا پیاده شوید. تمام اتوبوس‌هایی که از میدان امام حسین(ع) به میدان خراسان یا شوش می‌روند در میدان شهدا ایستگاه دارند و از غرب به شرق هم اکثر اتوبوس‌هایی که از غرب به سمت پیروزی می‌روند در میدان شهدا ایستگاه دارند.

اکرم بیگی