ویژگی‌های توافق عزتمندانه

در طول قریب به دو سال گذشته، بسیاری از صاحبنظران بر ویژگی‌های یک توافق خوب از زاویه نگاه ایران تاکید کرده‌اند، اما حالا که یک هفته تا پایان ضرب‌الاجل 30 ژوئن (نهم تیر) زمان باقی مانده و برخی جزئیات گفت‌وگوها منتشر شده است، شفاف‌تر از قبل می‌توان ویژگی‌های توافق عزتمندانه‌ای که منافع کشورمان را در بر داشته باشد، ترسیم کرد گرچه بیانات سه‌شنبه‌شب رهبر فرزانه انقلاب، چراغ راهی برای درک صحیح ویژگی‌های توافق خوب به‌شمار می‌رود، اما به‌نظر می‌رسد برخی بهانه‌تراشی‌ها از سوی تندروهای غربی، هنوز تحقق توافق خوب از زاویه نگاه تهران را در هاله‌ای از ابهام فروبرده است.

طرح مباحثی درباره پی‌ام‌دی، مطرح کردن ادعاها درباره بازرسی از مراکز غیرهسته‌ای، موضوع لغو تحریم‌ها و اصل مهم تحقیق و توسعه برنامه هسته‌ای، از جمله محورهایی است که نگرانی از افزایش فشارها در هفته آخر مذاکرات را افزایش داده است.

در همین راستا جام‌جم برای تحلیل و بررسی بیشتر ویژگی‌های توافق خوب هسته‌ای، با تنی چند از صاحب‌نظران در حوزه سیاست خارجی به گفت‌وگو نشسته و محورهای مختلف مذاکرات هسته‌ای را به بحث گذاشته است.

فشارها تاثیری بر اراده ایران ندارد

علاءالدین بروجردی / رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس

موضوع پی‌ام‌دی جزئی از خطوط قرمز ایران است که از سوی شورای عالی امنیت ملی برای تیم مذاکره‌کننده ترسیم شده و یکی از دلایل طولانی شدن روند مذاکرات، اختلاف نظرها در همین زمینه است. به همین منظور اکنون، موضوع به درازا کشیده شدن گفت‌وگوها مطرح است و تلاش می‌کنیم با حمایت از تیم هسته‌ای برای حرکت در چارچوب این خطوط قرمز تلاش کنیم.

در رابطه با تحقیق و توسعه برنامه هسته‌ای کشورمان نیز باید توجه کرد که بیش از ده سال قبل این ادعا وجود داشت که ایران نباید توان غنی‌ سازی هسته‌ای داشته باشد. با این وجود با حرکت جهادی دانشمندان ایرانی آنها مجبور به کوتاه آمدن از این زیاده‌خواهی شدند چراکه دیدند نمی‌توانند کشورمان را متوقف کنند.

ما در قرن بیست و یکم هستیم و این‌که دولتی بخواهد با اغراض سیاسی حرکت علمی یک ملت را متوقف کند، غیرقابل قبول است بنابراین باید در چارچوب ان‌پی‌تی فضای تحقیق برای دانشمندان‌مان فراهم شده و تنها این خط قرمز که ایران هم بارها بر آن تاکید کرده، یعنی عدم ساخت بمب هسته‌ای ملاک قرار گیرد.

در این چارچوب، هرگونه محدودیت خارج از ان‌پی‌تی غیرقابل قبول است و چون کشورهای مدعی، خود به‌سوی ساخت بمب هسته‌ای می‌روند، نباید فکر کنند ایران هم مسیر آنها را می‌رود.

همچنین نکته مهم این است که باید همه تحریم‌ها به‌طور یکجا در روز توافق برداشته شود. ما می‌خواهیم تحریم‌ها با حفظ حقوق هسته‌ای کشورمان برداشته شود.

گرچه فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای برای طرف مقابل سنگین است و برخی کشورها حتی در منطقه ـ مانند رژیم صهیونیستی و عربستان ـ در زیاده‌خواهی در مذاکرات نقش دارند ولی این فشارها تاثیری بر اراده ما برای دستیابی به انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای در چارچوب حقوق بین‌الملل نخواهد داشت.

کمک بهنگام برای دستیابی به توافق عزتمندانه

حمیدرضا آصفی / دیپلمات پیشین

بیانات صریح و قاطع رهبر معظم انقلاب در مقطع کلیدی مذاکرات هسته‌ای، باعث شد تا اعتماد به‌نفس و توان تیم مذاکره‌کننده کشورمان افزایش چشمگیری یافته و در آخرین روزهای مانده تا زمان تعیین شده برای رسیدن به توافق هسته‌ای که فشار طرف مقابل افزایش می‌یابد، این تیم با حداکثر نیروی خود به فعالیت مشغول شود.

رهبر فرزانه انقلاب با تاکیدی که بر ویژگی‌های مذاکره داشتند، تاکید کردند که انعطاف‌ها در این مسیر در چارچوب منافع کشور است و این تاکیدات، به دلسوزان و منتقدان مذاکرات اطمینان داد در این مسیر منافع کشور به خطر نخواهد افتاد. همچنین رهبر انقلاب با تبیین مواضع جمهوری اسلامی در خصوص تحریم‌ها مانع از آن شدند که طرف مقابل در پی سوءاستفاده از زمان و وارد آوردن فشار بر کشورمان برآید.

بی‌اعتمادی به داوری آژانس، موضوع دیگری بود که در این فرمایشات مورد توجه قرار گرفت. از یاد نباید برد که این داوری می‌تواند مانند مورد ژاپن 20 تا 22 سال به طول بینجامد و این باعث شده تا ایران بر این نکته که 1+5 باید به‌دنبال راهکار دیگری برای داوری باشد تاکید کرده و فرمایشات مقام رهبری کشور را از دامی که برای ایران در نظر گرفته شده بود، نجات داد.

ایشان همچنین در حوزه بازرسی و نظارت هم خط قرمزها را یادآوری فرمودند و این باعث شد تا این خطر از بین برود که بازرسی از سایت‌های غیرنظامی ـ همچون نحوه طرح ادعاهای منافقین که آغازگر پرونده هسته‌ای بود ـ به طولانی‌تر شدن روند فشار بر ایران منتهی شود.

براین اساس باید تاکید کرد که رهبر معظم انقلاب همچون موضعگیری‌های پیشین‌شان که بموقع، تاثیری مثبت بر روند گفت‌وگوهای هسته‌ای داشتند، بار دیگر با دخالت بهنگام، بیشترین کمک را به تیم مذاکره‌کننده برای دفاع از حقوق هسته‌ای کشورمان و دستیابی به توافقی عزتمندانه کردند.

نیازمند راه‌حل‌های جدید هستیم

صادق خرازی / سفیر اسبق ایران در فرانسه

در رابطه با چهار موضوع مورد اختلاف یعنی پی‌ام‌دی، تحقیق و توسعه برنامه هسته‌ای، بازرسی و تحریم‌ها، ما نیاز به تضمین‌های عینی از طرف مقابل داریم. ایران با توجه به نقش مهمی که در منطقه ایفا می‌کند، می‌تواند در تعریف پارادایم جدید در جهان عاری از سلاح‌ هسته‌ای نقش ایفا کند.

نقش تاریخی ما این نیست که محدودیت‌ها را بپذیریم، بلکه نقش ما این است که بتوانیم راه‌حل‌هایی را تعریف کنیم که بتواند تأمین‌کننده منافع ایران باشد. بنابراین این راه‌حل‌ها که بتواند همزمان نگرانی‌های داخلی و نگرانی‌های کشورهای دیگر را برطرف کند، به خلق یک پارادایم تازه جهانی خواهد انجامید. ما نمی‌توانیم دغدغه‌های بیرونی در ارتباط با موضوعات مورد مذاکره را نادیده بگیریم، اما این هم منطقی نیست که هر محدودیت تازه یا تعاریف جدید از پروتکل الحاقی و طرح پی‌ام‌دی را بپذیریم. ما اگر این محدودیت‌ها را بپذیریم، پاسخمان به نسل‌های بعد چیست؟

با این همه به‌نظر من می‌توان به راه‌حل‌هایی رسید که هم تامین کننده خواست ایران باشد و هم نگرانی‌های احتمالی در کشورهای دیگر را کاهش دهد.

از یاد نبریم که روزی می‌گفتند حتی 10 سانتریفیوژ نباید در ایران بچرخد اما در حال حاضر هزاران سانتریفیوژ در نطنز می‌چرخد یا می‌گفتند آب سنگین اراک نباید فعالیت کند، اما حالا این فعالیت را پذیرفته‌اند و حتی پیشنهاد همکاری می‌دهند. این مقاومت مردم ایران است که با مقاومت خود این شرایط را به‌وجود آورده است. این استقامت ایران و کسب شناخت بوده که فضای جدیدی را به‌وجود آورده است تا مذاکره صورت بگیرد و در این روند چانه‌زنی، هرچند ممکن است در مواردی کوتاه بیاییم، اما در موضوعات دیگر جواب خواهیم گرفت.