پروتکل الحاقی و الزامات آن چیست؟

پروتکل الحاقی هم اکنون به یکی از محورهای اصلی در میان موافقان و مخالفان توافق لوزان تبدیل شده است.به همین دلیل خبرگزاری صدا و سیما به بررسی مواد ۱۸ گانه این پروتکل و الزامات آن پرداخته است
کد خبر: ۸۰۲۴۶۸
پروتکل الحاقی  و الزامات آن چیست؟

بر اساس تفاهم لوزان، پس از توافق جامع و نهایی میان ایران و گروه1+5، جمهوری اسلامی ایران، به صورت داوطلبانه پروتکل الحاقی را در دستور کار قرار خواهد داد تا آژانس بین المللی انرژی اتمی این امکان را پیدا کند تا نظارت بیشتری بر فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان به عمل آورد.

ایران در سال 1970 به صورت رسمی عضو «ان . پی . تی» شد، معاهده‌ای که بر اساس آن همه کشورها حق دست‌یابی به انرژی هسته‌ای را داشته و دارند، «ان.پی.تی» مخفف نام انگلیسی معاهده منع گسترش هسته‌ای (Nuclear Non Proliferation Treaty) است.

معاهده ان.پی.تی در اول ژوئیه 1968 برای امضای کشورها آماده شد و در این تاریخ آمریکا و انگلیس و 59 کشور دیگر آن را امضا کردند. این معاهده پس از آنکه آمریکا آن را در مجلس خود تصویب کرد در 5 مارس 1970 به اجرا گذاشته شد.

کشورهای عضو این پیمان موظفند برای تعیین نحوه نظارت آژانس بر عملکرد خود توافقنامه دوجانبه‌ای با آژانس منعقد کنند، در سال 1997 کشورهای عضو ان.پی.تی برای تقویت هدف جلوگیری از اشاعه سلاح‌های هسته‌ای توافق‌نامه تازه‌ای را بنام «پروتکل الحاقی» امضا کردند.

این سند اختیارات آژانس را برای نظارت بر نحوه عملکرد کشورهای عضو نسبت به وضعیت قبل از آن بسیار افزایش می‌دهد.

ایران نیز حدود 12 سال پیش یعنی در تاریخ 18 دسامبر سال 2003 میلادی این پروتکل را امضا کرد اما تاکنون به تصویب مجلس شورای اسلامی نرسیده است. اجرای پروتکل الحاقی در نهایت، نیاز به تصویب در مجلس شورای اسلامی دارد.

البته در مهرماه 1382 و در جریان حضور همزمان وزاری امور خارجه بریتانیا، فرانسه و آلمان در تهران، دولت وقت در اقدامی که هدف آن «اعتمادسازی» با کشورهای اروپایی اعلام شده بود، تصمیم گرفت «به طور داوطلبانه» پروتکل الحاقی را امضا و اجرا کند.

مجلس اما در سال 1384 (دو سال پس از اجرای داوطلبانه این پروتکل) با تصویب طرحی، دولت را موظف کرد که اجرای مفاد آن را به حالت تعلیق در آورد. فوریت این طرح در مجلس ایران در واکنش به صدور قطعنامه شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی تصویب شد که به گفته مقام های ایرانی آنها را از ادامه مذاکرات «دلسرد» می کرد.

قطعنامه شورای حکام (35 عضو از اعضای آژانس بین المللی انرژی اتمی) که به پیشنهاد سه کشور آلمان، بریتانیا و فرانسه تهیه شده بود، مشخصا از ایران خواسته بود غنی سازی اورانیوم را معلق، فعالیت مرکز تولید هگزافلوراید اورانیوم اصفهان را متوقف و پذیرش پروتکل الحاقی معاهده منع و گسترس سلاح های اتمی را در مجلس شورای اسلامی تصویب کند اما به راستی پروتکل الحاقی چیست و مواد 18 گانه ان چه موضوعاتی را شامل می شود.

مفاد پروتکل الحاقی:

ماده 1 پروتکل، تصریح می‌نماید «مقررات موافقت نامه پادمان، تا جایی که با مقررات این پروتکل مرتبط و منطبق باشند، در این پروتکل اعمال خواهد گردید. در صورت وجود تناقض بین مقررات موافقت نامه پادمان و این پروتکل، مقررات این پروتکل حاکم خواهد بود.»

مواد 2 و 3 نیز در رابطه با ارائه اطلاعات می‌باشد که ماده 3 خود شامل 3 بخش است:

1 -3 ارائه اطلاعات مورد لزوم توسط کشور عضو برای آژانس که شامل موارد زیر می‌باشد:

الف) شرح کلی و نیز اطلاعات مشخص کننده مکان اجرای فعالیت‌های تحقیق و توسعه مرتبط با چرخه سوخت هسته‌ای که در آنها از مواد هسته‌ای استفاده نمی‌شود و در هر جایی که توسط کشور تأمین هزینه شود، پروانه فعالیت دریافت نماید، کنترل و یا از طرف کشور اجرا شود؛

ب ) اطلاعات تعیین شده توسط آژانس و مورد توافق کشور، در مورد فعالیت‌های بهره‌برداری مرتبط با پادمان در مؤسسات و مکان‌های خارج از مؤسسات که در آنها مواد هسته‌ای به طور معمول استفاده می‌شود؛

ج ) شرح کلی در مورد ساختمان در هر ساخت‌گاه(Site)، شامل کاربری آن و ذکر محتویات آن در صورتی که در شرح کلی روشن و کافی نباشد، نقشه‌ای از سایت نیز باید همراه با شرح کلی باشد؛

د ) اطلاعات مربوط به معادن اورانیوم و کارخانجات تغلیظ اورانیوم و توریوم؛

ه ) اطلاعات مربوط به مواد چشمه که به ترکیب و خلوص مناسب جهت تولید سوخت یا غنی‌سازی ایزوتوپی نرسیده‌اند؛

و ) اطلاعات مربوط به صادرات و واردات موادی که بر اساس موافقت‌نامه 153/INFCIRC لازم به ارائه آن نبوده است؛

ز ) اطلاعات مربوط به موادی که از پادمان معاف شده‌اند (به طور مثال موادی که در فعالیت‌های غیر هسته‌ای استفاده می‌شوند)؛

ح ) اطلاعات مربوط به پسمان‌‌هایی با پرتوزایی متوسط یا بالا شامل پلوتونیم، اورانیوم با غنای بالا یا اورانیوم 233 که پادمان بر آنها خاتمه یافته است؛

ط ) تجهیزات و مواد غیر هسته‌ای معین که در ضمیمه 2 پروتکل فهرست شده است؛

ی ) برنامه کلی مرتبط با توسعة چرخة سوخت هسته‌ای طی 10 سال آینده.

2 - 3 شامل تعهد کشور عضو در مورد:

الف) شرح کلی و نیز اطلاعات مشخص کنندة مکان اجرای فعالیت‌های تحقیق و توسعه مرتبط با چرخة سوخت هسته‌ای که در آنها از موادی هسته‌ای استفاده نمی‌شود و در هر جایی توسط کشور عضو تأمین هزینه شده، پروانة فعالیت دریافت‌نماید، کنترل و یا از طرف آن کشور اجرا گردد؛

ب ) شرح کلی از فعالیت‌ها و مشخصات اشخاص حقیقی و حقوقی جهت چنین فعالیت‌هایی، در مکان‌های شناسایی شده توسط آژانس در خارج از محلی که آژانس آنها را عملاً مربوط به فعالیت‌های آن محل بداند ارائه چنین اطلاعاتی منوط به درخواست ویژه از جانب آژانس می‌باشد و باید با مشورت با آژانس و به موقع انجام پذیرد؛

2 - 3 بنا به درخواست آژانس، کشور عضو باید در مورد هرگونه اطلاعاتی که بر طبق این ماده ارائه خواهد شد تا آنجا که به اهداف پادمان مربوط است، تفضیلات و توضیحات را در اختیار آژانس قرار دهد. این اطلاعات در مجموع شامل موارد زیر می‌باشد:

-این اطلاعات باید سالیانه به روز شود؛

-اطلاعات سالیانه در مورد صادرات و واردات مواد هسته‌ای، هنوز به مرحلة اعمال پادمان نرسیده‌اند؛

-اطلاعات سه ماهه در مورد صادرات و واردات تجهیزات و مواد هسته‌ای مشخص شده در ضمیمه دو پروتکل الحاقی؛

-اطلاعیه در مورد تغییرات در مکان‌های نگهداری پسمان‌‌هایی با پرتوزایی بالا و اطلاع قبلی به آژانس در مورد طرح‌های فرآوری بعدی این پسمان‌ها.

ماده 4 نیز درمورد دسترسی‌های تکمیلی صحبت می‌کند که از موارد اساسی و پایه‌ای اقدامات تحت این پروتکل می‌باشد.

این ماده تشریح می‌نماید که چرا و چه موقع دسترسی‌های تکمیلی باید انجام شود.این دسترسی می‌تواند جهت اطمینان از فقدان هسته‌ای و فعالیت‌های انجام نشده و رفع سؤالات در ارتباط با صحیح و کامل بودن اطلاعات فراهم شده بر طبق ماده 2 یا حل هر گونه تناقض در رابطه ا این اطلاعات باشد.

دسترسی‌های تکمیلی همچنین می‌تواند جهت تأیید وضعیت برچیده شدن یک مؤسسه یا مکانی خارج از مؤسسات که معمولاً مواد هسته‌ای در آن‌ها به کار رفته‌اند باشد.

این دسترسی باید به جز در مواردی که مربوط به بازدیدهای بررسی اطلاعات طراحی یا بازرسی‌های ویژه یا معمولی از آن سایت باشد و حداکثر 2 ساعت یا کمتر از آن و در بقیه موارد حداقل 24 ساعت قبل به اطلاع کشور مورد نظر رسانیده شود.

همچنین ماده فوق فرصتی را جهت توضیح و موجبات تسهیل برای رفع شبهه یا تناقض هر مسأله مورد نظر را به کشور عضو می‌دهد.

چنین فرصتی پیش از درخواست بازرسی فراهم شد مگر آنکه آژانس تشخیص دهد که تأخیر در بازرسی به هدف و منظور بازرسی لطمه می‌زند.

مادة 5 نیز تعهد کشورهای عضو را در مورد اجازه دسترسی به مکان‌های مورد نظر بیان می‌دارد.

بند ج این ماده نیز اشعار می‌دارد که «هر مکان تعیین شده توسط آژانس به غیر از مکان‌های اشاره شده در بندهای الف و ب این ماده جهت انجام نمونه برداری‌های محیطی مختص آن مکان، چنانچه کشور عضو نتواند امکان دسترسی به این مکان‌ها را فراهم آورد، باید فوراً تلاش معقول خود را جهت برآوردن خواسته‌های آژانس از مناطق مجاور یا از طریق روش‌های دیگر به کار بندد.

این بند از پروتکل الحاقی یکی از محل‌های مورد مناقشه است که بسیاری از کارشناسان و نمایندگان مجلس معتقدند کشورها را ملزم به پذیرش تعهدی می‌نماید که مغایر با اصل حاکمیت ملی است و کشور متعهد ناچار است که به نفع یک سازمان بین‌المللی از اصل منافع ملی خود در این مورد صرف نظر نماید.

ماده 6 فعالیت‌های مجاز آژانس را در زمان دسترسی به مکان‌های مورد اشاره در ماده 5 بیان می‌دارد که این به طور کلی عبارت است از مشاهدات عینی، جمع‌آوری نمونه‌های محیطی، استفاده از دستگاه‌های آشکارسازی و اندازه‌گیری پرتوها و به کارگیری انواع مهر و موم و وسایل شناسایی و تشخیص دستکاری‌ها بررسی سوابق پادمانی مربوط به تولید و حمل.

ماده 7 در مورد دسترسی‌های کنترل شده بر طبق این پروتکل جهت پیشگیری از انتشار اطلاعات حساس رعایت مقررات ایمنی یا حفاظت فیزیکی یا حفظ اطلاعات حساس اختصاصی یا تجاری بحث می‌نماید.

ماده 8 در این ماده عنوان می‌گردد که هیچ یک از مفاد این پروتکل نباید موجب گردد که کشور عضو مکان‌هایی علاوه بر موارد اشاره شده در مواد 5 و 9، مورد درخواست برای انجام فعالیت‌های بازرسی در یک مکان خاص، را در دسترس آژانس قرار ندهد. آژانس باید بلادرنگ برای انجام چنین درخواستی به هر تلاش منطقی دست بزند.

ماده 12 نیز از جمله مواردی است که تعهداتی را بر کشورهای اجراکننده پروتکل تحمیل می‌نماید که شاید با حاکمیت ملی ‌آن‌ها در تضاد باشد، اما نباید از نظر دور داشت که این شرایط را 145 کشور دنیا پذیرفته‌و در حال اجرای آن هستند.

این ماده تصریح می‌‌نماید که کشور عضو باید ظرف یک ماه از تاریخ دریافت یک درخواست، روادید مناسب با مجوز ورود و خروج مکرر و یا روادید عبور را در صورت لزوم، در اختیار بازرس انتخابی و معرفی شده در درخواست، قرار دهد تا بازرس بتواند به منظور انجام وظایف خود وارد قلمرو کشور عضو شده و در آنجا بماند.

هرگونه روادید مورد درخواست باید حداقل یک سال معتبر بوده و در صورت درخواست برای مدت انتصاب بازرس مورد نظر در کشور عضو تمدید گردد.

بازرسی‌های سر زده (بدون اطلاع)

این بازرسی‌ها شامل بازرسی‌هایی است که بدون اطلاع قبلی در مورد زمان فعالیت‌ها یا مکان‌های مورد بازرسی، در یک بازرسی انجام می‌شود.

در عمل این موضوع، بدان معنی است که کشور و بهره‌بردار، زمانی از قصد بازرسان جهت انجام بازرسی مطلع می‌گردند که بازرسان آژانس به یک سایت وارد شده‌اند.

همانطور که خاطر نشان گردید این موضوع به طور مشخص مستلزم این می‌باشد که کشور برای چنین بازرسی، ویزایی را از بازرسان درخواست ننماید یا ویزای ورود مکرر به آنان اعطا نماید.

ماده 83INFCIRC/153 در زیر بندهای الف، ب، ج مواد مربوط به بازرسی‌های عادی غیرمعمول و ویژه را مطرح می‌نماید. در ماده 84 نیز به عنوان اقدام تکمیلی اشاره می‌کند که:

«علیرغم مقررات ماده 83، آژانس می‌‌تواند به عنوان یک اقدام تکمیلی، بخشی از بازرسی‌های معمولی پیرو ماده 80 را بر طبق اصل نمونه‌برداری اتفاقی، بدون اطلاع قبلی انجام دهد.»

آژانس متعهد شده است که «هرگاه عملی باشد» و بر اساس برنامه‌کاری، باید به طور دوره‌ای برنامه کلی بازرسی‌های اعلام شده و اعلام نشده خود را با ذکر کلی زمان‌های پیش بینی شده جهت بازرسی‌ها را به دولت ایران اعلام نماید.

ذکر واژه Whenever Practicable - هرزمان که قابل اجرا باشد - نیز به صورت کلی می‌تواند تفاسیر مختلفی را در مورد امکان اعلام یا عدم اعلام به همراه داشته باشد.

درخصوص مکان‌هایی که مرتبط با مواد هسته‌ای بوده ولی حاوی مواد هسته‌ای نمی‌باشد نیز لزوم اخذ مجوزهای تکمیلی جهت انجام وظیفه آژانس برای بازرسی‌های بدون اطلاع قبلی احساس شده که درINFCIRC/153پیش بینی گردیده است.

دسترسی به دیگر مکان‌های مورد نظر آژانس نیز باید به صورت موضوع و از طریق توافقات داوطلبانه با کشور صورت گیرد که مفهوم بازرسی‌های بدون اطلاع به این مکان‌ها مربوط نمی شود.

دسترسی‌های تکمیلی

موارد زیر طبق ماده 5 این پروتکل در ارتباط با اجرای دسترسی‌های تکمیلی اعمال خواهد گردید:

**در جاهای خالی نام کشور امضا کننده پروتکل نوشته‌می‌شود.

الف - آژانس بطور مکانیکی(mechanistically)یا سیستماتیک در صدد بررسی اطلاعات اشاره شده در ماده 2 نخواهد بود؛ با این وجود، آژانس حق دسترسی به مکان‌های زیر را دارد:

(1)هر مکان اشاره شده در ماه 5- الف (1 یا2) به طور انتخابی به منظور اطمینان از عدم وجود مواد هسته‌ای و فعالیت‌های اظهار شده؛

(2)هر مکان اشاره شده در ماده 5-ب یا ج جهت روشن شدن مسأله مربوط به صحیح و کامل بودن اطلاعاتی که بر طبق ماده 2 ارائه شده‌اند یا رفع تناقض در مورد آن اطلاعات؛

(3)هر مکان اشاره شده در ماده 5-الف (3)، تا حدودی که در رابطه با اهداف پادمان برای آژانس لازم باشد، تا اظهار نامه ............. را در مورد وضعیت برچیده شدن یک مؤسسه یا مکانی خارج از مؤسساتی که معمولاً مواد هسته‌ای در آنها به کار رفته‌اند، تایید نماید.

ب- (1)به جز مورد مذکور در بند (2) ذیل، آژانس باید قصد دسترسی خود را حداقل 24 ساعت قبل به اطلاع .............برساند؛

(2)در صورت درخواست آژانس برای دسترسی به هر قسمت از یک ساختگاه که این دسترسی توام با بازدیدهای بررسی اطلاعات طراحی یا بازرسی‌های ویژه یا معمول از آن ساختگاه باشد، مدت اطلاع قبلی حداقل 2 ساعت می‌باشد، اما دروضعیت‌های استثنایی این مدت می‌تواند کمتر از 2 ساعت باشد.

ج - اطلاع قبلی باید به صورت کتبی بوده و دلایل دسترسی و فعالیت‌های انجام شده در خلال دسترسی مشخص گردد.

د - در صورت بروز هر مسأله یا تناقضی، آژانس باید فرصتی را جهت ارائه توضیح در اختیار .............قرار دهد و موجبات تسهیل برای رفع مسأله یا تناقض را فراهم سازد. چنین فرصتی پیش از درخواست بازرسی فراهم خواهد شد، مگر آن که آژانس تشخیص دهد که تأخیر در بازرسی به هدف و منظور بازرسی لطمه می‌زند. در هر صورت، تا وقتی که چنین فرصتی در اختیار .............قرار نگرفته باشد، آژانس نباید دست به هیچ گونه نتیجه گیری درباره مسأله یا تناقض بزند.

ه - بازرسی تنها باید در ساعات عادی کار انجام پذیرد، مگر آن که طور دیگری مورد موافقت .............قرار گرفته باشد.

و - .............از حق همراهی بازرسان آژانس توسط نمایندگان .............در خلال بازرسی‌ها برخوردار می‌باشد، مشروط بر آن که بازرسان بدین طریق دچار تأخیر شده و یا مانعی در انجام وظایفشان پیش نیاید.

ماده 5

.............باید دسترسی به مکان‌های زیر را برای آژانس فراهم آورد:

الف - (1) هر جایی در یک ساختگاه (سایت)؛

(2)هر مکانی که طبق ماده 2-الف (5) تا (8) توسط .............مشخص شده باشد؛

(3)هر مؤسسه از کاراندازی شده تا مکان برچیده شده خارج از مؤسساتی که معمولاً مواد هسته‌ای در آن‌ها استفاده می‌شده است.

ب - هر مکانی که طبق ماده 2-الف(1)، ماده 2-الف(4)، ماده2-الف(9ب) یا ماده 2-ب توسط .............مشخص شده باشد، چنانچه .............نتواند امکان دسترسی به این مکان‌ها، به غیر از موارد مورد اشاره در بند الف(1) فوق را فراهم آورد، .............باید فوراً تلاش معقول خود را در جهت برآوردن خواسته‌های آژانس از طریق روش‌های دیگر به کار بندد.

ج- هر مکان تعیین شده توسط آژانس به غیر از مکان‌های اشاره شده در بندهای الف و ب فوق، جهت انجام نمونه‌برداری‌های محیطی مختص آن مکان، چنانچه ............. نتواند امکان دسترسی به این مکان‌ها را فراهم آورد، ............. باید فوراً تلاش معقول خود را در جهت برآوردن خواسته‌های آژانس از مناطق مجاور یا از طریق روش‌های دیگر به کار بندد.

ماده 6

آژانس در زمان اجرای ماده 5، می‌تواند فعالیت‌های زیر را انجام دهد:

الف- برای دسترسی برطبق ماده 5-الف(1یا3): مشاهدات عینی، جمع‌آوری نمونه‌های محیطی؛ استفاده از دستگاه‌های آشکارسازی و اندازه‌گیری پرتوها؛ به کارگیری انواع مهر و موم و دیگر وسایل شناسایی و تشخیص دستکاری تعیین شده در آئین‌نامه‌های اجرائی؛ و دیگر اقدامات عملی که از نظر فنی قابلیت آنها به اثبات رسیده و استفاده از آنها مورد موافقت شورای حکام (که من‌بعد شورا نامیده می‌شود) و مشورت‌های بعدی میان آژانس و .............قرار گرفته باشد.

ب - برای دسترسی بر طبق ماده 5-الف (2): مشاهدات عینی، شمارش اقلام مواد هسته‌ای؛ اندازه‌گیری‌های غیر مخرب و نمونه‌برداری؛ استفاده از دستگاه‌های آشکارسازی و اندازه‌گیری پرتوها؛ بررسی سوابق مربوط به مقادیر؛ منشاء و حالت مواد؛ جمع‌آوری نمونه‌های محیطی؛ و دیگر اقدامات عملی که از نظر فنی قابلیت‌آن‌ها به اثبات رسیده و استفاده از آن‌ها مورد موافقت شورا و مشورت‌های بعدی میان آژانس و ............. قرار گرفته باشد.

ج - برای دسترسی بر طبق ماده 5 - ب: مشاهدات عینی؛ جمع‌آوری نمونه‌های محیطی؛ استفاده از دستگاه‌های آشکارسازی و اندازه‌گیری پرتوها؛ بررسی سوابق پادمانی مربوط به تولید و حمل؛ و دیگر اقدامات عملی که از نظر فنی قابلیت آنها به اثبات رسیده و استفاده از آنها مورد موافقت شورا و مشورت‌های بعدی میان‌آژانس و ............. قرار گرفته باشد.

د- برای دسترسی بر طبق ماده 5-ج : جمع‌آوری نمونه‌های محیطی، و در صورتی که نتایج آن موجب رفع مسأله یا تناقض در مکان تعیین شده توسط آژانس پیرو ماده 5-ج نگردد، استفاده از مشاهدات عینی، دستگاه‌های آشکار سازی و اندازه‌گیری پرتوها و در صورت توافق ............. و آژانس، انجام سایر اقدامات عملی در آن مکان.

ماده 7

الف - بنا به تقاضای .............، آژانس و .............باید ترتیباتی را برای دسترسی کنترل شده(managed access)بر طبق این پروتکل جهت پیش‌گیری از انتشار اطلاعات حساس اشاعه هسته‌ای، رعایت مقررات ایمنی یا حفاظت فیزیکی یا حفظ اطلاعات حساس اختصاصی یا تجاری اتخاذ نمایند. چنین ترتیباتی نباید موجب منع آژانس از انجام فعالیت‌های لازم جهت حصول اطمینان کافی از عدم وجود مواد هسته‌ای و فعالیت‌های اظهار نشده در مکان مورد نظر و از جمله حل و فصل مسأله مربوط به صحیح بودن وکامل بودن اطلاعات اشاره شده در ماده 2 یا تناقض مربوط به آن اطلاعات گردند.

ب - .............، هنگام ارائه اطلاعات اشاره شده در ماده 2، می‌تواند آژانس را از جاهایی در یک ساختگاه یا مکانی که دسترسی کنترل شده را بتوان در آنجا اعمال کرد، مطلع سازد.

ج - تا زمان به اجرا در آمدن هرگونه آئین‌نامه‌های اجرایی لازم، ............. می‌تواند با رعایت مفاد بند الف فوق از دسترسی کنترل شده برخوردار باشد.

ماده 8

هیچ یک از مفاد این پروتکل نباید موجب گردد تا ............. مکان‌هایی را علاوه بر موارد اشاره شده در مواد 5 و 9 یا مورد درخواست برای انجام فعالیت‌های بازرسی در یک مکان خاص، در دسترس آژانس قرار ندهد. آژانس باید بلادرنگ برای انجام چنین درخواستی به هر تلاش منطقی دست بزند.

ماده 9

............. باید برای آژانس امکان دسترسی به مکان‌های تعیین شده از جانب آژانس را جهت انجام نمونه‌برداری محیطی گسترده مهیا کند، در صورتی که ............. قادر به فراهم نمودن چنین دسترسی نباشد، باید تلاش منطقی خود را جهت برآوردن خواسته‌های آژانس در مکان‌های جایگزین به کار بندد.

آژانس تا زمانی که استفاده از نمونه برداری محیطی گسترده و آیین‌نامه‌های مربوط توسط شورا و مشورت‌های بعدی میان آژانس و.......... به تصویب نرسیده، نباید در صدد چنین دسترسی باشد.

ماده 10

آژانس باید............. را از موارد زیر مطلع سازد:

الف- فعالیت‌های انجام شده بر طبق این پروتکل،‌شامل موارد مربوط به هر گونه مسایل یا تناقضاتی که آژانس به اطلاع.......... رسانده، ظرف 60 روز پس از انجام آن فعالیت‌ها توسط‌آژانس.

ب- نتایج فعالیت‌های مربوط به هر گونه مسایل یا تناقضاتی که آژانس به اطلاع.......... رسانده،‌در اسرع وقت و در هر حال ظرف 30 روز پس از تعیین آن نتایج توسط آژانس.

ج- آژانس از فعالیت‌های خود بر طبق این پروتکل نتیجه‌گیری‌هایی می‌نماید. این نتیجه‌گیری‌ها باید سالانه آماده گردد.

تعیین بازرسان آژانس

ماده 11

الف- (1)مدیر کل باید هر مأمور آژانس که توسط شورا به عنوان چه.......... ظرف 3 ماه پس از دریافت تأییدیه شورا، عدم پذیرش خود را در مورد چنین مأموری به عنوان بازرس برای.......... به اطلاع مدیر کل نرساند، بازرس اعلام شده به.......... برای.......... معتبر تلقی خواهد بازرس پادمان تأیید می‌شود را به اطلاع کشور.......... برساند. چنان شد؛

(2)مدیر کل در پاسخ به درخواست.......... یا به ابتکار خود باید حذف هر مأموری به عنوان بازرس جهت.......... را به اطلاع.......... برساند.

ب- 7روز پس از ارسال اطلاعیه مذکور در بند الف فوق با پست سفارشی توسط آژانس جهت..........، چنین تلقی خواهد شد که اطلاعیه توسط.......... دریافت شده است.

روادید

ماده 12

............. باید ظرف یک ماه از تاریخ دریافت یک درخواست، روادید مناسب با مجوز ورود و خروج متعدد و یا روادید عبور را، در صورت لزوم، در اختیار بازرس انتخابی و معرفی شده در درخواست، قرار دهد تا بازرس بتواند به منظور انجام وظایف خود وارد قلمرو.......... شده و در آنجا بماند. هر گونه روادید مورد درخواست باید حداقل به مدت یک سال معتبر بوده و در صورت درخواست، برای مدت انتصاب بازرس مورد نظر در.......... تمدید گردد.

آیین‌نامه‌های اجرایی

ماده 13

الف- در صورتی که.......... یا آژانس تشخیص دهند که نحوه اجرای اقدامات وضع شده بر طبق این پروتکل، لازم است در آیین‌نامه‌های اجرایی مشخص گردد،.......... و آژانس باید ظرف 90 روز از تاریخ لازم‌الاجرا شدن این پروتکل تشخیص داده شود، ظرف 90روز از اعلام چنین تشخیصی درباره این گونه آیین‌نامه‌های اجرایی به توافق برسند.

ب- تا زمان لازم‌الاجرا شدن هر گونه آیین‌نامه‌های اجرایی مورد لزوم، آژانس محق به اجرای اقدامات وضع شده در این پروتکل می‌باشد.

سیستم‌های ارتباطی

ماده 14

الف- .......... باید ارتباطات آزاد توسط آژانس برای اهداف رسمی بین‌بازرسان آژانس در.......... و دفتر مرکزی یا دفاتر منطقه‌ای آژانس، شامل انتقال اطلاعات حاصل از دستگاه‌های نظارتی یا وسایل اندازه‌گیری با حضور یا در غیاب بازرسان را مجاز و محافظت نماید. آژانس در مشورت با.......... حق استفاده از سیستم‌های موجود بین‌المللی ارتباطات مستقیم، شامل سیستم‌های ماهواره‌ای و اشکال دیگر مخابرات که در.......... مورد استفاده نیستند، را دارد. به درخواست.......... یا آژانس، جزئیات اجرای این بند در رابطه با انتقال اطلاعات حاصل از دستگاه‌های نظارتی یا وسایل اندازه‌گیری با حضور یا در غیاب بازرسان، باید در آیین‌نامه‌های اجرایی مشخص گردد.

ب- در مورد ارتباط و انتقال اطلاعات براساس بند الف فوق باید توجه کافی به ضرورت حفاظت از اطلاعات حساس تجاری یا اطلاعات طراحی دارای حساسیت ویژه از نظر..........، به عمل آید.

حفاظت از اطلاعات محرمانه

ماده 15

الف- آژانس باید نظام دقیقی را جهت تضمین حفاظت مؤثر در برابر افشای اسرار بازرگانی، تکنولوژیکی و صنعتی و سایر اطلاعات محرمانه، شامل اطلاعاتی که حین اجرای این پروتکل از آنها آگاه می‌شود، برقرار سازد.

ب- نظام اشاره شده در بند الف فوق باید علاوه بر سایر مقررات، شامل مقرراتی راجع به موارد زیر باشد:

(1)اصول کلی و اقدامات مرتبط با جابجایی اطلاعات محرمانه؛

(2)شرایط استخدام کارکنان در رابطه با حفاظت از اطلاعات محرمانه؛

(3)دستورالعمل‌هایی برای موارد نقض یا ادعای نقض محرمانه بودن.

ج- نظام اشاره شده در بند الف فوق باید توسط شورا تصویب و به طور دوره‌ای بازنگری گردد.

ضمائم

ماده 16

الف- ضمائم این پروتکل بخش لاینفکی از آن به شمار می‌آیند. به جز موارد اصلاحیه ضمائم، واژه «پروتکل» به صورتی که در این سند به کار رفته، به معنای مجموع پروتکل و ضمائم می‌باشد.

ب- فهرست فعالیت‌های مشخص شده در ضمیمه 1 و فهرست تجهیزات و مواد مندرج در ضمیمه 2، می‌تواند توسط شورا و بر طبق توصیه یک گروه کاری دائمی از کارشناسان که به دستور شورا تشکیل می‌شود، اصلاح گردد. چنین اصلاحیه‌ای چهار ماه پس از تاریخ پذیرش آن توسط شورا به اجرا در خواهد آمد.

لازم الاجرا شدن

ماده 17

الف- این پروتکل به صورت زیر اجرا خواهد گردید:

تاریخی که آژانس اعلامیه‌ای کتبی از .............دریافت نماید مبنی بر این که، شرایط قانون اساسی و مقررات قانونی............. جهت اجرای آن فراهم شده باشد.

یا

پس از امضای آن توسط نمایندگان.......... و آژانس.

ب- .......... می‌تواند، در هر تاریخی پیش از به اجرا در آمدن این پروتکل، اعلام نماید که این پروتکل را به طور مشروط به اجرا در می‌‌آورد.

ج- مدیر کل باید فوراً کلیه اعضای آژانس را از هرگونه اعلام اجرای مشروط و به اجرا درآمدن این پروتکل آگاه نماید.

تعاریف

ماده 18

در رابطه با اهداف این پروتکل:

الف- فعالیت‌های تحقیق و توسعه مربوط به چرخه سوخت هسته‌ای عبارت از فعلیت‌هایی است که با جوانب فرآیند یا توسعه سیستم‌هایی به شرح زیر، ارتباط ویژه دارند:

-تبدیل مواد هسته‌ای،

-غنی سازی مواد هسته‌ای،

-تولید سوخت هسته‌ای،

-راکتورها،

-مؤسسات بحرانی،

-بازفرآوری سوخت هسته‌ای،

-فرآوری پسمان‌ها با پرتوزایی متوسط یا زیاد حاوی پلوتونیوم، اورانیوم با غنای بالا یا اورانیوم -233، (شامل بسته بندی مجدد پسمان و انجام عملیاتی بدون تفکیک عناصر جهت اهداف ذخیره سازی یا دفع، نمی‌باشد).

اما این موضوع در برگیرنده فعالیت‌های مربوط به تحقیقات نظری یا علوم پایه یا تحقیق و توسعه در زمینه کاربردهای صنعتی رادیو ایزوتوپ، کاربردهای پزشکی، آب شناسی و کشاورزی، تأثیرات بر بهداشت و محیط زیست و بهبود شرایط نگهداری نمی‌شود.

ب- ساختگاه(site)یعنی ناحیه‌ای محدود شده توسط.......... مرتبط با اطلاعات طراحی برای یک مؤسسه از جمله مؤسسه تعطیل شده در خارج از مؤسساتی که معمولاً از مواد هسته‌ای استفاده می‌کند، منجمله مکان تعطیل شده در خارج از مؤسسات که مواد هسته‌ای معمولاً‌ استفاده می‌شده است (این موارد به محل‌هایی با سلول‌های داغ یا جایی که فعالیت‌های مربوط به تبدیل، غنی سازی، تولید سوخت یا بازآوری انجام می‌شده است، محدود گردد). همچنین شامل تمام تأسیسات مجاور مؤسسه یا مکان، جهت ارائه یا استفاده از خدمات اساسی شامل سلول‌های داغ برای فرابری مواد پرتو دیده‌ای که حاوی مواد هسته‌ای نیستند؛ تأسیساتی برای آزمایش، ذخیره سازی و دفع پسمان؛ و ساختمان‌هایی مرتبط با فعالیت‌‌های مشخص شده به وسیله.......... تحت ماده 2- الف (4) فوق.

ج- مؤسسه از کاراندازی شده یا مکان برچیده شده خارج از مؤسسات یعنی تأسیسات یا مکانی که وسایل اساسی و جنبی آن برچیده شده یا به گونه‌ای از کار انداخته شده که دیگر برای ذخیره‌سازی به کار نمی‌رود و امکان استفاده از آن برای کاربری، فرآوری یا بهره برداری از مواد هسته‌ای وجود ندارد.

د- مؤسسه تعطیل شده یا مکان تعطیل در خارج از مؤسسات یعنی تأسیسات یا مکانی که بهره‌برداری در آن متوقف و مواد هسته‌ای از آنجا منتقل شده ولی از کاراندازی نشده است.

ه- اورانیوم با غنای بالا یعنی اورانیوم حاوی 20% یا بیشتر از ایزوتوپ اورانیوم -235.

و- نمونه برداری‌های محیطی مختص هر مکان یعنی جمع‌آوری نمونه‌های محیطی (برای مثال، هوا، آب، گیاهان، خاک، مالشی(smears)در محدوده یا مجاورت مکانی تعیین شده توسط آژانس، به منظور کمک به آژانس جهت نتیجه‌گیری در مورد فقدان مواد هسته‌ای یا فعالیت‌های هسته‌ای اظهار نشده در یک مکان مشخص.

ز- نمونه برداری محیطی گسترده یعنی جمع‌آوری نمونه‌های محیطی (برای مثال، هوا، آب، گیاهان، خاک، مالشی) در مجموعه‌ای از مکان‌های تعیین شده توسط آژانس به منظور کمک به آژانس جهت نتیجه‌گیری در مورد فقدان مواد هسته‌ای یا فعالیت‌های هسته‌ای اظهار نشده در ناحیه گسترده.

ح- مواد هسته‌ای یعنی هر ماده چشمه یا هر ماده شکاف‌پذیر ویژه همانطوری که در ماده XX اساسنامه آژانس تعریف شده است. اصطلاح ماده چشمه در مورد کانی‌ها یا باقی مانده آنها کاربرد ندارد. هر تصمیمی از طرف شورا در مورد ماده 20 اساسنامه آژانس بعد از لازم الاجرا شدن این پروتکل که موجب الحاق موردی به مواد تعیین شده به عنوان مواد چشمه یا مواد شکافت‌پذیر ویژه گردد، تنها پس از پذیرش از جانب.......... بر طبق این پروتکل معتبر خواهد بود.

ط- مؤسسه یعنی:

(1)یک راکتور، یک مؤسسه بحرانی، یک کارخانه تبدیل، یک کارخانه تولید سوخت، یک کارخانه بازفرآوری، یک کارخانه جداسازی ایزوتوپی یا یک تأسیسات انبار جداگانه؛ یا

(2)هر مکانی که مواد هسته‌ای در آنجا معمولاً به مقدار بیش از یک کیلوگرم مؤثر استفاده می‌شود.

ی- مکان خارج از مؤسسات یعنی هر تأسیسات یا مکانی که مؤسسه نبوده و مواد هسته‌ای در‌آنجا معمولاً به مقدار یک کیلوگرم مؤثر یا کمتر استفاده شود.

کارشناسان حقوق بین الملل معتقدند که پروتکل الحاقی 100 در صد با منافع ما در تضاد است و هرگز نباید آن را تصویب کنیم. محمدجواد لاریجانی گفت: نام پرونده هسته ای ما را باید مناقشه هسته ای گذاشت، مباحثه‌ بسیار کم‌نظیر بین المللی که مناقشه ای ساده نیست که مثلا اطرافش درباره موضوعی اختلاف نظر باشد.

وی افزود:‌ دولت‌های غربی و به تعبیر رئیس جمهور، عفلقی های 1+5 به حقوق ملت ما در زمینه های مختلف به ویژه عرصه پولی و دسترسی به فناوری صلح آمیز هسته ای تجاوز کردند و ما در صدد دفع این تجاوزیم.

این کارشناس حقوق بین المللی گفت:‌ پس اساسا این مذاکره مربوط به حل یک مناقشه میان دو طرف نیست بلکه مربوط به دفع تجاوز است و آنها برای گرفتن بهترین نتیجه از تجاوزشان تلاش می کنند و البته متوجه شده اند این طور نیست که این تجاوز فقط برایشان فایده داشته باشد بلکه هزینه هم داشته است.

بدون تردید مطالعه مواد 18 گانه پروتکل الحاقی نشان می دهد حتی با چشم بند هم نمی توان جلوی برخی سوءاستفاده های احتمالی را در زمان اجرای این پروتکل گرفت.(خبرگزاری صدا و سیما)

newsQrCode
ارسال نظرات در انتظار بررسی: ۰ انتشار یافته: ۰

نیازمندی ها