کتاب «فرایندها و تاثیرات رسانه‌ها» منتشر شد

به گزارش جام جم آنلاین ، اصل این کتاب در سال 2009 میلادی با عنوان «راهنمای فرایندها و تاثیرات رسانه‌ها» در 37 فصل جداگانه با نویسندگان متفاوت از سوی انتشارات سیج منتشر شده است و اکنون در قالب 16 فصل در 477 صفحه با قیمت 25 هزار تومان از سوی انتشارات مرکز تحقیقات صداوسیمای جمهوری اسلامی در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است.

«نگاهی به گذشته و آینده تاثیرات رسانه‌‌ها» نوشتة جنینگز بریانت و دولف زیلمن، «مفهوم‌سازی دربارة مخاطب» نوشتة دبلیو. جیمز پاتر، «روش‌های کمّی و استنباط علّی در پژوهش‌های مربوط به تاثیرات رسانه‌‌ها» نوشتة ایزاک یانوویتزکی و کاترین گرین، «روش‌های کیفی» نوشتة توماس ار. لیندلف، «تحلیل کاشت و تاثیرات رسانه‌ای» نوشتة مایکل مورگان، «تاثیر ِنفوذِ فرضی رسانه‌‌ها: خاستگاه‌ها و تبعات ادراک سوم شخص» نوشتة نوری تال، ار، یاری‌تی اسفاتی و البرت سی. گانتر، «تاثیرات رسانه‌ای و مطالعات فرهنگی: رابطه‌ای بحث‌برانگیز» نوشتة توبی میلر، «هیجان و تاثیرات رسانه‌ای» نوشتة رابین ال. نابی فصل‌های اول تا هشتم این کتاب را تشکیل می‌دهند.

همچنین فصل‌های نهم تا شانزدهم این کتاب به «روابط رسانه‌ای‌شده و تاثیرات رسانه‌ای: تعامل فرااجتماعی و همذات‌پنداری» نوشتة جاناتان کوهن، «تفاوت‌های فردی در تاثیرات رسانه‌ای» نوشتة مارینا کرکمار، «نظریه‌های اقناع» نوشتة دانیل جی. اوکیف، «نظریه شناختی اجتماعی و تاثیرات رسانه‌ای» نوشتة فرانک پاجارس، ابی پرستین، جیسون چن و رابین ال. نابی، «موضوعاتِ در حال ظهور در زمینه پژوهش‌های مربوط به تبلیغات تجاری» نوشتة ال. جی. شروم، تینا ام. لاوری و یاپینگ لیو، «تاثیرات رسانه‌ای و سلامت عمومی» نوشتة کی. ویس واناث، شری فلاینت والینگتون و کِلی د. بلیک، «تلویزیون آموزشی» نوشتة ماری ـ لویی مارس و «سواد رسانه‌ای» نوشتة دبلیو. جیمز پاتر و ساهارا بایرن اختصاص دارد.

نویسندگان این کتاب در مقدمه دربارة دلایل نگارش این کتاب گفته‌اند: «مطالعه تاثیرات رسانه‌‌ها یکی از مهم‌ترین موضوعات در رشته ارتباطات است و مجموعه وسیعی از رویکردهای نظری، ابزارهای روش‌شناختی و کاربرد در بافت‌های اجتماعی را دربرمی‌گیرد. البته، پژوهش در زمینه تاثیر رسانه‌‌ها، در پرتو تغییرات فوق‌العاده سریعی که در محیط رسانه‌ای در طول بیست سال گذشته اتفاق افتاده است، در وضعیتی قرار دارد که نوآوری در محتوا و فناوری، از نظریه‌های متعارف این حوزه پیشی گرفته است. بنابراین، به‌نظر می‌رسد اکنون زمان مناسبی برای تعمق و ارزیابی انتقادی درباره حوزة تاثیرات رسانه‌‌ها در طول چند دهه گذشته است و مهم‌تر اینکه دریابیم در سال‌های آینده، اتخاذ چه رویکردهایی در این حوزه مفید و موثر خواهد بود. اینها اهداف و انگیزه‌های اصلی نگارش این کتاب است.»

نویسندگان هدف خود از نگارش این کتاب را این‌چنین توضیح داده‌اند: «هدف ما در این کتابِ راهنما این است که مسایل و موضوعات مفهومی، روش‌شناختی و نظری کلیدی در درون طیفی از حوزه‌های کانونیِ پژوهش رسانه‌ای را مورد توجه قرار دهیم، تا هر فصل کتاب، هم آشنایی بیشتری با آن حوزه‌ها فراهم سازد و هم برنامه‌ای برای اندیشه و پژوهش در آینده عرضه کند. با این ذهنیت، هر فصل کتاب به‌گونه‌ای طراحی شده است که بافت تاریخی این حوزه، نظریه‌های مرتبط و تحول مفهومی را نشان دهد. همچنین این کتاب درصدد است؛ نتیجه‌گیری‌های حاصل از پژوهش‌های موجود را ارزیابی کند، مسایل و موضوعات روش‌شناختی مهم و قابل توجه را برجسته سازد، نقدها و مشاجرات مطرح را به بحث بگذارد، تاثیر محیط رسانه‌ای جدید بر پژوهش در این حوزه را مورد توجه قرار دهد و سویه‌های انتقادی برای پژوهش در آینده را ترسیم کند.»

نویسندگان دربارة نحوة چینش موضوعات در این کتاب می‌نویسند: «باتوجه به گستره و تنوع حوزه تاثیرات رسانه‌ای، یافتن طرحی جامع برای طیفی از فصل‌های کتاب، یکی از جنبه‌های چالش‌‌برانگیز این پروژه بود. ما به این نتیجه رسیدیم که مطالب کتاب را براساس مسایل و موضوعات مهم (انتقادی‌) مرتبط با مطالعه رسانه‌‌ها، شامل مفهوم‌سازی درباره عناصر کلیدی فرایند [رسانه‌ای]، عوامل فردی و اجتماعی ِدخیل در فرایند مصرف رسانه‌ای، فرایندها و پیامدهای مربوط به نفوذ عمدی، و بالاخره محتوا و مسایل و موضوعات جانبی و واسطه‌ای ِمهم و با اهمیت دسته‌بندی و تدوین کنیم. بی‌تردید شیوه‌های دیگری برای دسته‌بندی چشم‌اندازهای وسیع و دانش مربوط به تاثیرات رسانه‌‌ها وجود دارد، اما آرزوی ما این است که این شیوة عرضه مطالب، به‌لحاظ مفهومی بین بخش‌های مختلف کتاب و درون هر بخش انسجام و پیوستگی ایجاد کند.»

آنان با بیان اینکه این کتاب به چهار بخش تقسیم شده است، توضیح می‌دهند: «در بخش اول، به بررسی اجمالی این حوزه، شامل مفهوم‌سازی دربارة مخاطبان و تاثیرات رسانه‌‌ها و مسایل کلیدی روش‌شناختی ِمرتبط با مطالعه تاثیرات رسانه‌‌ها می‌پردازیم. از آنجا که وسعت و اعتبار دانشی که به دست می‌آوریم، به روش‌های کسب دانش بستگی دارد، تصور ما این است که این بخش عنصر اصلی در تعیین ارزش این کتاب است. در بخش دوم، روی رهیافت‌های نظری مسلط در قلمرو تاثیرات رسانه‌‌ها، از نظر فرهنگی، سیاسی و اجتماعی متمرکز می‌شویم. ما در این بخش، بعضی از پارادایم‌های نظری اصلی در حیطة تاثیرات رسانه‌‌ها (برای مثال کاشت، چارچوب‌سازی، نفوذ ادراک شده) را می‌گنجانیم که به تاثیرات پهن دامنه رسانه‌‌ها با دلالت‌های ضمنی کلان مرتبط هستند.»

آنان در بخش سوم روی مضامین گزینش و پردازش پیام متمرکز شده‌اند که در ادبیات رسانه‌ای، مهم تلقی می‌شوند. این بخش، به لحاظ گستره تحولات نظری متنوع است؛ به‌گونه‌ای که بعضی از فصل‌ها، حول الگوها و رویکردهای نظری خاص (برای مثال، استفاده و رضامندی، الگوی ظرفیت محدود) تمرکز یافته است، درحالی‌ که سایر فصل‌های کتاب به بررسی متغیرهای گزینش، پردازش و پاسخ می‌پردازد که از دیدگاه نظری (برای مثال هیجان، همذات پنداری، تفاوت‌های فردی) قابل مطالعه و بررسی‌اند. به هرحال، این فرایندها باهم تلاقی پیدا می‌کنند و به مجموعة کامل قلمروهای محتوای رسانه‌ای مرتبط‌اند.

آنان دربارة بخش چهارم کتاب می‌گویند: «این بخش به گرایش حاکم بر ادبیات مربوط به تاثیرات رسانه‌‌ها‌ـ رابطه آنها با اقناع و یادگیری [مخاطبان] ـ بازمی‌گردیم و رویکردهای نظری آن شامل نظریه‌های اصلی اقناع و بویژه نظریه شناختی اجتماعی در زمینة بهداشت و سلامت عمومی، تبلیغات تجاری و سواد رسانه‌ای و تاثیر رسانه‌‌ها در این زمینه‌ها را مطالعه و بررسی می‌کنیم.»

دکتر سیدمحمد مهدی‌زاده، مدیر گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، مترجم این کتاب، با اشاره به تقسیم‌بندی «نظریه‌های تاثیر» به دو دسته تاثیر رسانه و تاثیر محتوا و توضیح دربارة هر یک از آنها در مقدمة این کتاب می‌گوید: «اگر چه یافته‌های پژوهش تجربی، بسیاری از پیش‌فرض‌ها و گزاره‌های تاثیرات مطلق و تزریقی رسانه‌ها را ابطال کرده و نظریه‌های معتدل‌تری را به جای آن نشانده است، اما مفهوم تاثیرات، هیچ‌گاه در ادبیات ارتباطات، اولویت خود را از دست نداده و روزبه‌روز اهمیت بیشتری پیدا کرده است.»

به گفته مدیر گروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبایی، از جمله مشخصه‌ها و مزیت‌های این کتاب می‌توان به بیان ریشه‌های تاریخی نظریه‌ها و فراز و فرودهای آنها در مواجه شدن با واقعیت‌ها و دانش جدید، بیان مسایل روش‌شناختی نظریه‌ها و شرح و ارزیابی متغیرهای قابل‌سنجش هر نظریه، اشاره به یافته‌های پژوهشی نظریه‌ها، ارزیابی نظریه‌ها در محیط رسانه‌ای جدید، پرداختن به فرایندهای استفاده از رسانه‌ها؛ نه صرفاً آثار و پیامدهای استفاده از آنها، توجه به سمت‌وسوی آینده نظریه‌ها و مسیر پیش‌رو، نقد و ارزیابی نظریه‌ها و توجه به آثار و پیامدهای مثبت و در عین حال منفی رسانه‌ها در حوزه سلامت، آموزش و ... اشاره کرد.

علاقه‌مندان به حوزه ارتباطات و رسانه‌ها می‌توانند با مراجعه به مرکز تحقیقات صداوسیمای جمهوری اسلامی واقع در خیابان ولیعصر، نرسیده به چهارراه پارک‌وی، کوچة هتل استقلال، ساختمان اداری جام‌جم، طبقه دوم این کتاب را تهیه کنند.