ترور مظفرالدین‌شاه در پاریس

اعضای همراه شاه شامل امین‌السلطان (صدراعظم)، حکیم‌الملک (وزیر دربار)، موثق‌الدوله، صنیع‌الدوله، امیربهادر جنگ، وزیرهمایون، میرزا محمدخان وکیل‌الدوله (وزیر تحریرات) ندیم‌السلطان، امین‌ حضور، ناصرالملک، عکاسباشی و «دکرادکاک» و دکتر خلیل ‌خان (دو پزشک مخصوص شاه) میرزا حسن‌خان (مشیرالدوله بعدی) منشی امین‌السلطان و سید حسین بحرینی روضه‌خوان و مشاور دینی مظفرالدین ‌شاه که به هنگام ترس از صاعقه و طوفان در زیر عبای او پنهان می‌شد، بودند.

شاه و همراهانش از طریق آذربایجان و مرز روسیه رهسپار فرنگ شدند او در این سفر از فرانسه ـ بلژیک ـ هلند ـ اتریش بازدید کرده در پاریس بیش از یک ماه اقامت داشت و از سوی «لوبه» رئیس جمهوری فرانسه در دو مهمانی شکوهمند مورد پذیرایی قرار گرفت و از اکسپوزیسیون پاریس که ایران هم در آن غرفه داشت دیدن کرد. روز پنجم اقامت در پاریس هنگامی که در کالسکه مخصوص همراه گارد ویژه پلیس برای دیدار «دلکاسه» وزیر خارجه فرانسه، رهسپار کاخ ورسای بود، از سوی یک جوان کارگر 27 ساله اهل جنوب فرانسه به نام «سالسو» که خود را با سرعت به کنار کالسکه شاه رسانده بود، مورد سوء قصد قرار گرفت، سالسو اسلحه کمری خود را روبه‌روی مظفرالدینِ ‌شاه قرار داد و به صدد شلیک گلوله به سوی او بر آمد ولی حکیم‌الملک وزیر دربار که در کالسکه با صدراعظم مقابل شاه نشسته بود، با سرعت با مشت زیر دست «سالسو» ‌زد و گلوله او به سوی هوا رفت. امین‌السلطان هم اسلحه را از دست «سالسو» ربود و افسر پلیس هم «سالسو» را دستگیر کرده به زندان برد.

این حادثه در روزنامه‌های پاریس منعکس شد. شاه در کاخ ورسای به دیدن «دلکاسه» رفت و «دلکاسه» از رویداد این سوءقصد اظهار تأسف و از اینکه شاه ایران آسیبی ندیده است ابراز خشنودی نمود و به خواهش او معاون ریاست جمهور هم در تحقیقاتی که در دادگاه از «سالسو» انجام می‌شد، شرکت کرد. ¹ او محرکی نداشت و صرفاً روی احساس خود و عدم رضایت از حضور چنین مهمانی در پاریس این تصمیم را گرفته بود.

شایان ذکر است این امر مانع از ادامه سفر مظفرالدین ‌شاه نشد و او پس از بازدید از موزه لوور به منطقه ییلاقی کنترکسویل فرانسه رفت و از آب معدنی آنجا جهت درمان استفاده نمود. سپس رهسپار هلند شد و از کارخانه‌های اسلحه‌سازی آنجا دیدن کرد سپس به اتریش رفت و از مرکز آب‌درمانی آنجا استفاده کرد او سپس از اروپا به دعوت سلطان عبدالحمید سلطان عثمانی به استانبول رفت و در قصر مخصوص که برای اقامتگاه او اختصاص داده شده بود اقامت جست و با رجال کشور عثمانی و نمایندگان سیاسی مقیم استانبول دیدار کرد. چند بار هم در «قصر یلدز» کاخ اختصاصی سلطان عثمانی مورد پذیرایی سلطان قرار گرفت و سپس از طریق بادکوبه و نخجوان به آذربایجان بازگشت و در دوم ماه شعبان 1318 (سوم آذر1279) با همراهان در میان یک استقبال تشریفاتی وارد تهران شد. او پس از بازگشت از این سفر «امین‌السلطان» را لقب «اتابک‌ اعظم» داد و از خدمات او قدردانی کرد. ²

پانوشت ها:

1. سالسو محکوم به بیست سال زندان شد. او در دادگاه درباره انگیزه این سؤ قصد گفته بود، من به حکم وجدان خود تصمیم به این سؤ قصد و ترور شاه ایران گرفتم ولی از ناموفق ماندن آن بسیار متأسفم. سالسو پس از یک سال در زندان پاریس درگذشت.

2. ابراهیم صفایی، رهبران مشروطه، ج 2، ص 81.

منبع: مقاله نیلوفر کسری، ماهنامه بهارستان شماره 106مامهنامه شماره 106